فضای مجازی این روزها امکان ارتباط برای انسان‌ها را به شکلی باور نکردنی ساده کرده است. تا چند سال پیش باید یک ماه منتظر نامه برای عزیزی که در کشور دیگری زندگی می‌کرد می‌ماندیم اما امروز با استفاده از برنامه‌های موجود در فضای مجازی حتی می‌توان تصویر فرد رادر آن سوی دنیا دید. این در شرایطی است که برخی استفاده از این امکانات را تا حدی پیش برده اند که از کوچکترین اتفاق‌های زندگی خود هم فیلم و عکس تهیه کرده و آن را با دیگران به اشتراک می‌گذارند.

برای بررسی این موضوع با مصطفی اکبریان، جامعه شناس گفت‌و‌گویی صورت گرفته است که در ادامه می خوانید.

برخی از افراد در استفاده از امکاناتی که در دنیای مجازی برای آنها به وجود آمده است، زیاده روی و به نوعی اطلاعات تمام زندگی خود را منتشر می‌کنند، چرا چنین رفتاری شکل می‌گیرد؟

ورود به فضای مجازی و استفاده از تکنولوژی یکی از پیامدهای مثبت دنیای امروز است اما در ارتباط با نحوه استفاده از موضوع توضیحات لازم باید داده شود تا از این وسیله استفاده بهینه و درستی شود. تعدادی زیادی از افراد جامعه ما حتی در اقشار مختلف و حتی تحصیل کرده‌ها استفاده درست و مطلوب از فضای مجازی را نمی‌دانند و چه بسا به دنبال راهیابی و مراجعه به سایت‌هایی هستند که علت وجود سایت را هم حتی به درستی نمی‌دانند. همین مساله در بسیاری از ما تبدیل به عادت شده است و به نوعی برای بسیاری از افراد جنبه اعتیاد به وجود آورده است. به نوعی برای افراد موجب شکل‌گیری حس کنجکاوی شده است تا در زندگی دیگران سرکشی و رفتار آنها را دنبال کنند که با چه افراد و سایت‌هایی در ارتباط هستند. همین مساله به نوعی دخالت در زندگی شخصی و خصوصی افراد می‌شود و می‌تواند زمینه‌های جدایی اعضای خانواده از یکدیگر را فراهم کند. می‌بینید در میان اعضای یک خانواده چهار نفری، هر چهار نفر در فضای مجازی هستند بدون اینکه هیچ ارتباطی میان آنها وجود داشته باشد که می‌تواند احساسات و وابستگی میان افراد را از بین ببرد و از طرفی می‌تواند زمینه‌های بروز نابسامانی‌ها را فراهم کند. بسیاری از نابسامانی‌های خانوادگی و آسیب‌های اجتماعی به دلیل استفاده نادرست از امکاناتی است که در اختیار داریم. مسئولان باید شرایطی را فراهم کنند تا مردم بتوانند در عین حالی که از فضای مجازی استفاده می‌کنند، شرایط سالمی را دنبال کنند. برخی از افراد اعلام می‌کنند که ما باید دسترسی به اینترنت و فضای مجازی را محدود یا ممنوع کنیم این در صورتی است که در دنیای امروز این کاری عبث و بیهوده است و نمی‌توان چنین کاری انجام داد. بسیاری از افراد هم به دلیل نبود آگاهی اطلاعات شخصی و حقوقی را در اختیار دیگران قرار می‌دهند و همین در اختیار دیگران قرار دادن زمینه بسیاری از نابسامانی‌ها را فراهم می‌کند که خود یکی از پدیده‌های نامیمون شهرنشینی است. همه اینها نشان دهنده فقدان بلوغ عقلی است و این مساله باعث می‌شود که این اطلاعات را در اختیار دیگران قرار دهیم و دیگران از این اطلاعات سوء استفاده کنند و مسائل و مشکلاتی که امروز در فضای مجازی و پلیس فتا با آنها مواجه هستیم را شاهد باشیم.

این در حالی است که بسیاری از چهره‌های مطرح جامعه که الگوی جامعه هستند هم، از زندگی خود اطلاعاتی در اختیار همگان قرار می‌دهند به نوعی که این اطلاعات خصوصی است و ارتباطی با روند زندگی حرفه‌ای آنها ندارد. طبیعی است که در چنین شرایطی مردم هم رفتار آنها را ادامه دهند.

چشم وهم چشمی در دنیای مجازی بلای امروز دنیای مدرنی است که زمینه رشد و آگاهی و بلوغ فکری در این مسائل در آنها ایجاد نشده است، این روند باعث می‌شود که افراد از سیر تا پیاز زندگی شخصی خود را در آن منتشر کنند و در عین حال زمینه‌های سوءاستفاده و مشکلات دیگر را ایجاد می‌کنیم. اگر بتوانیم برای خود چارچوبی مشخص کنیم و براساس آن اصول مشخص زندگی خود را ادامه دهیم و اطلاعات مورد نیاز را در فضای مجازی منتشر کنیم، این اتفاق‌های امروز تکرار نخواهد شد و شرایط امروز ما به دلیلی نبود آگاهی است که دامنگیر همه افراد جامعه شده است.

