وحید حاج سعیدی

فرقی نمی کند که به یک مهمانی رسمی دعوت شده باشد یا یک جشن تولد خصوصی؛ در پارک و کوه و جنگل باشد یا کلاس درس دانشگاه و سمینار و همایش.  با هر پوششی و در هر موقعیتی از خودش عکس به اصطلاح سلفی می گیرد و بلافاصله در شبکه های اجتماعی منتشر می کند.  عاشق لایک خوردن یا به عبارتی گرفتن تائید از دیگران است. اینکه دیگران راجع به این کار چه نظری دارند، برایش چندان مهم نیست و فقط به حضور پررنگ و جدی در این فضا می اندیشد.

این روز ها با روند رو به رشدی که تکنولوژی و فن آوری اطلاعات در پیش گرفته اند، همه روزه شاهد بروز و ظهور انواع و اقسام تجهیزات و وسایل جدید به ویژه در دنیای فن آوری اطلاعات و فضای مجازی هستیم.  بدون شک توسعه علوم رایانه ای مختلف و گسترش فضای مجازی نوعی آسایش و رفاه عمومی برای اکثریت جامعه پدید آورده است و  انجام بسیاری از امورات به مدد تکنولوژی های نوین در کوتاه ترین زمان میسر شده است. امکان برقراری ارتباط دائم با خانواده به ویژه در سفر، امکان برقراری تماس های صوتی، مکتوب و حتی تصویری با کمترین هزینه، سرعت در انتقال اطلاعات، آگاهی از اخبار و رویدادها در کوتاه ترین زمان ممکن، کاهش سفر های درون شهری و حتی بین شهری و ... برخی از مزایای گسترش فن آوری اطلاعات در هزاره سوم می باشند. اما به همان اندازه که این فن آوری های نوین در توسعه رفاه اطلاعاتی و عمومی افراد جامعه تاثیر گذار بوده اند، گرفتاری ها و نگرانی هایی نیز پدید آورده اند که انتشار شایعات بی پایه و اساس و به تبع آن بروز رفتار های افراطی، انتشار تصاویر و مطالب با محتوی مجرمانه و یا غیر اخلاقی، بهره‌برداری‌های سیاسی و امنیتی از فعالیت این شبکه‌های اجتماعی، بروز کلاهبرداری، اخاذی و ... با استفاده از فقدان اطلاعات یا عدم آگاهی مردم،  کاهش تحرک به ویژه در نسل جوان و دانش آموزان در اثر استفاده مدام و شبانه روزی از فن آوری های نوین بازی های رایانه ای و ... بخشی از آن می باشند. اما یکی دیگر از معضلات گسترش فضای مجازی و استفاده نادرست از آن، شکسته شدن حریم خصوصی و عادی سازی انتشار محتوی محرمانه زندگی افراد می باشد.

اشتراک عکس های خصوصی با رویکرد یهویی!

به اشتراک گذاشتن عکس های خصوصی و یا انتشار عکس های خانوادگی و شخصی که در مکان های گوناگون و با پوشش های متنوع گرفته شده اند، یکی از معضلات نوپدید استفاده از فن آوری های نوین و گوشی های هوشمند است که متاسفانه بعد از افزایش ضریب نفوذ استفاده از گوشی های هوشمند در جامعه، به شدت در حال گسترش و توسعه است. هر چند بعد از راه افتادن شبکه اینترنتی امکان انتشار عکس و تصویر در سایت هایی نظیر فیس بوک و توئیتر و ... میسر شد، اما با فراگیر شدن استفاده از گوشی های هوشمند، انتشار عکس های خصوصی رشد چشمگیری پیدا کرد که به هیچ عنوان قابل مقایسه با چند سال قبل نیست. عکس هایی که تا چند سال قبل در آلبوم های بر چسب دار نگه داری می شدند و یا بعد از ظهور عکاسی دیجیتال در رایانه های شخصی در فولدار های رمز دار و مخفی نگه داری می شدند، در حال حاضر در شبکه های اجتماعی دست به دست می شوند. در واقع امروزه به مدد اپلیکیشن ها و برنامه هایی نظیر تلگرام، واتس آپ، تانگو، وایبر و ... بسیاری از افراد به ویژه دختران و بانوان جوان بدون در نظر گرفتن موقعیت خانوادگی و ملاحظات فرهنگی، اخلاقی، شرعی و اخلاقی اقدام به اشتراک گذاری عکس های شخصی و خانوادگی و حتی خصوصی می کنند که این عمل به هیچ عنوان با معیار های اخلاقی و عرف جامعه سنخیت ندارد. هر چند این افراد مدعی هستند که بیشتر جنبه سرگرمی این کار برایشان مطرح است و از این اشتراک گذاری منظور خاصی ندارند، ولی آنچه مسلم است انتشار این تصاویر و عادی نشان دادن محتوی محرمانه زندگی در دراز مدت و حتی کوتاه مدت تاثیرات منفی و نگران کننده ای بر روابط انسان ها خواهد گذاشت. 

