چند سال قبل استاد شهرياري، با اشاره به گزارش بانك جهاني در رابطه با از دست دادن سالانه 80 هزار ميليارد ريال در اثر خسارات زيست ‌محيطي کشور اظهار داشتند، در اين وضعيت بيشترين خسارات با 25 هزار و 500 ميليارد ريال در بخش آب و پس از آن با 22 هزار و 600 ميليارد ريال در بخش سرزمين و جنگل كه شامل اراضي كشاورزي، جنگل‌ها و مراتع، تالاب‌ها و فرسايش مي‌شود، بوده است.

ایشان با اشاره به اينكه خسارات ذكر شده به طور متوسط بيش از 33 هزار تومان در ماه از سفره خانوارهاي ايراني كم مي‌كند افزود: به نظر مي‌رسد با اصلاح مديريت‌ها و كارهاي فرهنگي آموزشي، بتوان بخشي از هزينه‌هاي تحميل شده به مردم را حذف كرد. در همین ارتباط گفت‌وگویی با یکی از فعالان زیست محیطی کشور وحیدرضا شادفر، مدیرعامل و رئیس هیات مدیره شرکت گلفام دشت انجام داده‌ایم که در ادامه می‌آید.

آقای مهندس نظر شما در ارتباط با کاهش خسارات زيست ‌محيطي چیست؟

همان‌گونه که اطلاع دارید یکی از این خسارت‌ها، تلفات خاک است، فرسايش خاک در مملکت ما چندين برابر بيش از ميانگين آن در کشورهاي اروپايي است. افزايش رشد جمعيت و افزايش تقاضا و از طرفي ناتواني مراکز ترويجي در اشاعه فرهنگ استفاده صحيح از منابع، مزارع و مراتع و فقدان مراکز آموزش منابع طبيعي براي روستائيان و کشاورزان از علل ديگر بوده است. در خصوص ترویج و آموزش، آن هم رودررو با کشاورزان و روستاییان، عملاً از شش ماه قبل کار خود را با موضوع بادشکن‌های نواری شروع نموده‌ایم که به تشریح خواهم گفت. ضمن اینکه رئیس محترم سازمان حفاظت محیط زیست نیز هفتم تیرماه سال جاری، اظهار داشتند، در همراه نمودن مردم خصوصاً جامعه روستایی به واسطه فعالیت در کشاورزی، دامداری، مراتع و فرسایش خاک و منابع آبی، برگزاری دوره های آموزشی و افزایش سطح آگاهی زیست محیطی ایشان را در وهله نخست است. 

بفرمایید آیا جهت مقابله با معضلات زیست محیطی از جمله فرسایش خاک، تبخیر و تعرق و ... راهکاری وجود دارد؟

همه می‌دانیم که بر اساس قانون، حفاظت از محيط‌زيست بر عهده مردم بوده و مشاركت مردم در اين امر مهم و ضروري است. جهت مقابله با معضلات زیست محیطی، پیشنهاد ما به شکل ضرب العجل، ابتدا ترویج و آموزش جهت ارتقاي سطح آگاهی‌های زیست محیطی مردم بومی و سپس مشارکت ایشان است، مخاطبین ما قشر کثیری از مردم هستند، به عنوان مثال در اجرای طرح‌هایی چون جنگل‌کاری‌های نواری یا احداث بادشکن‌ها، پیرامون مراتع، مزارع و باغات، دامداری‌ها و مرغداری‌ها، دیمزارها و نهایتاً روستاها به عنوان مراکز تولید ناخالص ملی کشور را شامل می‌گردد که با مشارکت مردم بومی لازم‌الاجراست. 

در زمان خشکسالی، با افزایش تبخیر و تعرق، فرسایش و اثرات منفی ریزگردها، آیا باید فعالیت‌های کشاورزی را کاهش داد یا واقعاً راهکاری اصولی و اجرایی وجود دارد؟

در قرآن کریم سوره کهف، آیه 32 به وضوح اشاره به احداث بادشکن پیرامون باغات و ...شده آنجا که می‌فرماید:

وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلًا رَّجُلَيْنِ جَعَلْنَا لِأَحَدِهِمَا جَنَّتَيْنِ مِنْ أَعْنَابٍ وَحَفَفْنَاهُمَا بِنَخْلٍ وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمَا زَرْعًا.

و براى آنان، آن دو مرد را مثال بزن كه به يكى از آن‌ها دو باغ انگور داديم و پيرامون آن دو باغ را با درختان خرما پوشانديم و ميان آن دو را كشتزارى نیکو قرار داديم. «سوره کهف، آیه 32»

همیشه سعی داریم از وسط بیابان به مقابله با بیابان بپردازیم که این کار را سخت می‌کند، همان‌گونه که قبلاً هم گفته‌ام، ابتدا با آموزش و ترویج رودررو با کشاورزان و دامداران و روستاییان و در گام نخست، لازم است آنچه که داریم حفظ شود، شنیده‌اید کویر سالانه یک سانتی‌متر پیشروی دارد. می‌بایست ما از اطراف باغات و مزارع و کلاً اطراف روستاها و مناطق آباد کار را آغاز کنیم و سالانه با احداث ردیف بادشکن‌هایی به فاصله 200 متر از هم، از اطراف مراتع و روستاها به سمت بیابان پیشروی کنیم. یک بار هزینه می‌کنیم، یک بار وقت صرف می‌گردد و بادشکن احداث می‌شود ولی با احداث بادشکن حداقل 12 معضل زیست محیطی کاهش و مدیریت می‌گردد.

