1394/03/22

با توجه به تحولات سریع و گوناگون در ابعاد مختلف حیات بشری، مقوله فرهنگ اهمیتی محوری در هزاره جدید دارد. در جهان کنونی چرخش قابل توجهی به سمت فرهنگ روی داده و کمتر موضوعی را می‌توان یافت که به نوعی به فرهنگ مرتبط نباشد به طوری که این مهم حتی در موضوعات اقتصادی و حل مشکلات اجتماعی نیز جایگاه محوری پیدا کرده است.

با توجه به تحولات رخ داده در عرصه فرهنگی به نظر می‌رسد در وضعیت کنونی مدیریت فرهنگ یک نیاز اساسی و مبرم است تا فعالیت­ها از یک الگوی مشخص و از پیش اندیشیده شده­ای تبعیت کنند، در قالب این الگو وضعیت فعلی شناسایی، نقاط ضعف و قوت بررسی و چشم اندازی شفاف و قابل دسترسی ترسیم می­شود و در نهایت فعالیت‌های فرهنگی در جامعه سر و سامان می­یابد. اما ذکر این نکته نیز ضروری است که تدوین راهبردها، پشتوانه تئوریکی و نظری قدرتمندی نیاز دارد که باید به همت محققان و پژوهشگران فراهم شود. آنچه جای تأمل دارد این است که در حال حاضر جای خالی سندی که مؤلفه‌ها، عناصر و شاخص‌های فرهنگی استان در آن لحاظ شده باشد تا مدیران بر اساس آن برنامه ریزی کنند به شدت احساس می‌شود چه بسا مسئولان با نصب العین قرار دادن چشم انداز بیست ساله به عنوان مهم‌ترین سند بالادستی درصدد ایفای نقش هستند اما آنچه ایجاب می‌کند تا توجه جدی‌تری به تدوین سند استانی مبذول شود، شناسایی نیازهای واقعی و اولویت دار استان است.

روی این اساس یکی از محوری‌ترین موضوعات طی چند سال گذشته، پیگیری روند تدوین اطلس فرهنگی به عنوان مهم‌ترین نقشه راه حوزه فرهنگ در این استان است که مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی در گفت و گو با نای قلم در تشریح این روند می‌گوید: اگر بخواهیم یک اطلس فرهنگی ترسیم شود باید نگاه­ها به اسناد بالادستی باشد که مهم‌ترین آن سند جامع فرهنگی است اما این در حالیست که هنوز سند جامع فرهنگی نظام تدوین و ارائه نشده است.

محمدباقر کریمی اضافه می­ کند: با وجود نواقصی که در اسناد بالادستی وجود دارد اما فرمایشات مقام معظم رهبری و مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی را نصب العین قرار داده و اقداماتی را در راستای تدوین اطلس فرهنگی انجام داده­ایم.

وی به تهیه و تدوین پروپوزال اطلس فرهنگی به همت هسته پژوهش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی اشاره و تصریح می‌کند: در دولت گذشته پروپوزال به دفتر آموزش و پژوهش استانداری ارسال شد که متأسفانه در کارگروه پژوهش استان بدون اینکه از ما دفاعیه بخواهند و ما را به جلسه دعوت کنند یک سویه رد شد و با تدوین اطلس فرهنگی و تخصیص اعتبارات لازم مخالفت کردند، حتی دبیری کارگروه حوزه پژوهش‌های فرهنگی هنری به کسی محول شد که دخیل در این موضوع نبودند.

کریمی اضافه می‌کند: با وجود فراز و نشیب­های مختلف در این زمینه اما به دلیل قابلیت تدوین اطلس فرهنگی در استان آذربایجان غربی از هیچ کوششی دریغ نکردیم و در دولت یازدهم با توجه به نگرش مثبتی که در این وجود دارد گام‌هایی در این زمینه برداشته‌ایم و می‌توانیم از اعتبارات پژوهشی دستگاه رقمی را برای اطلس فرهنگی اختصاص دهیم.

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان غربی توضیح می‌دهد با مساعدت و کمک علمی اساتید و پژوهشگران.

