بیتا مهدوی ‏/ پسران بیش از دختران از ایمیل، خرید، جستجوی اطلاعات استفاده می‌کنند و دخترها با توجه به اعتماد کمتری که به اینترنت دارند به برقراری ارتباط با دختران دیگر می‌پردازند. اینترنت به زندگی دوم، ایجاد ارتباط و ابراز باورهای نوجوانان تبدیل شده و این حالت در کشورهای گوناگون دچار فراز و نشیب است.

اینترنت فضای لازم برای بروز هیجانات نوجوانان را فراهـم می‌آورد؛ آنان به راحتی می‌توانند در محیط خانه یا مدرسه با دیگران ارتباط برقرار کنند. به طور کلی، اینترنت شکل‌های جدیدی از انسان اجتماعی تولـید می‌کند و نوجوانان به لحاظ پذیرابودن چیزهای نو در پذیرش اجتماع جدید انسانی، بیشترین علاقه را به این رسانه نشان داده‌اند. گسترش و ژرفای وابستگی نوجوانان به اینترنت، پژوهشگران را بر آن داشت تا تأثیرهای این رسانه را بر این گروه سنی مورد خوانش قرار دهند. این تأثیرات مثبت و منفی در قلمروهای گوناگون آسیب‌شناسی مورد بررسی بیشتر است و می‌تواند از چالش‌ها و همچنین گشایش‌های ریشه‌ای در آینده نزدیک باشد‎.‎‏.

نوجوان در پی چیست؟ تداوم این وابستگی که به باور کارشناسان از سر کنجکاوی‌است یک اختلال رفتاری به شمار می‌رود که در درازمدت ممکن است با زیاده‌روی به افسردگی بینجامد.

زیست جداجدا در جایی که کانون خانواده نام دارد، باید شاخک‌های هوشیاری را برای آسیب‌شناسی در افراد خانواده تیز‌تر کند تا با از میان‌برداشتن دیوارها دوباره به هم نزدیک شوند. بی‌گمان هیچ‌کس بهتر از خود خانواده نمی‌تواند در این راه بکوشد. ‏

*فرازآمدن چالش‌ها

دکتر علی فرجام ـ روانشناس اجتماعی در مورد خطر اعتیاد اینترنتی می‌گوید: اعتیاد به اینترنت می‌تواند مشکلات جدی تحصیلی و خانوادگی برای مخاطبان درست کند و اگر استفاده کنندگان از اینترنت نتوانند به مدت یک ماه دوری از اینترنت را تحمل کنند در معرض خطر اینترنتی قرار دارند و متأسفانه ما شاهد افزایش این پدیده در میان جوانان هستیم به طوری که بعضی از جوانان شب‌ها را تا صبح با اینترنت می‌گذرانند و تمام مدت صبح را خواب هستند و این مسأله عواقب زیادی به دنبال دارد.

وی به سخنانش می‌افزاید: ممکن است اعتیاد اینترنتی مانند دیگر موردهای اعتیاد، آثار جسمی به دنبال نداشته باشد ولی مشکلات اجتماعی که این چالش در پی دارد به روشنی آن را به موازات دیگر موارد اعتیاد قرار می‌دهد.

این روانشناس اجتماعی در مورد عوارض اعتیاد اینترنتی تأکید می‌کند: جامعه شناسان با مشاهده شمار بالایی از مشکلات مرتبط با اینترنت همچون جدایی، بی‌اعتنایی به فرزندان، از دست‌دادن شغل، مقروض شدن، فرار از مدرسه و مشکلات حقوقی، مرکز اعتیاد به کامپیوتر را در دانشگاه‌ها تأسیس کرده‌اند.

متأسفانه مبتلایان کمتر حاضرند به مشکل خود اعتراف کنند و محرک اصلی آنان برای مراجعه به متخصصین، بیشتر بحران‌هایی است که در مسائل خانوادگی، تحصیلی و شغلی آنان رخ می‌دهد و دانشجویان یکی از مهمترین آسیب‌پذیران در این موردند.

