وحید حاج سعیدی

امروزه يادگيري زبان های خارجي به خصوص «زبان انگلیسی» به یکی از دغدغه های خانواده های ایرانی تبدیل شده است. حجم بالای دانش آموزان شرکت کننده در آموزشگاه های زبان نیز، موید این مطلب است که یادگیری زبان به دلایل مختلف فرهنگی و اجتماعی، در نزد خانواده های ایرانی از اهمیت بالایی برخوردار است. هر چند تعداد بالای دانش آموزان شرکت کننده در کلاس های آموزشگاه های زبان، بیانگر این مطلب نیز هست که از دید بسیاری از خانواده ها، آموزش زبان انگلیسی در مدارس، آن چنان که باید و شاید، اتفاق نمی افتد و دانش آموزان بعد از 7 سال زبان آموزی در مدارس، عملاً چیزی از زبان انگلیسی فرا نمی گیرند و حتی قادر نیستند خود را به زبان انگلیسی معرفی کنند یا چند جمله ساده بگویند! بنابراین آنها مجبورند بچه های خود را برای یادگیری بهتر زبان به آموزشگاه ها بفرستند.

اما همین خانواده ها هیچگاه از خود نمی پرسند که آیا فرزندشان بعد از 12 سال خواندن ریاضیات در مدرسه و آشنایی با انواع و اقسام فرمول ها و معادلات ریاضی، قادر است مساحت یک قطعه زمین مربع را به تنهایی محاسبه کند یا ترجیح می دهد از یک مهندس کمک بگیرد و یا چرا با وجود اینکه زبان عربی تقریباً از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه در مدارس تدریس می شود و این زبان در تعالیم مذهبی ما نیز جایگاه ویژه ای دارد و بسیاری از ادعیه ما به همین زبان قرائت می شوند، دانش آموزان ما قادر نیستند خود را به زبان عربی معرفی کنند یا جمله ای را به زبان عربی ترجمه کنند! در واقع چنین به نظر می رسد ملاک یادگیری در آموزش و پرورش از دید بسیاری از خانواده ها، تنها «یادگیری زبان انگلیسی» است و در مورد سایر دروس هیچ نقطه نظر یا دیدگاهی ندارند!

اما واقعیت این است که محتوای دوس انگلیسی و بازخورد آموزش آن در مدارس، با سایر دروس تفاوت چندانی ندارد ولی از آنجا که ساختار و کلیت این درس با سایر دروس تفاوت های عمده و اساسی دارد، به همان میزان دشواری و میزان یادگیری آن بیشتر به چشم می آید.

آموزش زبان انگلیسی در مدارس

آموزش زبان انگلیسی در مدارس همواره به عنوان یکی از چالشی ترین مسائل نظام آموزشی کشور مطرح بوده و طرفداران تئوری های مختلف آموزش زبان در سطوح مختلف نظام آموزشی کشور، دیدگاه ها و نظرات متفاوتی در این خصوص ارائه کرده اند. 

در حوزه اجرا و تدریس نیز بسیاری از معلمان زبان انگلیسی، شروع دیر هنگام آموزش زبان در مدارس ایران، تعداد کم ساعات تدریس، شلوغی کلاس ها، تعطیلات غیر مترقبه، نمره محور بودن نظام آموزشی، نبود انگیزه و نوع نگارش کتاب ها را از عوامل موثر در تحقق نیافتن اهداف مولفین کتب درسی در یادگیری زبان انگلیسی در مدارس قلمداد می کنند.  

شروع یک تحول با رویکرد جدید آموزشی

از برآیند مطالب بالا چنین بر می آید که آموزش زبان انگلیسی در کشور نیاز به ساختار شکنی و تحول اساسی داشت و این تغییر رویکرد از سال گذشته اجرایی شد. در واقع از سال گذشته بعد از یک دوره تقریباً 20 ساله، تحولی بزرگ در دنیای آموزش زبان انگلیسی در مدارس کشور رخ داد و کتاب هایProspect  ]که در عمل مکالمه محور می باشند[، جایگزین کتاب هایRight Path  ]که بیشتر گرامر محور بودند[، شدند. البته ماجرا به همین جا ختم نشد. ساختار، نوع نگارش و شیوه تدریس کتاب های جدید با کتب قبلی تفاوت های اساسی و ماهوی زیادی داشت و همین باعث شد تا بسیاری از معلمان زبان انگلیسی که به تدریس کتب قبلی عادت کرده بودند، در مقابل این تغییر جبهه بگیرند و حتی عده ای بر این باور بودند که عمر این کتاب ها فقط یک سال است و در سال جدید از همان کتب قدیمی استفاده خواهد شد!

