ماه های پیش رو ماه‌های پرماجرایی در عرصه سیاست داخلی ایران خواهد بود. نزدیکی انتخابات مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی و اراده همه جریان‌های سیاسی برای کسب اکثریت کرسی‌های بهارستان یکی از مهم‌ترین مسائل در ماه های آینده است. در چنین شرایطی واکاوی وضعیت سپهر سیاسی آذربایجان غربی و آرایش مهم‌ترین جناح‌های سیاسی برای ارایه هر پیش بینی و تحلیلی ضروری است.

نای قلم در گفت و گو با دکتر علی معین‌فر، جامعه شناس و مدرس مراکز آموزش عالی استان آذربایجان غربی به بررسی آرایش کلی نیروها در سپهر سیاسی استان آذربایجان غربی پرداخته است.

پایان نامه کارشناسی ارشد این جامعه‌شناس در سال 1380 در ششمین دوره جشنواره پژوهش فرهنگی سال از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان اثر منتخب و برگزیده مورد تشویق قرار گرفت. همچنین در جشنواره سراسری پرسش مهر 3 که مجری آن وزارت آموزش و پرورش بود و از جانب رئیس جمهور وقت تحت عنوان علل عقب‌افتادگی تمدن ایران اسلامی طرح شده بود رتبه اول کشوری را کسب کرد. در همان سال 1382 به عنوان پژوهشگر برگزیده ملی، در سال 83 به عنوان معلم برگزیده کشور و در سال 1385 به عنوان پژوهشگر نمونه استانی انتخاب شد.

در گفت و گوی تفصیلی با او در مورد آرایش جناح‌های سیاسی در استان و مشخصا در ارومیه به بحث نشستیم. در ادامه می‌توانید متن این گفت و گو را مطالعه نمایید.

به عنوان اولین سؤال توضیح کوتاهی در باب اهمیت انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری بیان کنید؟

این دوره از انتخابات مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری برای آینده کشور اسلامی ایران از اهمیت بالایی برخوردار است لذا به همین خاطر است که گروه‌ها و جناح‌های مختلف اصولگرا و اصلاح‌طلب تلاش می‌کنند که کرسی‌های مجلسین را به دست آورند تا بتوانند در آینده سیاسی جمهوری اسلامی ایران نقش پررنگ‌تری را بازی کنند. مجلس از این جهت اهمیت دارد که داشتن کرسی‌های بیشتر در اختیار هر یک از جناح‌های اصلاح طلب و اصولگرا قدرت و پایگاه اجتماعی، قانونگذاری و نفوذ آن‌ها را در فضای سیاسی کشور محکم‌تر خواهد کرد و مجلس خبرگان از این جهت اهمیت دارد که آینده سیاسی جمهوری اسلامی در اختیار این مجلس بسیار مهم است چرا که اختیارات در حد تعیین رهبری را در کشورمان برعهده دارد.

قبل از اینکه وارد بحث تحلیل وضعیت فعلی سیاسی استان و مشخصا ارومیه شویم، به تفاوت انتخابات مجلس شورای اسلامی و ریاست جمهوری اشاره ای داشته باشید!

اگر بخواهم انتخابات مجلس در حد منطقه‌ای و استانی را با ریاست جمهوری در حد ملی مقایسه کنم این‌گونه باید عرض کنم که در انتخابات ریاست جمهوری مردم استان آذربایجان غربی اعم از کرد و آذری زبان در صورتی که مشارکت بالایی داشته باشند تمایل به اصلاح‌طلبان دارند و در هر انتخاباتی کاندیداهای اصلاح‌طلبان را به کاندیداهای اصولگرای ترجیح دادند اما انتخابات مجلس شورای اسلامی به عنوان یک انتخابات محلی یک تفاوت ماهوی و بنیادی دارد و از مولفه‌ها و معیارهای خاصی در استان پیروی می‌کند که یکی از آن‌ها «طوایف و قومیت‌هایی» است که در استان وجود دارد.

با توجه به اینکه در استان اقوام کرد و آذری زبان وجود دارد و از طرفی احزاب در جامعه نهادینه نشده‌اند تا مردم براساس برنامه‌ها نمایندگان خود را انتخاب کنند لذا اقوام تمایل دارند نمایندگانی را انتخاب کنند که از زبان و قومیت خودشان است، تجربه نیز ثابت کرده است که در شهرستان ارومیه یک نفر از اکراد و دو نفر دیگر از آذری‌زبان‌ها انتخاب می‌شوند و در کرسی‌های مجلس وظایف نمایندگی مردم را برعهده دارند. بنابراین تفاوت عمده انتخابات مجلس و ریاست جمهوری این است که ریاست جمهوری ملی است و اکثریت مردم استان گرایش اصلاح‌طلبانه دارند ولی انتخابات مجلس به طوایف و قومیت‌ها بستگی دارد.