دلایل گسترش پدیده اشتراک گذاری عکس های خصوصی

دلایل فراوانی در گسترش این پدیده در جامعه مطرح است. کمبود تفریح و سرگرمی در جامعه، ارزانی و آسانی اجرا، قابلیت اجرا در هر زمان و هر مکان، عدم نیاز به تخصص یا دانش خاص، تقلید از دیگران، خود نمایی، عقده گشایی، عدم آگاهی از تبعات منفی آن و ... را می توان برخی از دلایل عمده رغبت جوانان یا حتی میانسالان به این امر بر شمرد.

علی همت یار کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی در این خصوص معتقد است: «عصر حاضر را می توان دوره پلورالیسم و تکثر نامید. در این دوره تلاش بشریت در عرصه ساختار سازی به ساختار زدایی بدل شده و ماحصل آن در بسیاری از موارد تبدیل ناهنجاری های جامعه به هنجارهای اجتماعی است. تبدیل «حریم خصوصی» به «حریم عمومی» نیز ماحصل توسعه همین رویکرد اجتماعی در جامعه است. »

ایشان ارزانی دسترسی به شبکه ها و فضاهای مجازی، جذابیت و قدرت جذب مخاطب از رسانه های مجازی را از دیگر دلایل رشد چشمگیر پدیده اشتراک گذاری عکس های شخصی بر شمرد و گفت: «جذب 50 میلیون مخاطب توسط رادیو 50 سال زمان برد؛ اما این زمان در خصوص تلویزیون به 14 سال تقلیل پیدا کرد و اینترنت در کمتر از 9 ماه این تعداد مخاطب جذب کرد که این امر بیانگر قدرت جذب مخاطب در فضای مجازی است.»

این استاد دانشگاه اثرپذیری از فضای جهانی را نیز از دیگر دلایل رغبت به حضور اینچنینی در فضاهای مجازی دانست و عنوان کرد: «هر چند عده زیادی در این فضا تحث تاثیر فضای مجازی به تقلید از دیگران اقدام می کنند اما افرادی نیز در این محیط به دلیل ضعف شخصیت، پر کردن خلاء های موجود در زندگی شخصی و گاهاً به منظور تفریح و سرگرمی اقدام به اشتراک گذاری عکس های شخصی و خصوصی خود در فضای مجازی می کنند. »

تبعات حضور بیش از حد در شبکه های مجازی

از برآیند گفته های فوق می توان این چنین نتیجه گرفت که عده ای در درک مفهوم دهکده جهانی و نزدیکی افراد با یکدیگر دچار تناقض شده و فضای آن را با فضا و حریم خصوصی و خانوادگی اشتباه گرفته اند. این افراد با اعتماد فرا تصور به این شبکه ها و مطلق دانستن رویکرد همراهی با جماعت، نوعی آزادی اجتماعی خود ساخته ای برای خود ترسیم کرده و بر این باورند که مجازند در این محدوده بدون توجه به محدودیت های عرف در جامعه به گفتگو و برقراری ارتباط با هر مخاطب، درد دل، تبادل اطلاعات، تصاویر و ... نمایند.

