1395/11/03

کودکان بی گناهی که زودتر از موعد نقش‌های اجتماعی را به عهده می‌گیرند دچار انواع نا بسامانی‌ها می‌شوند. از کودک آزاری گرفته تا فروش و جابه جایی مواد مخدر، معضلاتی است که نان آوران کوچک خانواده ناخواسته با آن دست و پنجه نرم می‌کنند؛ مساله ای که در نگاه اول تبعات زیادی را در دل خود دارد و آینده این کودکان را تیره و تار می‌کند، چرا که امکان معتاد شدن آنها نیز وجود دارد و این مساله زنگ خطری برای مسئولان است که هر چه زودتر با اقدامات راهبردی کودکان آسیب دیده را از منجلاب توزیع، جا به جایی و مصرف مواد مخدر بیرون بکشانند.

 لیلا ارشد، فعال حقوق کودک درباره فروش و جا به جایی مواد مخدر توسط کودکان می‌گوید: «بر اساس آمارها ۸۰ درصد کودکان کار والدین دارند و به دلیل فقر، خانواده‌ها از آنها به عنوان نان آوران کوچک خانواده کمک می‌گیرند. این کودکان وارد عرصه کار در خیابان یا کارگاه‌های زیر زمینی می‌شوند. قانون تامین اجتماعی کمتر از ۱۰ نفر کارگر را حمایت نمی‌کند، تا جایی که کودکان برای تامین معاش خانواده مورد کودک آزاری قرار می‌گیرند و احتمال اینکه انواع پیشنهادها را برای فروش و جا به جایی مواد مخدر و محرک داشته باشند، زیاد است.»

بارها دیده شده که کودکان خیابانی مورد انواع سوء استفاده‌ها قرار گرفته و ناخواسته به دام شیادان افتاده اند.

با توجه به این مساله استفاده از کودکان برای فروش مواد مخدر چطور اتفاق می‌‌افتد؟

ایران سال ۷۲ به کنوانسیون حقوق کودک پیوست و بر این اساس در ایران انجام و مشارکت در اقداماتی مثل فروش مواد مخدر و محرک توسط کودکان زیر ۱۸ سال ممنوع است. امروزه به دلایل متعددی افراد مهاجرت کرده و در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند. اینجا هم مهاجرت داخلی مدنظر است و هم مهاجرت غیرایرانی‌ها. از طرف دیگر، ما مشکل اعتیاد را هم داریم. به عبارت دیگر سوءمصرف را در والدین این گروه می‌بینیم و این مساله باعث می‌شود که کودکان در شرایط مناسب رشد نکنند. این در حالی است که بر اساس آمارها ۸۰ درصد کودکان کار والدین دارند و به دلیل فقر، خانواده‌ها از آنها کمک می‌گیرند، بنابراین این کودکان وارد عرصه کار در خیابان یا کارگاه‌های زیر زمینی می‌شوند. در مواردی کودکان برای تامین معاش خانواده مورد کودک‌آزاری قرار می‌گیرند و احتمال اینکه انواع پیشنهادها را برای فروش و جابه‌جایی مواد مخدر و محرک داشته باشند، زیاد است.

با توجه به این مساله که ممکن است کودکان خیابانی در قالب دستفروشی اقدام به فروش مواد مخدر کنند میزان این معضل را در سطح شهر چگونه ارزیابی می‌کنید؟

من به عنوان فعال اجتماعی هیچ آماری از فروش مواد مخدر توسط کودکان ندارم اما طی ۱۰ سال اخیر می‌بینیم که به تعداد کودکانی که در سطح شهر برای امرار معاش دست به چنین اقداماتی می‌زنند، افزوده شده است. از سوی دیگر، تعداد و تنوع سمن‌هایی هم که در این حوزه فعالیت می‌کنند روز به روز در حال افزایش است، چرا که در سطح شهر حضور این کودکان پر رنگ شده و به همین دلیل تشکیل سمن‌ها را چشمگیر کرده است. بنابراین ضروری است هر چه زودتر در راستای ممانعت از ورود کودکان به چرخه مواد مخدر اقدامات موثری را انجام بدهیم.