به اقوام مختلف شهرستان ارومیه اشاره فرمودید، در صورت امکان در زمینه ساختار قشربندي اجتماعي این شهرستان توضیحاتی بفرمایید!

اگر بخواهیم ارومیه را از لحاظ قشربندی تقسیم بندی کنیم و واقعیت‌های موجود ارومیه را در انتخابات اسفندماه درست تحلیل کنیم من باید بگویم که شهرستان ارومیه یک شهر مهاجرپذیر است عمدتا طبقات اجتماعی آن عبارت است از طبقه متوسط که اغلب کارمندان، دانشجویان و کسانی هستند که تحصیلات عالیه دارند، قشر دیگر را افراد مرفه تشکیل می‌دهند که به طور عمده تمایل آنچنانی براي حضور در انتخابات مختلف ندارند و طيف دیگر که قشر عظیمی از شهرستان ارومیه را تشکیل می‌دهند و حدود 30 درصد را می‌توان به این بخش اختصاص داد روستانشینانی هستند که با توجه به انتخابات شوراهای اسلامی در دولت نهم و دهم و دهیاری‌های برگزیده در این شوراها به نظر من تمایل به جناح اصولگرایان سنتی دارند.

مناطق حاشیه‌نشین چطور؟

حاشیه‌نشینان در اطراف شهرستان ارومیه شهرک‌های بزرگ و کوچکی را تشکیل داده‌اند که با طبقه متوسط یک جدایی خاصی دارند و نمی‌شود گفت آن‌ها از تفکرات طبقات متوسط در ارومیه پیروی می‌کنند، این قشر از کاندیداها و نامزدهای انتخاباتی در حدی انتظار دارند که کمک‌های حداقلی را به این مناطق از آن‌ها دیده باشند لذا این قشر هم به طور عمده جایگاه و پایگاهی برای اصولگرایان سنتی خواهند بود. اما اصلاح‌طلبان در میان اقشار متوسط و باسواد جامعه پایگاه اجتماعی دارند و همچنین در میان طیف خاکستری و قشر دیگر که با قشر متوسط زندگی می‌کنند همان کردزبان‌ها هستند که در ارومیه قسمتی از مناطق شهر را به خود اختصاص دادند و در انتخابات محلی مجلس تمایل دارند کاندیداهای هم‌زبان خود را انتخاب کنند.

قبل از اینکه ادامه دهید لطفا در خصوص طیف خاکستری بیشتر توضیح دهید!

طیف خاکستری تصمیمی برای شرکت در انتخابات ندارند اما مواقعی پیش می‌آید که با توجه به تبلیغات یا برنامه‌های خاصی که از سوی اصلاح‌طلبان ارائه می‌شود این طبقه اگر تمایل به این جریان سیاسی داشته باشند و پای صندوق‌های رای حاضر ‌شوند اصلاح‌طلبان در حالت طبیعی می‌توانند کرسی‌های بیشتری را در مجلس به خود اختصاص دهند.

وضعیت جناح‌های سیاسی و مشخصا اصلاح‌طلبان و اصولگرایان را در این ساختار اجتماعی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

اگر بخواهیم وضعیت موجود جناح‌های سیاسی را در آذربایجان غربی به ویژه شهرستان ارومیه مورد آنالیز و تجزیه و تحلیل قرار بدهیم، اصولگرایان همیشه 15 درصد جمعیت شرکت‌کنندگان در انتخابات را به دنبال خود دارند و از حمایت آن‌ها برخوردارند و اصلاح‌طلبان در حالت عادی و طبیعی 20 درصد را مشروط به اینکه همه واجدان شرایط در انتخابات شرکت کنند مابقی مربوط به 20 درصد طیف خاکستری است که اصولگریان و اصلاح‌طلبان هر کدام بتوانند با برنامه‌ها و شیوه‌های تبلیغاتی خاص این قشر و گروه را به سمت خود جذب کنند می‌توانند در میان آن‌ها هم پایگاه داشته باشند.