امروزه در فضای مجازی متاسفانه دوست خانوادگی، دوست اجتماعی، دوست مجازی، همکار اداری، جمع خودمانی، بچه های گروه و افرادی از این دست، جای محارم و دوستان حقیقی و صمیمی را گرفته اند و افراد گاهی اوقات بدون در نظر گرفتن عواقب و خطرات محیطی و بدون داشتن کمترین شناخت و آگاهی از طرف مقابل به تبادل محرمانه ترین و خصوصی ترین اطلاعات و تصاویر زندگی شان با این افراد می کنند که ماحصل آن در بسیاری موارد هتک حرمت، سوء استفاده و اخاذی و در مواردی بر باد رفتن آبروی خانوادگی و اجتماعی خواهد بود.

البته گاهی اوقات نیز افراد کلاهبردار به قصد اخاذی با نزدیک شدن به دختران جوان به بهانه هایی نظیر ازدواج، استخدام، بازی در فیلم و سریال، نمایش عکس به عنوان مدلینگ و دریافت دستمزد و ... به اطلاعات و عکس های خصوصی افراد دست پیدا می کنند و از آنها سوء استفاده می کنند که همه روزه شاهد شکایت بسیاری از این دست در پلیس فتا و مراجع قضایی هستیم.

حریم های خیلی خیلی خصوصی!

با وجود آزادی های ارتباطی در تبادل اطلاعات و پدید آمدن نوعی ولنگاری ارتباطی در فضای مجازی که برقراری ارتباط با افراد در هر زمان و مکان و با هر سنی را میسر ساخته است، اما گاهی اوقات این حریم ها خیلی خیلی خصوصی و محرمانه می شود تا جایی حتی شوهر حق دسترسی به اطلاعات تلفن همراه همسر خود را ندارد و بالعکس! این مرحله خطرناک ترین و مهلک ترین فصل سریال شبکه های اجتماعی و ارتباطات مجازی می باشد که زمینه ساز بسیاری از انحرافات، خیانت ها و مفسده های دیگر می باشد. در واقع جدا سازی حریم زندگی خصوصی از خانواده و ایجاد «حریم محرمانه اطلاعاتی» با افراد نا محرم زنگ خطری جدی در سست کردن پایه های زندگی زناشوئی محسوب می شود. 

نقش خانواده در آموزش هنجار های تکنولوژیک

بدون شک نقش خانواده در آموزش استفاده صحیح از فن آوری های نوین نقشی بسیار حیاتی و تاثیرگذار است. خانواده ها می توانند با نیاز سنجی مقطعی، بررسی سن دیجیتال فرزندان و در نظر گرفتن جمیع شرایط، اقدام به تجهیز فرزندان به وسایل و نرم افزار های جدید کنند. اما در جامعه امروزی خانواده ها کمتر به این نقش اهمیت می دهند و به نوعی خط دهی و آگاهی بخشی را به دوستان، گروه همسالان، و در یک کلام به در و همسایه واگذار کرده اند! شاید عدم اطلاع از ماهیت فن آوری های نوین و نحوه کار برد آنها در بروز این رویکرد و عدم استفاده منطقی از تجهیزات نوین بی تاثیر نباشد. در واقع امروزه بیشتر خانواده ها بدون در نظر گرفتن سن و سال و نیاز های تکنولوژیک فرزندان شان، اقدام به خرید تجهیزات و گوشی های پیشرفته می کنند که در اکثر موارد کاربردی جز سرگرمی و تفریح یا به قول امروزی ها فان مد نظرشان نیست. البته فرزندان به منظور دستیابی به این دست تجهیزات، آن را در قالب هایی نظیر ضرورت یادگیری زبان انگلیسی، پروژه های تحقیقاتی و ... مطرح می سازند و خانواده ها نیز به جهت نداشتن اطلاع از ساختار های یادگیری و نحوه کاربرد فن آوری های جدید تسلیم خواسته های فرزندان خود می شوند.