فرمودید مراتع، در ارتباط با مراتع برنامه خاصی اندیشیده شده است؟

طبق آمار بیش از 916 هزار خانوار متکی به مراتع در کشور وجود دارند، در حالی که این میزان 5 برابر توان مراتع کشور است. برای رسیدن به حالت تعادل در مراتع باید در جهتی حرکت کنیم که واحدهای بهره‌برداری فعلی به واحدهای بهره‌برداری مطلوب تبدیل شوند، (یعنی کاهش فشار بر مراتع) این مهم جز با احداث کمربند سبز پیرامونی مراتع امکان پذیر نمی‌باشد. با آموزش و ترویج رودررو با دامداران و روستاییان می‌توان به این مهم دست یافت. وقتی مرتع داران ما آموزش ببینند، اجرای صحیح و علمی احياء و حفاظت از مراتع برای ایشان سهل‌الوصول خواهد شد.

بفرمایید منظور از آموزش مرتع داران چیست؟

در برگزاری دوره های آموزشی، مرتع داران بیشتر با نقش چند منظوره درختان كه در طرح احياء مراتع به عنوان بادشكن پيراموني مراتع بكار مي‌روند، آشنا خواهند شد. به آن‌ها یادآوری می‌گردد که بادشکن‌ها با وجود درختان، از فرسایش خاک جلوگیری می‌نماید. بادشکن اطراف مراتع نقش بسزايي بر روی رشد و افزايش وزن دام تحت چرا دارد یا در زمان خشکسالی‌ها، مراتع محصور در بادشکن سه برابر بیوماس بیشتری تولید می‌کنند.

به جز نقش درختان در بادشکن، موضوعات آموزشی دیگری هم مد نظر هست، بفرمایید؟

بله با تهیه پکیج های آموزشی، موضوعات را به صورت سمعی- بصری در 3 بخش تفکیک کرده‌ایم، معرفی، طراحی و اجرا می‌دانید که تبخیر از سطح خاک نقش مهمی در چرخش آب در طبیعت دارد. بخش قابل توجه آبی که وارد خاک می‌شود، از طریق تبخیر از سطح خاک به جو برمی گردد. بنابراین فرآیند تبخیر از سطح خاک نه تنها سبب اتلاف آب می‌گردد، بلکه بعضاً موجب شور شدن خاک‌ها نیز می‌شود با احداث بادشکن‌ها می‌توان تبخیر را به شدت کاهش داد و آب از دسترس خارج نمی‌شود.

آیا بادشکن‌ها بر پدیده سرمازدگی و کاهش خسارات سرمازدگی نیز اثرگذارند؟

سرمازدگی نیز یکی از معضلات زیست محیطی کشور است، دولت از طریق بیمه کشاورزی مبلغ قابل توجهی به خسارت دیدگان از سرمازدگی پرداخت می‌نماید. از عوامل مؤثر برابر سرمازدگی که می‌توان از کاهش تولید جلوگیری نمود و درجه ریسک‌پذیری کشاورزان را پایین آورد، احداث بادشکن‌ پیرامون باغات و مزارع و مراتع می‌باشد که با آموزش به کشاورزان و مرتع داران بزودی به این مهم دست خواهیم یافت.

تا احداث کمربندهای سبز نواری یا بادشکن‌ها در بین کشاورزان، باغداران، مرتع داران و دامپروران و حتی اطراف روستاها و دیمزارها به فرهنگ عمومی تبدیل نشود، در بخش منابع طبیعی و محیط‌زیست کشور به هدف اصلی یا مشکل مصرف نادرست و بی‌رویه آب در بخش کشاورزی حل نمی‌شود.

آیا اجرای این طرح ترویجی، شامل همه استان‌ها می‌شود؟

بله، این طرح آموزشی ترویجی سراسری بوده و فعلاً از دو استان خراسان رضوی و آذربایجان شرقی کار را آغاز نموده‌ایم، در خصوص اجباری بودن این دوره‌ها هم با مدیران استانی رایزنی‌هایی انجام شده که پس از تصویب به اطلاع خواهد رسید.

سخن آخر اگر مطلبی هست بفرمایید؟

با توجه به پتانسیل قوی و توان بالای کشور که حداقل ۶ میلیون هکتار از اراضی شیب‌دار در کشور جهت تبدیل شدن به باغات مثمر دیم ارزیابی شده و هم اکنون نیز بيش از 396 هزار هكتار زمين زير كشت درختان مثمر ديم قرار دارد لذا با برگزاری این دوره‌ها سعی داریم با معرفی کمربندهای سبز نواری و خدمات بادشکن و چگونگی احداث کمربندها، طراحی آن، تعداد ردیف، جهت و شدت باد غالب هر منطقه، بعضاً تهیه گلباد هر منطقه، نمونه درختان و گونه های آدابته با منطقه خاص آموزش داده شود. امید است این برنامه ترویجی- آموزشی، بخش خصوصی با کمک فارغ‌التحصیلان بیکار عضو سازمان نظام مهندسی منابع طبیعی، بتواند ابتدا با حذف بخش اعظمي از هزينه‌هاي تحميل شده به مردم به مقابله با این معضلات زیست محیطی بپردازد. ممنون از اینکه وقت تان را به ما دادید.

انتهای پیام/