اما اگر اصولگرایان را بخواهیم در شهرستان ارومیه تحلیل کنیم پنج گروه اصلی در انتخابات 94 را به خود اختصاص می‌دهند که شامل اصول‌گرایان سنتی هستند که به پنج شخصیت بانفوذ در ارومیه تقسیم می‌شوند علاوه بر آن‌ها گروه دیگری که در انتخابات 94 به رقابت خواهند پرداخت هواداران دولت نهم و دهم هستند که بسیار فعال شدند. اما در رابطه با اصلاح‌طلبان باید این واقعیت را بپذیریم که برای اصلاح‌طلبان در ارومیه وضعیت یک مقدار نامناسب است چرا که از یک سو به تفکرات مختلف تقسیم شده‌اند و از سوی دیگر در مورد چهره‌ای که بتواند هم 20 درصد پایگاه اجتماعی اصلاح‌طلبان و هم 20 درصد طیف خاکستری را به خود جلب کند مشکل خواهند داشت.

همان مشکلی که در انتخابات ریاست جمهوری 84 شاهد بودیم!

 صد در صد، عاملی که باعث شکست اصلاح‌طلبان در سال 84 شد تفرقه در بین آن‌ها بود، اگر مجموع آرای کاندیداهای اصلاح‌طلبان آن دوران را نگاه کنیم می‌بینیم مجموع آرای کاندیداهای اصلاح‌طلب بیشتر از رای آقای احمدی‌نژاد بود، ولی تفرق بین گرایشات مختلف اصلاح‌طلبی موجب شد که جریان رقیب پیروز انتخابات شود همین روش اگر ادامه پیدا می‌کرد مطمئن باشید در سال 92 باز جریان رقیب پیروز میدان می‌شد اما اصلاح‌طلبان با توجه به تجربه‌ای که از شکست سال 84 داشتند، عقلانیتی که نخبگان و عقلای این جناح از خود نشان دادند، اختلافات خود را کنار گذاشتند و بسیاری از آن‌ها مثل دکتر عارف از حق خود به نفع منافع ملی و حاکمیت طیف اصلاح‌طلبان گذشتند، این جریان توانست در کنار نیروهای معتدل و حتی اصولگرایان عقلایی پیروز انتخابات 92 شوند.

پس با توجه به شرايطي كه شما توصيف مي‌كنيد اصلاح‌طلبان چگونه می‌توانند پیروز این انتخابات باشند؟

اصلاح‌طلبان در یک صورت می‌توانند پیروز میدان باشند و آن اینکه چهره‌های ملی اصلاح‌طلبی که در میان شهروندان نیز از محبوبیت بالایی برخوردارند، در ارومیه نامزد شوند و سایر اصلاح‌طلبان اختلافات خود را کنار بگذارند و همه به اتفاق از این چهره‌های ملی اصلاح‌طلب حمایت کنند.

اما موضوعی که در مقطعی مطرح شد اتحاد میان اصلاح‌طلبان و برخی اصولگرایان به اصطلاح معتدل بود تا چه حد چنین اتحادی را مناسب حال اصلاح‌طلبی می‌دانید؟

اتحاد اصلاح‌طلبان با طیف میانه‌رو و معتدل هم به نفع اصلاح‌طلبان است و هم به نفع گروه‌های معتدل که با عقلانیت این دوران گذار را که از دولت نهم و دهم به یادگار مانده است به سوی قانونمداری و عقلانیت هدایت می‌کنند.

موضوع دیگر بحث تایید صلاحیت‌ها است در این زمینه نیز دیدگاه خود را بفرمایید!

بله این مشکل دیگری است که ممکن است عده‌ای از اصلاح‌طلبان از فیلتر شورای نگهبان عبور نکنند و باید فکری به این نیز بکنند که چهره‌هایی را وارد میدان کنند تا هم از فیلتر شورای نگهبان بگذرند و هم پایگاه 40 درصدی اصلاح‌طلبان را در حالت عادی کسب کنند. نمونه این را ما در انتخابات مجلس ششم داشتیم به طوری که اکثر نمایندگان مجلس از طیف اصلاح‌طلب بودند که توانستند اعتماد مردم ارومیه را به خود جذب و طیف خاکستری را متمایل به خود کنند و کرسی‌های مجلس را در اختیار خود بگیرند، در اين دوره نيز اميدواريم شاهد چنين اتفاقي باشيم.

با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید.

من هم از شما تشکر می‌کنم.

انتهای پیام/