فرجام در خاتمه می‌افزاید: عده‌ای از دانشجویان ایرانی، بیشتر اوقات فراغت خود را در اینترنت سپری می‌کنند و کار با اینترنت برای آنان جذاب‌تر از دیگر کنش‌هاست. استفاده از اینترنت بر زندگی و روابط شخصی دانشجویان اثر می‌گذارد از این‌رو به دانشجویان توصیه می‌کنم که زمان ثابتی را برای کارهای ضروری خود در اینترنت در نظر بگیرند و در صورت اضافه شدن این زمان به هر نحو ممکن از آن جلوگیری کنند.

*آسیب‌های گوناگون

کارشناسان می‌گویند که با این‌همه پیشرفت‌ها، تهدیدهای گوناگون و متنوع موجود در فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی که بیشتر نشانگان آن‌ها ارتباط با دیگر کاربران است، نگرانی‌ها در مورد امنیت کودکان و نوجوانان را افزایش داده‌است به گونه‌ای که به سوی اعتیاد به این فضا پیش رفته‌اند به ویژه در این روزهای گسترش بیماری که فرزندان، بیشتر در اینترنت حضور دارند.‏

‏ آسیب‌پذیری بیشتر کودکان در فهم زندگی خصوصی و آگاهی از مسائل پیرامون آن بسیار مهم است؛ برای نمونه در ساده‌ترین شکل این آسیب‌پذیری، ممکن است سیاست‌های زندگی خصوصی در شبکه‌های اجتماعی به زبانی غیر از زبان مادری برای نوجوانان نمایش داده شود که شکی نیست از سوی آنان دریافت خوبی انجام نگیرد.

کارشناسان بیشتر جامعه هدف و آسیب پذیر را در گروه سنی نوجوانان دیده‌اند چرا که با گسترش نفوذ اینترنت، دسترسی نوجوانان به خدمات گوناگون ارائه ‌شده در فضای اینترنت افزایش یافته است. نوجوانان نیز از این امر برکنار نبوده‌و نسل به نسل، بلوغ توانایی‌های آنان در استفاده از فناوری‌های گوناگون و استفاده از اینترنت مشاهده می‌شود.

*خانه مدیر می‌خواهد‏

فضای اینترنت با گسترش خود تغییراتی در کانون روابط فرزندان و پدر و مادر ایجاد کرده است که از جمله می‌توان به کاهش روابط خانوادگی، زندگی جدای نوجوان در خانه، از میان‌رفتن مرز پدرومادر وفرزند و ایستادن نه در کنار بلکه در برابر هم اشاره کرد.

یکی از مشغولیات و دغدغه‌های نوجوان امروز ما استفاده بیش از اندازه از فضای اینترنت است. این مشکل که دامن می‌گسترد بیشتر جوانان و نوجوانان را درگیر کرده و به تازگی در نوجوانان بیش از پیش رخ نشان داده و باعث به وجود آمدن مشکلات بیشتری شده است.

کارشناسان بر این باروند که پدر و مادر می‌توانند تأثیر بسزایی در کاهش آسیب‌های برآمده از فضای اینترنت داشته باشند به ویژه این که در این روزهای گسترش بیماری فرزندان در فضای اینترنت به تحصیل ادامه می‌دهند. از این رو خانواده‌ها باید سطح دانش و آگاهی خود را بالا ببرند و با آگاهی‌بخشی به کودکان و همراهی‌کردن آن‌ها در گام‌های زندگی از آسیب‌ها در این قلمرو پیشگیری کنند.

کارشناسان مدیریت زمان استفاده کودکان از فضای اینترنت را یکی از راه‌های پیشگیری از اعتیاد اینترنتی می‌دانند. فضای مجازی می‌تواند برای کودکان و نوجوانان هم فرصت و هم تهدید باشد و نظارت پدرومادر بر رفتار کودکان می‌تواند تهدیدهای آن را به فرصت بدل کند. ‏

استفاده دانش‌آموزان از فضای اینترنت برای دریافت داده‌های آموزشی و درسی از مزایا و فرصت‌های این فضا است اما به سبب کمبود نظارت‌ها، بی‌توجهی برخی پدرومادرها، برخی مشکلات نیز در این روزها به وجود آمده که نیاز به برنامه‌ریزی دوباره خانواده‌ها است.‏

به سبب ویژگی پویابودن فضای اینترنت و نبود شناخت کافی پدرو مادر در استفاده و بروزرسانی دانش خود از کاربردهای گسترده اینترنت، این فضا می‌تواند بیشتر زیانبار و کمتر مفید باشد.

