نزاع و درگیری از جمله آسیب های اجتماعی به شمار می روند که نظم حاکم بر جامعه را مختل می‌کنند.

شرایط زندگی اجتماعی امروز خصوصا در شهرهای بزرگ، آلودگی هوا، آلودگی صوتی و بوق‌زدن‌های بی‌جهت و ترافیک، ناکامی در رسیدن به اهداف، شرایط اقلیمی و برنامه‌های کنترل‌ نشده‌ای که آستانه تحمل افراد را پایین‌ می آورد در بروز خشونت و نزاع های خیابانی موثر می باشد.

خشونت و نزاع های خیابانی استفاده از نیروی فیزیکی توسط فرد یا افرادی در مکان های عمومی است. تقریباً یک ‌سوم این جرایم در خیابان و محیط‌های باز صورت می‌گیرد و اشکال مختلفی دارند، مزاحمت نوامیس، زورگیری، نزاع سطحی منجر به ضرب‌وجرح، تهدید با انواع سلاح سرد، قتل، تجاوز و … گرچه بسیاری از خشونت‌های خیابانی مربوط به اراذل‌ و اوباش است، ولی افراد عادی زیادی هم به­‌طور ناخواسته به بهانه‌های واهی درگیر زدوخوردهای بی‌مورد با یکدیگر می‌شوند، تصادف دو خودرو، خرید و فروش، طلب­ پول و… همین موضوع خشونت خیابانی را به یک مسئله و مشکل برای سلامت عمومی تبدیل کرده است.

نزاع، برخواسته از خشونت، موجب آسیب های غیرکشنده و ناتوانی های دائم یا موقت نیز می‌شود. برخی از قربانیانی که در بیمارستان ها تحت درمان قرارگرفته‌اند، در ساختمان های عمومی یا در خیابان جراحت و زخم چاقو برداشته اند. آسیب هایی که موجب ناتوانی دائمی می‌شوند، تأثیرات اجتماعی، احساسی و اقتصادی زیادی برای فرد آسیب‌دیده به دنبال خواهد داشت. نزاع بار مالی نیز به دنبال دارد. آسیب های ایجادشده (در زدوخوردها) موجب پرداخت دیه شده و هردو طرف را به‌واسطه­ رفتن به کلانتری، دادسرا و… از کار یا تحصیل بازمی‌دارد. اجتماع نیز بار اقتصادی این خشونت ها را متحمل خواهد شد.

*دلایل وقوع نزاع های خیابانی

1- دلایل فرهنگی: این پدیده در کشور ما که دارای بافت جمعیتی چند قومیتی است، به‌عنوان پدیده‌ای مسئله‌ساز ظاهر می‌شود. پدیده نزاع های فردی در مناطقی از کشور که به‌شدت متأثر از ارزش های سنتی و طایفه‌ای خود می‌باشند و گرایش و پایبندی کمتری نسبت به قانون دارند، بیشتر مشهود است. از سوی دیگر، متأسفانه هنوز خشونت و نزاع ازجمله موضوعاتی است که در فرهنگ بعضی از هم‌وطنان، شاخص قدرت و یا دفاع از منزلت اجتماعی و فرهنگی و حیثیت خانوادگی محسوب می‌شود.

عمده دلایل فرهنگی و اجتماعی نزاع های خیابانی:

* فقدان آموزش

* عدم ارائه الگوهای مناسب جهت پر کردن اوقات فراغت افراد

* بیکاری یا نداشتن شغل مناسب

* سطح پایین میزان تحصیلات در نقاط آلوده، بی‌سوادی یا کم‌سوادی و عدم آگاهی از عواقب سوء نزاع

* عدم برنامه‌ریزی مناسب برای اوقات فراغت جوانان

* ضعف قانون و عدم اعتماد به قانون

* پائین بودن آستانه تحمل افراد

* وجود وضعیت آنومیک در جامعه و ضعف هنجارها در نظارت به رفتارهای افراد

* رواج استفاده از ماهواره و تماشای برنامه‌های که خشونت و پرخاشگری را ترویج می‌کنند.

2- عوامل فردی

*اختلالات تکانه‌ای داشتن تیپ شخصیتی ستیزه‌جو

* فقر عاطفی، ناکامی، حسادت، خودنمایی، جامعه‌پذیری نامناسب، نداشتن مهارت ارتباط و توسل به‌زور جهت احقاق حق

*با عنایت به اینکه مردان تمایل بیشتری به ابراز قدرت دارند و در ابراز خشونت در محیط خارج از منزل بی‌پرواتر عمل می‌کنند؛ به نظر این قشر بیشتر دچار درگیری های خیابانی شده اند.

3-عوامل محیطی

* زندگی در مناطق حاشیه‌ای و جرم خیز

* وجود گروه های خشونت‌طلب در قالب اراذل‌واوباش در منطقه

* زندگی در مناطق کوهستانی و بد آب‌وهوا یا مناطق گرم و خشک

دلایل وقوع نزاع های خیابانی از منظر جامعه‌شناسی

1- نظریه فشار اجتماعی: از این نظریه بانام فشار ساختاری نیز یاد می‌شود. این نظریه، عامل انحرافات اجتماعی را فشارهای اجتماعی وارده بر فرد می‌داند. فشارهایی که به‌طور عمده ناشی از فقر ایجاد می‌شود. جامعه شناسان، ساختارهای اجتماعی نامناسب را عامل ایجاد و تشدید چنین فقر تحمیلی بر فرد می‌دانند. این نوع فشار اجتماعی موجب عدم موفقیت فرد در دستیابی به اهدافش در زندگی می شود؛ و همین امر می‌تواند زمینه را برای گرایش به آسیب های اجتماعی مختلف فراهم سازد.از دیگر نمودهای فشار اجتماعی؛ کاهش آستانه سطح تحمل است.

2- الگوی کنترل اجتماعی هیرشی: این الگو که گاه بانام نظریه پیوند از آن یاد می‌شود، پیدایش کج‌روی را معلول ضعف همبستگی در گروهها و نهادهای اجتماعی و نیز تضعیف اعتقادات و باورهای موجود در جامعه برمی‌شمرد. نتیجه‌ای که هیرشی از تحلیل خویش می‌گیرد آن است که جامعه یا گروهی که در میان اعضای آن وابستگی های متقابل و قوی، وجود داشته باشد، بیش از جامعه یا گروهی قادر به اعمال کنترل بر اعضای خود خواهد بود که اعضای آن بستگی محکمی باهم نداشته باشند.

3- نظریه‌ی یادگیری: این نظریه اشاره به این امر دارد که انحراف رفتاری است آموخته‌شده. به‌عبارت‌دیگر فرد یاد می‌گیرد که چگونه دست به انحرافات اجتماعی بزند.

راه‌های کاهش و پیشگیری از نزاع خیابانی

1- افزایش برنامه های آموزشی مهارت های فردی، خانوادگی واجتماعی

2- برجسته ساختن نهادهای اجتماعی و تقویت احساسات عاطفی و روانی مشترک میان شهروندان

3- ترویج، تقویت و نهادینه سازی آموزه ها، باورها و رفتارهای خاص و مطلوب در جامعه

4- آموزش مهارت مدیریت خشم

5- ایجاد فرصت اشتغال برای جوانان

جلال پشوتن

انتهای پیام/