آزاد کمالی زنوز، فعال محیط زیست/ زنوز یکی از باغ‌شهرهای آذربایجان شرقی به‌سبب بهره‌مندی از بالغ‌بر ۵۰۰ چشمه در اطراف شاهرگ حیات خود، زنوزچای، دارای پوشش گیاهی متنوع و مراتع بسیار غنی  است که عمده آنها در رده مراتع درجه ‌۱ (۷۶-۱۰۰ درصد پوشیده از گیاه) قرار دارد و همچنین باغات سیب، گردو و زردآلو. معیشت اهالی این شهر و روستاهای اطراف که شغل اصلی آنها کشاورزی، دامداری و زنبورداری است به این طبیعت، آب، خاک و گیاه پیوند خورده است. فرهنگ غنی و تنیده با طبیعت بکر این منطقه زبانزد عام و خاص نه در سطح شهرستان و آذربایجان بلکه در سطح کشور است.

درکنار منابع ارزشمند طبیعی و فرهنگی، بزرگ‌ترین معدن کائولن در خاورمیانه با ذخیره قطعی ۶۰ میلیون تن و ذخیره احتمالی ۱۰۰ میلیون تن در این منطقه واقع شده و متاسفانه معدنکاری غیراصولی و بدون رعایت الزامات زیست‌محیطی علاوه‌بر طبیعت، معاش مردم را نیز تهدید کرده است. درحالی‌که هوا، طبیعت، پوشش گیاهی و جانوری زنوز به‌سختی با زخم معادن کائولن دست‌وپنجه نرم می‌کرد، خبر اکتشافات پلی‌متال حین بهره‌برداری خاک صنعتی در یکی از چندین معدن کائولن منطقه موسوم به معدن خاک صنعتی زنوز ۲ در منطقه‌ای معروف به آدینه که در مرز بین چندین روستا من‌جمله؛ کوهناب، دولت‌آباد، ساری‌تپه، نوجده شیخلر و دوگیجان با زنوز و همچنین بالادست چشمه‌های تامین آب شرب و سرچشمه‌های زنوز چای واقع شده، موجب نگرانی اهالی منطقه شده است. پساب‌ها و سد باطله حاصل از فرآیند‌های تغلیظ و استحصال مس و طلا که آلوده به مواد شیمیایی، اسیدی و سمی ترکیبات سیانور خواهد بود سلامت، بهداشت و جان اهالی و دام‌هایشان را نیز تهدید می‌کند.

مهم‌ترین دغدغه فعالان و سمن‌های محیط‌زیستی منطقه چالش‌های پیش‌روی معدن طلای آدینه‌زنوز، تخریب محیط‌زیست و مراتع، آلودگی محیط‌زیست با سیانور و جیوه معلق در هوا، آلوده کردن آب شرب و عواقب جبران‌ناپذیری چون بیماری سرطان، عقب‌ماندگی ذهنی اهالی مقیم و گردشگران و تخریب آب سد زنوز و نابودی کشاورزی و دامداری عنوان شده است. مهرانگیز رحمانی، معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صمت آذربایجان‌ شرقی در واکنش به نگرانی فعالان محیط‌زیست و پیگیری رسانه‌های محلی گفته است: «معدن طلای آدینه که با نام دیگری در سیستم کاداستر ثبت شده، فعلا مراحل اکتشافی خود را در زمینه مواد فلزی طی می‌کند و طرح هرگونه موضوع در ارتباط با مضرات زیست‌محیطی این معدن، پیشداوری است.» ولی اهالی منطقه و شهر زنوز تجربه زیسته‌ای از عواقب برداشت غیراصولی معادن کائولن دارند و متخصصان و کارشناسان متعددی از منطقه ضمن تشریح علمی روش‌های استخراج و استحصال طلا و مس و همچنین بررسی معادن مشابه در سطح کشور، مخالفت با استخراج معدن مذکور را حق قانونی و انسانی خود دانسته و با فعالیت در فضای مجازی و ایجاد «کمپین جمعیت مخالفان استخراج معدن آدینه» توانستند در عرض چندماه صدای مخالفت خود را در سطح ملی به گوش مسئولان و دوستداران محیط‌زیست برسانند. اولین دستاورد این مخالفت خروج تجهیزات آزمایشگاهی و ماشین‌آلات معدنی از شهر زنوز بود. شرکت معدنکار برای دستیابی به این گنج بی‌رنج به فکر نفوذ ازطریق روستای کوهناب، یکی از روستاهای همجوار معدن افتادند که زنان، مردان و کودکان روستا غیرتمندانه جلوی نفوذ آنها ایستادند و طبق اصل ۵۰ قانون اساسی کاروان تخریب محیط‌زیست و مراتع خود را مجبور به عقب‌نشینی کردند. شرکت مذکور با دستاویز قرار دادن نام‌گذاری سال ۱۴۰۰ توسط رهبری معظم انقلاب به «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها» این مخالفت و نگرانی اهالی از جان، مال و معیشت خود را مانع تولید تلقی کرده و با سوءتعبیر شعار سال به‌زعم خود سعی در مانع‌زدایی از تولید می‌کنند و ضمن ایجاد فضای تهدید و ارعاب توسط عاملان خود اقدام به اعمال فشار ازطریق مراجع قضایی و انتظامی شهرستان کرده‌اند. ولی اهالی منطقه و مسئولان به‌درستی می‌دانند تولید پایداری که باعث رونق اقتصاد روستایی و مانع کوچ از روستا به شهر می‌شود همان کشاورزی، دامداری و زنبورداری است که با استخراج معدن مس و طلا با تهدیدی جدی مواجه خواهد شد و این نه پیشداوری بلکه پیش‌بینی و هشدار مطابق داده و اطلاعات علمی و تجربی است.