اما در عمل اینگونه نشد و بعد از تدریس این کتاب در سال گذشته، توسط دبیران مقطع متوسطه اول( راهنمایی سابق)، رضایتمندی نسبی از آن حاصل شد و اهداف نویسندگان کتاب نیز تا حدودی محقق شد. امسال نیز جلد دوم این کتاب جهت دانش آموزان پایه هشتم طراحی شد و ایراداتی که به کتاب پایه هفتم وارد بود، تا حدودی در این کتاب مرتفع گردیدند. به همین منظور بر آن شدیم تا با اسماعیل محمدی از «محققان آموزش زبان انگلیسی در کشور» و همچنین «مدرس کشوری کتب جدید التالیف زبان انگلیسی» در خصوص آشنایی با رویکرد جدید آموزش زبان انگلیسی در مدارس و نقش خانواده ها در این رویکرد جدید گفتگوی کوتاهی داشته باشیم:

تفاوت یادگیری زبان در مدارس با آموزشگاه در چیست و آیا اتفاق خاصی در آموزشگاه های می افتد که مدارس قادر به فراهم کردن این بستر نیستند؟

این واقعیت را باید پذیرفت که دانش آموزان پس از گذراندن 6 یا 7 سال آموزش رسمی زبان در مدارس با کتابهای طرح قدیم، حتی از ادای ساده ترین مکالمات روزمره به زبان انگلیسی عاجز بودند؛ حال آنکه دانش آموزانی که در موسسات ثبت نام می کردند با گذراندن چند ترم زبان قادر به فهم و یا ادای مکالمات مورد نیاز بودند. بدون شک تفاوت های اساسی در کارکردهای آموزشی مدارس و موسسات وجود دارند؛ اما به لحاظ آموزشی همانطور که می دانید سه عنصر «زبان آموز , معلم و منابع آموزشی» باید در کنش و واکنش مناسب باشند تا یک امر آموزشی به درستی تثبیت شود. با مشاهده محتوی دروس موسسات و مدارس و مقایسه آنها با هم، در می یابیم که علاوه بر شوق و اشتیاق دانش آموزان برای یادگیری در موسسات آموزشی، عواملی چون عدم وجود منابع آموزشی مناسب زبان در مدارس و همچنین تفاوت چشمگیر بین مهارتهای آموزشی و ارائه زبان توسط مدرسان آموزشگاههای زبان و مدارس کشور نیز باعث می شد تا تثبیت یادگیری در مدارس کمتر رخ دهد. اما در کتب جدیدالتالیف با رفع مشکل منابع آموزشی از یک طرف و ایجاد علاقه از طریق همین منابع جدید در دانش آموزان، از طرف دیگر در سایه تلاش همکاران دبیر زبان انگلیسی، باعث گردیده تا اهداف آموزشی در مدارس تا حد زیادی  با نیازهای اجتماعی روزمره دانش آموزان همانند اهداف مد نظر اغلب آموزشگاههای زبان انگلیسی مطابقت پیدا کنند و در این راستا آموزش نیز به سبک موثرتری ادامه خواهد یافت.

ایرادات کتاب قبلی چه بود و چرا این کتب دیر تغییر پیدا کردند؟

حقیقت ماجرا این است که با توجه به حضور اساتید شاخصی چون استاد دکتر بیرجندی در هیات مولفین کتب قبلی زبان،  افرادی همچون بنده به لحاظ وسعت علم و تجربه در سطحی نیستیم که بتوانیم کار ایشان را ارزیابی یا نقد کنیم. اما آنچه بنده اشاره می کنم حاصل تجربه 25 ساله بنده در تدریس این کتاب می باشد. هدف نهایی کتاب قبلی تربیت زبانی دانش آموزان در جهت موفقیت در آزمونهای آکادمیک نظیر امتحانات آخر ترم و کنکور سراسری بود. بنابراین الزامی در جهت کار زیاد روی مهارتهای شنیداری و گفتاری دانش آموزان وجود نداشت و دانش آموزان در خواندن و نوشتن و آموختن قوانین زبان تلاش بیشتری داشتند؛ چرا که این امور از اهداف کلی کتب نظام قدیم بود. همین موارد کفایت می کند تا بدانیم تولید زبان آموزی با مهارت ضعیف شنیداری و گفتاری از معایب اصلی کتب قبلی بود که باعث تغییر در آن شد.

اما اینکه چرا این کتب سالهای زیادی تغییر نکرد به دلایل زیادی بستگی دارد از جمله : عدم تغییر سیستهای کلی نظام آموزشی و سند بالا دستی ، برآورده شدن نیازهای آنی دانش آموزان ، عدم استقبال همکاران از تغییر در کتب زیرا تغییر همیشه با مقاومت همراه است چرا که با تغییر منابع بایستی به دنبال تغییر شیوه تدریس و حتی شیوه برخورد با شاگرد و ... بود.