اطلس فرهنگی در 10 گام براساس فرامین مقام معظم رهبری، برنامه چشم انداز بیست ساله و افق 1404 و مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی تعریف شده است که یک گام از این اطلس در محورهای هویت اقوام و شاخصه­گذاری­های فرهنگی در قالب یک پژوهش ارائه و به اتمام رسیده است.

وی ادامه می‌دهد یک کار پژوهشی برای اینکه در حد وسیع انجام گیرد حتما باید محورهای پژوهش و گام‌های پیش بینی شده مورد تایید قرار گیرد و دیدگاه های مختلف دستگاه های فرهنگی لحاظ شود از این رو لازمه تدوین اطلس فرهنگی، مصوبه کارگروه اجتماعی فرهنگی استانداری است تا در شورای برنامه ریزی استان به تصویب برسد و اعتبار لازم تخصیص یابد لذا پیشنهاد کردیم بحث اطلس فرهنگی در اولین کارگروه اجتماعی فرهنگی استانداری مطرح و یافته های پژوهشی گام اول ارائه شود تا اینکه بستری فراهم شود برای تحقق گام‌های بعدی.

در شرایط حاضر نهادهای فرهنگی زیادی برای انجام امور مختلف به وجود آمده‌اند. گرچه این نهادها به انجام وظایف خود مشغول هستند و تعداد آن‌ها نیز کم نیستند اما سؤالی که در ذهن متبادر می‌شود این است که آیا در بسیاری از این نهادها کارهای موازی انجام می‌گیرد و بازدهی کارها در مواردی پایین است؟

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان در واکاوی موازی کاری‌ها و ناهماهنگی بین نهادهای فرهنگی توضیح می‌دهد: توجه به حوزه فرهنگ در کلان کشور ضعیف است، میزان اعتبارات و حدود انتظارات که در حوزه فرهنگی است جوابگو نیست. از طرف دیگر مشکل ما تعدد دستگاه های فرهنگی است چه بسا تعدد ایراد نیست بلکه هم افزایی فرهنگی کمتر است.

به گفته کریمی نهاد حوزه های علمیه گرفته تا روحانیت، دانشگاه‌ها و مراکز علمی، صدا و سیما، حوزه هنری و آموزش و پرورش همه یک مجموعه فرهنگی هستند اما هم افزایی کمتر است به عنوان مثال یک مأموریت همزمان را چهار دستگاه فرهنگی انجام می‌دهد در حالی که یک مجموعه می‌تواند انجام دهد حتی در مواردی تضاد فرهنگی ایجاد شود از این رو راهکار رفع این معضل افزایش هم افزایی فرهنگی است.

وی همچنین تصریح می‌کند: همچنین در راستای حل این معضل به نظر می‌رسد ایجاد یک قرارگاه واحد فرهنگی در استان‌ها ضروری است، این قرارگاه می‌تواند نقش کلیدی ایفا کند، هم افزایی فرهنگی را افزایش دهد و بودجه های اندک موجود فرهنگی را در تولید آثار فرهنگی و هنری و اثرات فرهنگی هزینه کند اگر این اقدام صورت گیرد جلوی موازی کاری گرفته می‌شود.

کریمی در بخش دیگری از سخنان خود به نقش آفرینی سازمان‌های مردم نهاد اشاره و اضافه می‌کند آنچه در اسناد بالادستی مطرح می‌شود این است که دستگاه های اجرایی کارهای خود را برون سپاری کنند و سازمان‌های مردم نهاد می‌توانند به عنوان نقش واسط و عامل عمل کنند به شرط اینکه این جایگاه و نوع اساسنامه این سازمان‌ها بتواند شرایط کارفرما را تامین کند لذا سازمان‌های مردم نهاد در هر سازمان و موسسه ای نقطه قوت هستند چرا که اولا هزینه‌ها را سرشکن می‌کنند، بازدهی را بالا می‌برند و نوعی مشغله های کاری ایجاد می‌کنند از طرفی می‌توانند بدون واسطه عین مطلب را به بطن جامعه تزریق کنند لذا سازمان‌های مردم نهاد که در حوزه فرهنگ و ارشاد با عنوان موسسات و مراکز فرهنگی - هنری یا کانون‌های فرهنگی هنری مساجد فعالیت می‌کنند نقش مهمی دارند و خیلی از برنامه‌هایی که در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اجرا می‌شود توسط این نهادها انجام می‌گیرد.