لعیا نورانی زنوز/ در چند روز اخیر، پخش فیلمی از جشنواره منطقه‌ای آواز و موسیقی کودک و نوجوان غرب کشور در بوکان که با حضور مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و نیز فرمانداران بوکان، مهاباد و شاهین‌دژ برگزار شد، واکنش های گسترده ای را در فضای مجازی و رسانه ای استان به دنبال داشت.

با حواشی ایجاد شده بار دیگر موضوع اخلاق حرفه ای – رسانه ای و مرزهای آن مورد توجه فعالان این عرصه قرار گرفته است، موضوعی که بارها به صدر بحث های داغ جامعه خبری رسیده اما بعد از بازخوانی مرزهای آن و فروکش موضوعات صرفا محملی بوده برای طرح گفتمان های زود گذر.

اخلاق رسانه ای، مقوله ای کاملا کاربردی و نه مفهوم مجرد- انتزاعی و ذهنی-نظری است. در واقع با توجه به قلمرو گسترده رسانه ها و اینکه میزان زیادی از وقت مردم در اختیار رسانه هاست، ضرورت رعایت اخلاق در این عرصه بیش از پیش احساس می شود.

اما اخلاق رسانه ای چیست و چرا اين امر در فضاي رسانه اي امروز با بي ميلي برخي اصحاب رسانه مواجه شده است؟

یکی از تعاریف مهم اخلاق رسانه ای عبارت است از مجموعه ای از میثاق ها، عرف ها، قواره های حرفه ای، آداب و هنجارهایی که اکثریت قریب به اتفاق دست اندرکاران و اصحاب رسانه براساس آن کار می کنند، تولید می کنند و خدمات ارائه می دهند، به عبارت دیگر اخلاق رسانه ای مجموعه ای از میثاق های حرفه ای، شامل تمامی هنجارها، ارزش ها، خط قرمزها و باید و نبایدهایی است که رسانه ها و اصحاب رسانه مانند روزنامه نگاران، خبرنگاران، گزاشگران را ملزم به رعایت آنها می کند (عقیلی، ۱۳۸۳).

از این رو، رسانه هایی اخلاقی به حساب می آیند که تولیدات و وجود آنها ناشی از وجود اخلاق رسانه ای و حرفه ای باشد و همان طور که «آندره لالانه» یادآور شده است، رفتارهای اهل رسانه با تجویزهای اکثریت سازگار باشد (معتمدنژاد، ۱۳۵۰).

حمایت از ارزش‌ها، پرهیز از تحریک قومیت‌ها و اقلیت‌های دینی، راست‌گویی و نقل صحیح و دقیق اخبار، درج منبع یا نام پدیدآورنده، پرهیز از ایراد اتهام  و اهانت، احترام به حریم خصوصی افراد و حمایت از شان و کرامت خبرنگاران نیز از جمله مصادیق اخلاق رسانه ای است که می توانیم به آنها اشاره کنیم، مصادیقی که رعایت آنها ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

در این زمینه با مدیرگروه رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی به گفتگو نشستیم.

امید سیاح می گوید: در عصر امروز، ارتباطات نقش بسيار محوري داشته و در صدر اين ارتباطات، رسانه مي تواند به عنوان اثرگذارترين مولفه در هدايت رويدادهاي اجتماعي نقش آفريني كند.

اخلاق؛ جزو لاینفک حرفه روزنامه‌نگاری

وی اخلاق را جزو لاینفک حرفه روزنامه‌نگاری می‌داند و در عین حال معتقد است: اخلاق رسانه‌ای، گم‌گشته امروز فضای رسانه‌ای است.

سیاح متذکر می شود: متاسفانه شايعه پردازي ها، بي حرمتي به شخصيت ها، تهمت، انتشار خبر بدون توجه به منبع موثق و قابل اعتماد و تغيير مطالب به نفع رسانه متبوع، تنها مثال هاي کوچکي از بداخلاقي هاي رسانه اي در فضاي اطلاع رساني، خبررساني و شبکه های مجازی است.

مدیرگروه رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی با اشاره به اینکه در اتفاقات اخیر متاسفانه ذبح اخلاق در برخی از رسانه ها نمود کامل داشت، می افزاید: فضاي خبر و اطلاع رسانی اگر چه در شرایط حاضر به دست غالب نشريات و مطبوعات دارای مجوز مي چرخد، اما گاهي برخی از رسانه های فاقد مجوز و کانال های تلگرامی هم مجالي براي عرض اندام پيدا مي کنند و در اين ميان آنچه ناديده گرفته مي شود «وجدان کاري روزنامه نگاري» و «اخلاق حرفه اي رسانه اي» است.