تاثیر تاییدها، لایک‌ها و نظرهایی که پای این مطالب منتشر شده در برخی شکلی افراطی گرفته است. این نشان دهنده کدام خلأ در روابط اجتماعی است.

فخر فروشی و خود کم‌بینی در افراد باعث می‌‍شود که چنین رفتاری از خود نشان دهند. برای مثال اگر تعداد افرادی که مطالب من را در یکی از برنامه‌های دنیای مجازی دنبال می‌کنند بالا رود، باعث می‌شود که فکر کنم انسانی مهم هستم در صورتی که مهم بودن افراد به این موضوع مربوط نیست که تعداد افرادی که آنها را دنبال می‌کنند بالا باشند تا در نگاه دیگران خود را بر اساس تعداد بازدید کننده بالا ببینم. افرادی با اینکه از شهرت زیادی در دنیای حقیقی برخوردار هستند، کمتر وارد فضای مجازی می‌شوند چون شهرت ملی دارند. همان باعث می‌شود که فرد را مورد تایید قراردهیم و نیاز نیست که تعداد بازدید کننده بالایی در فضای مجازی داشته باشد. ما باید نوع نگرش و درک و نگاه را در دنیای مجازی تغییر دهیم و بدانیم که دنیای مجازی چیز دیگری است و هدف از استفاده از آن چیزی نیست که امروزه به نادرست از آن استفاده می‌کنیم.

اعتیاد به استفاده از این فضا مساله دیگری است که افراد به آن وابسته شده اند. این مساله را چگونه می‌توان بررسی کرد؟

استفاده از فضای مجازی مانند هر مساله دیگر برای افراد می‌تواند
اعتیاد آور باشد و تاکید می‌کنم در اقشار مختلف جنبه اعتیاد پیدا کرده است. باید نگرش خود در استفاده از این ابزار را تغییر دهیم و همچنین در جامعه این دیدگاه را ایجاد کنیم که مهم بودن به تعداد بالای بازدیدکننده نیست. ما باید ابعاد آموزشی و فرهنگی چنین مساله‌ای را در جامعه داشته باشیم تا بینش درستی را در میان افراد ایجاد کنیم. در دنیایی زندگی می‌کنیم که روز به روز پیشرفت می‌کند و روز به روز بر ابزار و لوازم آن افزوده می‌شود. ما نمی‌توانیم امکان استفاده از فضای مجازی را برای انسان‌ها ببندیم اما می‌توانیم رفتار، نگرش و نحوه استفاده خود از دنیای مجازی را اصلاح کنیم مهم بودن افراد در تعداد بالای بازدید کننده از صفحات آنها در دنیای مجازی نیست. مهم بودن به ذات و شخصیت افراد به خلق و خوی و ارزش اجتماعی آنها بازمی‌گردد. اینها همه مسائلی است که در قدیم در جامعه ما وجود داشت و فضای مجازی نمی‌تواند پاسخگوی آنها باشد.

از طرفی بسیاری از افراد تاثیر گذار جامعه مانند هنرمندان و نویسندگان حضور در این فضا را اجباری می‌بینند چون آنقدر تاثیر حضور در این فضا در جامعه زیاد است که با فقدان استفاده از آن ممکن است در جامعه دیده نشوند این مساله تا کجا ادامه خواهد داشت؟

افرادی که از کرامت اخلاقی و خلق و خوی بالا برخوردار و در میان افراد جامعه شناخته شده اند نیازی ندارد که خود را از این راه به دیگران بشناساند. افرادی که شناخته شده هستند، نیازی به استفاده از ابزار ندارند و دلیل ندارد که خود را در عرضه نگاه دیگران قرار دهند. افراد اگر نخبه یا روشنفکر هستند که جامعه آنها را می‌شناسد دلیل ندارد که نگران دیده شدن در فضای مجازی باشند.

این در حالی است که بخش وسیعی از اطلاع‌رسانی توسط فضای مجازی انجام می‌شود.

جامعه سنتی ما هنوز وابسته به فضای مجازی نیست، هنوز بسیاری از مشاهیر ما هستند که از طریق غیر فضای مجازی ارزش و احترام قدیم را دارند و می‌بینید که حضور در دنیای مجازی ندارند و حتی اگر به چنین کاری اقدام کنند باعث می‌شود تا حدی آن جایگاه خود را از دست دهند. این شاخص و ملاک برای تشخیص افراد نیست. ما نمی‌توانیم شاخص شناخت را بر این اساس قرار دهیم. حتی می‌تواند عکس این مساله مطرح باشد بسیاری از افراد در جامعه علمی، فرهنگی، ادبی و هنری کاملا شناخته شده هستند اما در فضای مجازی حضور ندارند. برای اینکه با رفتار خود جایگاه اجتماعی کسب و خود را تثبیت کردند و دیگر نیازی به عرضه خود به دیگران نمی‌بینند.

انتهای پیام/