سندوس محمدي
امروزه افزايش مصرف مواد مخدر در جامعه تنها بخش كوچكي از تراژدي تلخ اعتياد است، كاهش سن اعتياد، زنانه شدن اعتياد و افزايش مصرف مواد مخدر صنعتي باعث شده‌اند اعتياد در جامعه بدل به معضل پيچيده‌اي شود. از سوي ديگر تأثيري كه اعتياد بر ساير آسيب‌هاي اجتماعي دارد باعث شده است كه عواقب اعتياد در بسياري از موارد از كنترل خارج شوند و همين اعتياد را در محوريت بحث درباره آسيب‌هاي اجتماعي قرار داده است. در اين باره محمد زاهدي، جامعه‌شناس، اعتياد را مادر آسيب‌هاي اجتماعي مي‌نامد و مي‌گويد: «بخش قابل توجهي از آسيب‌هايي كه در جامعه مشاهده مي‌شوند در اعتياد ريشه دارند.»
با توجه به اينكه هر ساله به آمار افراد معتاد در كشور ما افزوده مي‌شود و پيچيدگي‌هاي اين معضل روز به روز بيشتر مي‌شوند، به نظر شما اعتياد چه تاثيري بر گسترش آسيب‌هاي اجتماعي ديگر مانند طلاق، خشونت، ايدز و... دارد؟
در حوزه آسيب‌هاي اجتماعي پديده اعتياد مادر بسياري از آسيب‌هاي ديگر است. يعني بخش قابل توجهي از آسيب‌هاي ديگر كه در جامعه مشاهده مي‌شوند در اعتياد ريشه دارند. بنابراين جدي گرفتن مساله اعتياد در برنامه چهارم توسعه كار درستي بود و اگر برنامه چهارم توسعه در بخش ذي‌ربطش اجرايي مي‌شد بنا بر اين بود که يك قالب ملي و كلي در رابطه با پيشگيري و درمان اعتياد عملياتي شود و اين مي‌توانست در حوزه آسيب‌هاي اجتماعي بسيار تأثيرگذار باشد. اما متاسفانه اين اتفاق روي ندارد. در برنامه پنجم توسعه مطلب خاصي كه به اين زاويه توجه ويژه داشته باشد مشاهده نشد. در برنامه ششم كه در حال حاضر دولت در قالب لايحه تدوين كرده است، به حوزه آسيب‌هاي اجتماعي توجه ويژه‌اي شده است. در برنامه ششم توسعه با وجودي كه بسياري از حوزه‌ها مورد غفلت قرار گرفته‌اند اما به حوزه آسيب‌ها اجتماعي توجه ويژه‌اي شده و برنامه مدون براي آن تدوين شده است و سازماني به نام شوراي عالي كه دست‌اندركاران و كارشناسان در آن حضور دارند در نظر گرفته شده است. هم در برنامه چهارم و هم در برنامه ششم پديده اعتياد به عنوان محوريت آسيب‌هاي اجتماعي در نظر گرفته شده است. در بسياري از تحقيقات ثابت شده كه اعتياد باعث به وجود آمدن بسياري از آسيب‌هاي ديگر مي‌شود. براي نمونه پدري كه معتاد است براي تأمين هزينه‌هاي اعتيادش به فروش وسايل زندگي روي مي‌آورد و در فروش وسايل زندگي به كسي كه فشار وارد مي‌شود مادر خانواده است و همين باعث مي‌شود كه بين پدر و مادر درگيري پيش آيد و همين ممكن است باعث شود كه پدر به خشونت متوسل شود و خشونت عليه زن شكل بگيرد. اين تنها گوشه كوچكي از پيامدهاي اعتياد است. هر روز يا هر چند روز يك بار در رسانه‌ها مي‌توانيم اخبار مختلفي را در اين باره كه فلان فرد معتاد به دليل اينكه مواد مخدر صنعتي مصرف مي‌كرده جنايتي را مرتكب شده است كه در وضعيت عادي اين اتفاق روي نمي‌داد، پيدا كنيم. اين بدان معناست كه مصرف مواد مخدر صنعتي، شرايط، تخيلات و توهم‌هايي را براي افراد به وجود مي‌آورد كه در اثر آن فرد ممكن است به نزديكان، فاميل يا ساير افراد جامعه آسيب بزند. در بخش ديگري از اين ماجرا مي‌توانيم زناني را ببينيم كه اعتياد آنها را به سمت فحشا كشانده است. بحث فحشا و زنان خياباني يك مشكل بزرگ در جامعه ماست كه اعتياد يكي از عامل‌هاي اصلي در شكل‌گيري آن است. خريد مواد مخدر به افراد فشارهاي اقتصادي زيادي وارد مي‌كند و همين آنها را به سمت راه‌هاي نادرست براي تامين مواد مخدر مورد نيازشان سوق مي‌دهد. يكي ديگر از معضلاتي كه مواد