لطفا در مورد ویژگی ها و مشخصات کتب جدید و نحوه تدریس آن توضیح بفرمائید.

ذکر این نکته ضروری است که برای اولین بار در سطح مدارس کشور یک کتاب درسی به صورت یک بسته آموزشی شامل: «کتاب دانش آموز ، کتاب کار ، سی دی آموزشی ، فلش کارت» ارائه می شود. اولین ویژگی این بسته آموزشی، تکمیل مهارت های زبانی در یک دوره 6 ساله است و انتظارات «خواندنی ، نوشتنی ، شنیدنی و گفتاری» دانش آموزان، پس از 6 سال به بار خواهد نشست و در واقع هدف کلی این بسته پس از 6 سال محقق خواهد شد.

ویژگی بعدی این بسته آموزشی، تمرکز و تاکید بر روی آموزش هر چهار مهارت «خواندن ، نوشتن، شنیدن و گفتن» می باشد تا مهارتهای زبان آموزی به تدریج به دانش آموزان ارائه شود و مثل کتب قبلی، تاکید فقط بر روی برخی مهارت ها نیست. ویژگی نهایی این بسته آموزشی ارائه راهکار در جهت تربیت یک شهروند بین المللی است تا این شهروند بتواند طریقه صحیح مذاکره که همان برخورد صحیح با محیط و اطرافیان است را بیاموزد.

در ضمن اصلی ترین شاخصه این بسته حضور متخصصان و کارشناسان زبده و پرتلاش در هسته مرکزی تالیف و تدوین آن می باشد که ضمن دارا بودن تخصص در دانش زبان انگلیسی، در تدریس زبان در مدارس نیز دستی بر آتش داشته و دبیر مدارس بوده یا هستند و به مشکلات مدارس واقف هستند.

رویکرد کتاب جدید چیست و نظام آموزشی بعد از یک دوره 7 ساله از دانش آموزان چه انتظاری خواهد داشت؟

رویکرد این سری از کتب رویکرد ارتباط محور خواهد بود تا اینکه دانش آموزان پس از پایان این دوره، به صورت یک شهروند بین المللی ] از لحاظ علمی – آموزشی، نوع برخورد و مواجهه با افراد و قرار گرفتن در موقعیتهای گوناگون بین المللی و ملی[ تربیت شوند.

همانگونه که می دانیم جهت قبولی در آزمونهای استاندارد بین المللی چون آیلتس و تافل یا سایر آزمون های بین المللی باید یک شخص به سطح استاندارد c2 برسد تا بتواند نمره قبولی را کسب کند. مولفین این کتاب ها قول علمی داده اند که پس از پایان دوره 6 ساله آموزش زبان، دانش آموزان حداقل به سطح B2 برسند که این یک انقلاب بسیار عظیم در امر آموزش زبان خواهد بود . ( 6 سطح آموزش بین المللی زبان عبارتند از A1-A2 ، B1-B2 و C1-C2)

نقش خانواده ها در این رویکرد چیست و چه انتظاری از خانواده ها دارید؟

بزرگترین و مهمترین کارکرد خانواده و حتی دبیران در این رویکرد، نظارت آموزشی است. چنانچه خانواده ها انتظار کارایی بالاتری از فرزند خود دارند، لازم است به توصیه های زیر به دقت عمل نمایند:

الف: از ارتباط با مدرسه و دبیر زبان غافل نشوند و این امر هر ماه یک بار ضروری است.

ب: خانواده ها از کار کردن با فرزندان خود جهت آموزش جدا خودداری کنند. حتی اگر دارای مدارک عالی آموزش زبان هستند، فقط آنچه را که دبیر می خواهد انجام دهند.

ج: از استفاده کتب کمک آموزشی مخصوصاَ بدون مشورت با دبیر زبان خودداری کنند.

د: چون آموزش زبان در مدارس فقط 2 ساعت در هفته می باشد ( مدارس عادی ) ضروری به نظر می رسد که خانواده ها، فرزندان خود را ملزم کنند تا هر روز حداقل 20 دقیقه سی دی مربوط به کتاب را گوش داده و فعالیتهای خواسته شده دبیر را در کتاب کار به دقت انجام دهند تا به این شیوه برخورد زبانی دانش آموزان در طول هفته ادامه داشته باشد. به عبارتی دیگر منتظر نباشند دانش آموزان فقط در کلاس درس انگلیسی بخوانند و یاد بگیرند. بدون شک با این توصیه ها، نقش خانواده ها در آموزش و فراگیری زبان فرزندان شان بیش از پیش احساس خواهد شد.

انتهای پیام/