سیاح اذعان می دارد: براساس قانون مطبوعات، رعایت اخلاق، حرمت ها و صحت آنها در انتشار اخبار، مطالب و اظهار نظرها لازم و ضروری است، از این رو انتشار نقد و نظر افراد از رسانه باید با حفظ اصول و نگاه حرفه ای و رعایت حریم شخصی صورت گیرد.

وی با اشاره به اینکه آزادی بیان به معنی پرداختن به همه اصول حرفه ای و رعایت حقوق طرفین در کار روزنامه نگاری است، توضیح می دهد: رعايت اخلاق حرفه اي رسالت مهم رسانه ها در احترام به آزادي بيان است اما امروزه برخي از رسانه ها به اين امر پايبند نيستند و با جهت گيري هاي خاص خود در خدمت يك هدف خاص قرار مي گيرند، در صورتي كه آنها بايد در چارچوب قوانين حرفه اي و رعايت اصل بي طرفي به اطلاع رساني در جامعه بپردازند.

خبرنگار معلم اجتماع است

وی تاکید می کند: خبرنگار نباید فراموش کند که معلم اجتماع است و بخشی از جامعه را با اخبار خود آموزش می دهد.

به گفته مسوول واحد رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی، برخي از رسانه ها به اصل و درستی خبر توجه نمی کنند بلکه خبر را با توجه به سیاست خود تنظیم می کنند و به مخاطب چنین القا می کنند که حقیقت آن چیزی است که رسانه های آنها منتشر می کند و این به دور از اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری و به نوعی خیانت در امانت است.

وی در پاسخ به اینکه آیا اصول اخلاقی روزنامه نگاری باید مکتوب و مصوب شود؟ اظهار می دارد: اصول اخلاقی روزنامه نگاری باید توسط وجدان حرفه ای روزنامه نگاران، شناسایی، لحاظ و رعایت شود.

سیاح وجدان کاري و اخلاق رسانه اي را تنها ضمانت اجرايي براي رفع اين آلودگي ها مي داند.

مسوول واحد رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه می دهد: تا زماني كه حرفه روزنامه نگاري به درستي استقرار پيدا نكند، نمي توان انتظار داشت به صورت حرفه اي و مناسب در ميان رسانه ها اجرا شود و قطع یقین مشكل عدم پايبندي به تعهد و اخلاق حرفه اي وجود خواهد داشت.

وی می افزاید: حرفه روزنامه نگاري هم مانند بسياري از حرفه هاي ديگر مثل پزشكي، وكالت و مهندسي باید به صورت تخصصی باشد، اما متاسفانه اين باور اشتباه رواج يافته كه هر كس با هر تخصص و هر ميزان تحصيلاتي مي تواند وارد اين حرفه شود به همین دلیل مطبوعات و رسانه ها دچار سياست زدگی و به جنبه هاي فرعي كشيده مي شوند و تقریبا می توان گفت این عرصه خالی از رسانه های مستقل شده است.

مديريت پيام وظيفه اصلي رسانه است

سیاح با تاكيد بر اين كه وظيفه رسانه انتقال پيام است، ادامه می دهد: هم اكنون رسانه ها به جذب هيجاني مخاطب، رقابت در سرعت انتشار و برجسته سازي اخبار ويژه بيشتر توجه مي كنند، در حالي كه رسانه اي كه خود را مسئول مي داند، بايد در کنار مسائل ذکر شده به فرهنگ سازی نیز اقدام کند.

وی خاطرنشان می کند: بازنگري در جايگاه رسانه ها در شكل دهي به فرهنگ عمومي جامعه، مهمترين نياز فعلي است، در واقع ما گاه با سياه نمايي مفرط يا سپيدنمايي هاي مقطعي مواجهيم و لذا رسانه ها بايد با بازيابي و واكاوي رسالت خويش نقش گيرا و فعالي را در زمينه وظيفه ذاتي خود انجام دهند.

مسوول واحد رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی ادامه می دهد: يکي دیگر از بداخلاقي هاي حرفه اي امروز اين است که اخبار بدون وجود منبع موثق و قابل اتکا منعکس مي شود، به طوري که هم اکنون رسم شده سايت ها به سرعت خبري را با منبعي مجهول ذکر کرده و رسانه هاي مکتوب هم به قول آنها روايت مي کنند، در حالي که اخلاق رسانه اي در همه دنيا و بويژه در کشورهاي پيشرفته به عنوان يک اصل و قاعده پذيرفته شده است.

مبتنی بر گفتگوی فوق می توان گفت که اخلاق رسانه ای حلقه‌ی مفقوده‌ای است که جامعه بیش از گذشته نیازمند آن است. در نظر نگرفتن این مسایل از سوی رسانه های جمعی، یکی از ضربه هایی است که می تواند اعتماد رسانه ها را کاهش داده و باعث شود که رسانه ها نتوانند گیرندگان خود را بیابند.

انتهای پیام/