مخدر ايجاد مي‌كند و رشد زيادي هم داشته است تاثير آن بر گسترش بيماري ايدز است. تزريق مواد مخدر از طريق سوزن‌هاي آلوده آنها را به بيماري ايدز مبتلا مي‌كند كه مي‌توانند آن را به ديگران هم سرايت دهند. درباره تأثيري كه اعتياد بر آسيب‌هاي اجتماعي ديگر دارد مي‌توان مثال‌هاي متعددي زد. نتايج تحقيقات مختلف مويد اين نكته هستند كه اعتياد بر بسياري از آسيب‌های ديگر تأثير دارد و باعث به وجود آمدن بسياري از اين آسيب‌ها مي‌شود و به همين دليل است كه آن را آسيب يا مادر آسيب‌هاي ديگر مي‌نامند. براي نمونه وقتي دلايل آسيب طلاق كه به عنوان يك معضل جدي مطرح است را بررسي مي‌كنيم اين نتيجه به دست مي‌آيد كه تعداد قابل توجهي از طلاق‌ها به دليل اعتياد يكي از طرفين بوده‌اند. وقتي يك فرد معتاد است و انواع رفتارهاي نامناسب را از خودش نشان مي‌دهد و به همسرش آسيب مي‌رساند طبيعي است كه خروجي چنين وضعيتي براي زن و مرد طلاق باشد. با توجه به اينكه از دل طلاق هم معمولا آسيب‌هاي ديگري به وجود مي‌آيند مي‌توان گفت مشكل خيلي عميق‌تر است.
مبارزه با خود آسيب اعتياد با مشكلات زيادي مواجه است. به نظر شما در شرايط كنوني كه اعتياد با بسياري از آسيب‌هاي ديگر پيوند يافته است چه بايد كرد؟
براي حل اين مشكل لازم است كه پديده اعتياد را جدي بگيريم. جدي گرفتن پديده اعتياد تنها به توجه به مرحله درمان مربوط نيست، زيرا تجربه ساليان مختلف ثابت كرده است كه اگر فقط به درمان توجه شود احتمال اينكه افراد دوباره به سمت مواد مخدر بازگردند زياد است. در مشكل اعتياد فرد از ابعاد مختلفي درگير مي‌شود و علاوه بر جسم فرد، روان و شخصيت او هم با مشكل مواجه مي‌شوند به همين دليل لازم است كه در درمان آن هم به ابعاد مختلف مشكل توجه كرد. زماني كه عوامل اعتياد در جامعه همچنان وجود داشته باشند درمان فرد معتاد و ترك كامل او حتي اگر محقق هم شود بعد از مدتي دوباره همان عوامل او را دوباره به سمت مواد مخدر خواهند برد. توجه به علت‌ها و ريشه‌ها به اين اشاره دارد كه در جامعه به كاهش مصرف توجه كنيم. با توجه به اينكه كشور ما هزاران كيلومتر مرز مشترك با كشور افغانستان به عنوان توليد‌كننده بزرگ مواد مخدر دارد، راه‌هاي ورود مواد مخدر به كشور ما زياد است و مواد مخدر به كشور ما وارد خواهد شد. محموله‌هاي بزرگي از مواد مخدر كه كشف و ضبط مي‌شوند گواه اين مساله هستند. راحت‌ترين مسيري كه مواد مخدر از طريق آن مي‌تواند به كشورهاي اروپايي برسد كشور ماست، به همين دليل بايد اين واقعيت را بپذيريم و به فكر اتخاذ تدابيري باشيم تا مردم و جوانان كشور ما در اين شرايط كه مواد مخدر به وفور در جامعه يافت مي‌شود خواهان مصرف مواد مخدر نباشند. با وجود اينكه حرف و سخنراني درباره كاهش مصرف زياد است اما چون تدبير عملي وجود ندارد مصرف مواد مخدر در جامعه ما همچنان با افزايش مواجه است. بايد عوامل مختلف و زمينه‌هاي مختلف در جامعه به صورتي مهيا شوند كه مصرف مواد مخدر در جامعه كاهش يابد. جواني كه اوقات فراغت مفيد ندارد، شغلي ندارد و نمي‌تواند تشكيل زندگي دهد مستعد گرايش به مصرف مواد مخدر است. به همين دليل لازم است كه به اشتغال، اوقات فراغت و ازدواج جوانان توجه ويژه‌اي شود. اميد و نشاط لازمه زندگي جوانان است، وقتي در جامعه نشاط نباشد و به جاي آن ياس و نااميدي باشد گرايش جوانان به سمت مواد مخدر زياد مي‌شود. زمينه‌ها اگر مورد توجه قرار گيرند مي‌توان مانع به‌وجودآمدن مشكل اعتياد شد و پيشگيري به اين صورت معنا پيدا مي‌كند.
انتهای پیام/ |
.jpg)