مخالفان استخراج معدن مذکور با همراهی متخصصان حوزه‌های مختلف نظیر محیط‌زیست، معدن و حقوق، راسخ‌تر از قبل بر خواسته قانونی خود اصرار دارند و توانستند روز‌های هفتم تا نهم خردادماه میزبان سبزاندیشان، فعالان و کنشگران محیط‌زیستی مطرح در سطح کشور باشند.

محمد درویش و کاوه فرهادی هفتم تا نهم خرداد میهمان باغ‌شهر زنوز بودند و از نزدیک به بررسی پوشش گیاهی، جغرافیای محل معدن موردمناقشه و چشمه‌های موجود در اطراف آن پرداختند. آنها همچنین از معدن کائولن درحال استخراج قبله‌داغی و تخریب‌های گسترده مناطق اطراف بازدید داشتند. محمد درویش، رئیس گروه محیط‌زیست در کرسی سلامت یونسکو ضمن ابراز تأسف از استخراج‌های غیراصولی معادن منطقه، در جمع روحانیون شهر، اعضای شورای شهر و عده‌ای از ریش‌سفیدان محلی، استخراج معدن در زنوز را به معاوضه الماس با شکلات تلخ و تزریق مواد شیمیایی در طبیعت زنوز را به آخرین میخ بر تابوت زندگی تاب‌آورانه زنوز تشبیه و ابراز امیدواری کرد کارزار ایجادشده به طبیعت‌ستیزان قلدر نشان خواهد داد که برخی از ارزش‌ها در شمار فضیلت‌های غیرقابل فروش است که طبیعت و فرهنگ یک سرزمین در همان رده قرار می‌گیرد.

کاوه فرهادی، عضو هیات‌علمی و مدرس دانشگاه در حوزه کارآفرینی و فناوری و فرزند استاد ‌گیاه‌مردم‌شناسی بزرگ ایران، مرتضی فرهادی، زنوز را حضور معنی‌دار زیبایی طبیعت درکنار فهم و فرهنگ توأمان دانست که قرن‌ها باهم و برهم تأثیر گذاشته‌اند. او طبیعت زنوز را یکی از بی‌رقیب‌ترین بهشت‌های ایران دانست و ابراز نگرانی کرد که این سرزمین ناب و فرهنگ بی‌بدیل خیراندیش و برکت‌دوست، فدای سوداگری سودباورانه معدن‌خواری و طبیعت‌زدایی شود و ابراز امیدواری کرد این کارزار هرگز اجازه تغییر کاربری مراتع و نابودی کشاورزی، آلودگی منابع آب ناشی‌از تزریق سیانور و مواد شیمیایی بر شانه‌های فرهنگ ستبر مردمان همیشه هوشمند آذربایجان که از پرچمداران عشق به تاریخ، فرهنگ و زیست ایران‌زمین بوده‌اند را نخواهد داد/ فرهیختگان

انتهای پیام/