*راهکارها چیست؟

برای ایمنی از آسیب‌های موجود در فضای اینترنت بهتر است بکوشیم دانش خود را در این زمینه بالا ببریم و گوشه‌های فضا را خوب بشناسیم و متناسب با آن آموزش‌های لازم را به فرزندان خود بدهیم. شناخت مرزهای زندگی خصوصی خود و دیگران مهم است و نیز ارتباط نداشتن با بیگانه‌ها‌ در این فضا، ندادن اطلاعات شخصی و نمایان‌نکردن هویت خود برای ناشناسان، بازنکردن لینک‌های مشکوک، خودداری از اعتماد به کسانی ناشناسند و پرهیز از دوست‌یابی اینترنتی؛

پدر و مادر باید محدودیت زمانی برای استفاده گوشی و تبلت را برای فعالیت در فضای مجازی در نظر بگیرند و بکوشند هنگام استفاده از دستگاه‌های هوشمند از سوی کودکان و نوجوانان در کنار آنان حضور یابند زیرا همراه و همگام‌بودن با فرزندان برای فعالیت در فضای اینترنت و نظارت بر فعالیت آنان برای کاهش تهدیدات و آسیب‌های مهم است. ‏

استفاده از اینترنت به دلیل جذابیت‌های کاذبی که برای کاربران ایجاد می‌کند به آرامی آن‌ها را به خود معتاد می‌سازد و می‌تواند نیازهای روانی و هیجانی آن‌ها را تامین کند بنابراین جایگزین‌کردن شبکه‌های اجتماعی روی اینترنت به جای حضور و تعامل با افراد در دنیای واقعی، باعث خواهد شد که ارتباطات اجتماعی و عاطفی کاربران مختل شود.

به هر حال اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی موضوعی است که بسیاری از ما آن را در خود می‌یابیم و باید دیر یا زود برای مدیریت آن قدم برداریم.

*راه‌های پیشگیری

ـ مدت زمان استفاده از فضای اینترنت را به صورت مداوم مدیریت کنید. ساده‌ترین راه برای اطمینان از این که زمان زیادی را نوجوان صرف اینترنت نمی‌کند این است که به زمانی که در اینترنت صرف می‌کند نظارت کنید. ـ از یک کرونومتر استفاده کنید و زمانی را برای نوجوان خود تنظیم کنید

ـ وقتی زمان استفاده از اینترنت تمام شد صرف نظر از این که چه میزان از کار نوجوان باقی مانده و آگاهی از این موضوع که فردایی هم برای انجام کارها در اینترنت وجود دارد، می‌توان گامی مثبت برای رهایی از اعتیاد نوجوان برداشت.

ـ استفاده از اینترنت را برای نوجوان به کمترین برسانید. این موضوع اگر رعایت شود خودش می‌تواند امیدی را به وجود آورد که نوجوان زمان خود را برای انجام کارهای مهمتر به کار گیرد.

ـ زمان نوجوان خود را اولویت‌بندی کنید. استفاده از این ابزارها تنها زمانی مفید است که کار نوجوان راه بیافتد.

ـ کارهای مهم نوجوان خود را در اینترنت اولویت‌بندی کنید تا پس از انجام کارهای مهم دیگر از این فضا استفاده نکند.

ـ نوجوان زمان بیشتری را در دنیای حقیقی سپری کند.

ـ نوجوان مدت زمان بیشتری را با خانواده و نزدیکان خود بگذراند. ‏

ـ نوجوان اجازه ندهد روابط فضای مجازی جایگزین روابط حقیقی شود.‏

انتهای پیام/