البته این همه ماجرا نیست و تنها فرزندان در خصوص استفاده نابجا از این تجهیزات افراط و تفریط نمی کنند؛ چرا در جامعه کنونی والدین نیز دچار نوعی سرگردانی در استفاده از نرم افزار های جدید شده اند. چرا که از یک سو بدنه اکثر خانواده های ایرانی سنتی است که به هیچ عنوان با فرهنگ غربی سازگاری و همخوانی ندارد و از سویی خانواده ها عقب افتادن از قافله تکنولوژی را نیز بر نمی تابند که ماحصل آن استفاده نادرست از فن آوری های نوین می باشد که دود آن در وهله اول به چشم خانواده و اعضای آن خواهد رفت.

سخن پایانی

آنچه مسلم است این است که بر اساس عقل و منطق وسایل و تجهیزات باید در کنترل انسان ها باشند تا فرد بتواند به اهداف مورد نظر خود دستیابی داشته باشد. اما در خصوص برخی تجهیزات دیجیتال باید اذعان کرد کرد که افراد در کنترل آنها در آمده اند که ماحصل آن تبعات منفی اجتماعی، جسمی، عاطفی و حتی روحی خواهد بود.

بدون شک یکی از اهداف طراحان این برنامه ها ، سهیم کردن دیگران در موقعیت های شادی ها و جشن ها و مراسمات می باشند. اما تفسیر واژه «دیگران» در این رویکرد نیاز به دقت خاصی دارد. در واقع منظور از دیگران در سهیم کردن لحظات شادی جشن تولد فرزندان مان، پدر و مادرمان هستند که در شهر دیگری ساکن هستند و یا به علت کسالت امکان حضور آنها در جشن تولد نوه شان میسر نبوده است. بنابراین می توان با ارسال آنی عکس های جشن تولد و تصویر کیک، آنها را در این شادی سهیم کرد. اما اینکه عکس های جشن تولد را به گونه ای در فضای مجازی انتشار دهیم که قابل رویت و دسترسی برای همگان باشد، به هیچ عنوان منطقی و عقلانی نیست و با هنجارهای استفاده از تکنولوژی تفاوت معنا داری دارد.

امکان ارسال برخی آزمایشات و نتایج پزشکی برای پزشک معالج، استفاده رسانه ای و ارسال سریع تصویر و متن، عکسبرداری از صحنه تصادف یا سایر حوادث به منظور مستند سازی و ... از  ویژگی های کاربردی این نرم افزار ها هستند که متاسفانه بیشتر افراد جامعه از آن غافلند و تنها به رد و بدل کردن عکس و تصویر و متن های مختلف می پردازند.

عدم آشنایی با نیاز های تکنولوژیک، ژست به روز بودن و فراگیری محصولات نوین باعث شده تا افراد بعد از اختراع یا ظهور یک محصول بدون توجه به نیاز یا حتی آشنایی با کارکرد های ثانویه آن اقدام به خرید محصول و استفاده از آن کنند که در موارد بسیاری علاوه بر هدر دادن هزینه و وقت، مشکلات جانبی نیز برای خانواده ها به همراه دارد.   

هر چند نباید منکر نقش خانواده ها، فرهنگیان، روحانیون و افراد آگاه جامعه در اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به نسل جوان شد ولی شاید ساخت فیلم یا اختصاص دادن یک سکانس در فیلم ها و سریال های تلویزیونی به این موضوع و یا ساخت تیزر های آموزشی و به نمایش در آوردن خطرات و تبعات به اشتراک گذاری عکس های خصوصی و خانوادگی در آگاهی بخشی به نسل جوان یا حتی سایر افراد جامعه بیشترین تاثیر را داشته باشد.

امید است افراد و خانواده ها در حفاظت از فضای محرمانه زندگی و اطلاعات شخصی خود بیش از پیش حساسیت نشان داده و از انتشار محرمانه ترین تصاویر خانوادگی شان در عمومی ترین فضا که همان فضای مجازی است خودداری کنند.

انتهای پیام/