از آنجا که کودکان آسیب پذیرتر از اقشار دیگر جامعه اند، از منظر شما تبعات فروش و جا به جایی مواد مخدر توسط کودکان چیست؟

این مساله اصلا نباید اتفاق بیفتد، به این دلیل که کودکان در این چرخه آسیب‌های جدی می‌بینند، چرا که بسیاری اوقات آنها دچار مشکلات حقوقی و قانونی شده و دستگیر می‌شوند بدون اینکه مواد برای آنها باشد یا سود چندانی گیرشان بیاید و این در حالی است که آنها هیچ نقش و آگاهی نسبت به این مساله ندارند، اما تبعات قانونی دامن آنها را می‌گیرد. از سوی دیگر، بسیاری اوقات کودکان مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند و تشویق به سوء مصرف مواد می‌شوند، بدون اینکه بدانند چه عواقبی دارد. حتی در پاره ای موارد مجبور به استعمال مواد هم می‌شوند و سال‌ها دچار اعتیاد شده و در چرخه آسیب باقی می‌مانند. با این وجود، تنها از کودکان برای جا به جایی یا فروش مواد مخدر سوء استفاده نمی‌شود، بلکه آسیب‌های جدی‌تر شامل حال آنها می‌شود و آن معضل کودک آزاری جنسی، روانی و عاطفی است که تبعات زیادی را به دنبال دارد. با توجه به اینکه در مرحله ای قرار داریم که انتقال ویروس اچ آی وی از طریق رابطه جنسی محافظت نشده بالاترین درجه انتقال ایدز را دارد، کودک آزاری جنسی نمود بیشتری پیدا می‌کند. این در حالی است که کودکان در این مسیر تحقیر شده و مشکلات زیادی را تجربه می‌کنند و از نظر جسمی و فیزیکی نیز سلامتشان به خطر می‌افتد، چرا که وقتی در خیابان هستند و دست به اقداماتی می‌زنند بارها گیر افتاده و تهدید می‌شوند، اما مجبورند که این مسیر را ادامه بدهند.

برای بهبودی و ترک این کودکان چه باید کرد؟

کلینیک‌های ترک اعتیاد اجازه استفاده از متادون را برای کودکان ندارند. نیاز است که کودکان معتاد توسط روانپزشک ویزیت شوند و یک درمان طولانی‌مدت را طی کنند. حال کودکی که درگیر سوءمصرف مواد می‌شود چطور می‌توان از نظر درمانی به آن کمک کرد؟ انتظار این است که نظارت‌ها کافی و درست باشند. حتما باید متخصصانی مثل روانشناسان و مددکاران اجتماعی در این مراکز حضور داشته باشند، ولی واقعیت این است که این مراکز شاید در بخش درمان اعتیاد نتوانند کمک کنند، به این دلیل که تشخیص پرهیز مداری را دارند و با قطع سوءمصرف اقداماتی را انجام می‌دهند که مشکلات جسمی را برای کودکان ایجاد می‌کند. من نمی‌دانم چرا هنوز سمن‌ها مجوز درمان اعتیاد کودکان زیر ۱۸ سال را ندارند و حتی برای اسکان مادران معتاد در کنار کودکان مشکلاتی وجود دارد، چرا که مادران معتاد با داشتن کودک برای استفاده از مراکز شبانه محدودیت دارند و نمی‌توانند با این شرایط حمایت شوند، چه برسد به کودکانی که سوء مصرف مواد دارند. به عبارت دیگر کودکان معتاد برای اینکه شرایط خود را حفظ کنند و تحت درمان قرار بگیرند دچار معضلات فراوانی خواهند شد.

مهسا نوری