1398/10/23

شایسته‌سالاری را می‌توان یکی از شاخصه‌های اصلی برای محاسبه میزان توسعه‌یافتگی کشورها دانست.

بنابر نتایج تحقیق انجام شده در سال ۱۳۹۰ شایسته سالاری با فرآیند توسعه ارتباط تنگاتنگی دارد. بر این اساس می‌توان گفت میزان به کارگیری از ظرفیت نخبگانی در اداره امور سیاسی، اقتصادی و فرهنگی یک شاخص مهم برای میزان توسعه‌یافتگی است. این درحالیست که در جامعه ما مطابق با گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت و به نقل از یونسکو، در سال ۲۰۱۶ در رتبه ۱۸ مهاجر فرست نخبگان قرار دارد.

این تراژدی غمناک هر روز پیچیده‌تر شده و ابعاد جدیدتری را به خود اختصاص می‌دهد. به نحوی که هم اکنون بسیاری از ورودی‌های دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی با رتبه‌ی دو رقمی (۱-۹۹)، در سال دوم تحصیل برای ادامه‌ی تحصیل پس از دوره‌ی کارشناسی، نامه ای از بهترین دانشگاه‌های دنیا با بهترین امکانات دریافت می کنند.

گرچه می‌توان در درجه نخست دلایل اقتصادی را در مهاجرت نخبگان موثر دانست، لیکن این مسئله از بعد اجتماعی و فرهنگی هم از اهمیت زیادی برخوردار است.

*چه کسانی مهاجرت می‌کنند؟

باید دقت داشت برای مهاجرت از کشور و ورود به کشور جدید قوانین مهاجرتی فراوانی برای مهاجران تازه وجود دارد. به عنوان مثال برای مهاجرت به کانادا و یا کشورهای توسعه‌یافته، داشتن شرایط ویژه مانند توانایی علمی یا مالی، شرایط سنی، میزان نوآوری و خلاقیت و در یک کلام کارآمد بودن و موثر بودن برای کشور مقصد از اهمیت بالایی برخوردار است.

بنابراین آن‌هایی که از کشور مهاجرت می کنند خیلی فقیر یا بد آموزش دیده نیستند؛ اتفاقاً آن ها جزء آن کسانی هستند که نمی‌توانند ترک وطن کنند. از این‌رو کسانی‌که ترک وطن می کنند یا آن‌هایی هستند که خیلی خوب آموزش دیده‌اند که در حد متوسط و یا تراز بالا هستند و یا از میزان سرمایه‌ زیادی برای سرمایه‌گذاری در تولید، اشتغال و در نهایت رفاه جمعی برخوردارند.

بنابر گزارش موسسه آموزش بین‌المللی، این موسسه تخمین می‌زند دانشجویان ایرانی در سال ۲۰۱۵ بیش از ۳۲۰ میلیون دلار وارد چرخه اقتصاد آمریکا کرده باشند. این میزان سرمایه‌ای که در سال ۲۰۱۵ از کشور خارج شده تقریباً نزدیک به ۵ هزار میلیارد تومان و برابر با نیمی از مبلغ معوقات وزارت آموزش پرورش در پرداخت حقوق طی ۱۵ سال گذشته است.

*در حسرت جایگاه اجتماعی    

دانشگاه رفتن و داشتن تحصیلات دانشگاهی در ایران چندان مشکل نیست، شما معمولاً اجازه دارید تا در هر زمینه ای که مایل هستید یک تلاشی داشته باشید. درحالی‌که هیچ کس شما را نه تنها از این روند باز نمی‌دارد، بلکه تشویق به ادامه تحصیل نیز می کند همواره در دستور کار مسئولان آموزش و پرورش و آموزش عالی هم بوده است.

اما مسئله درست از جایی آغاز می‌شود که این فرآیند در بوروکراسی اداری و اجرایی کشور گرفتار شده و تسهیلات و قوانین نیز با محدودیت روبرو می‌شوند. مثلاً فرصت های شغلی و تحقیقاتی که انتظار می‌رود تا در اختیار این دانش‌آموختگان قرار بگیرد بسیار اندک و محدود می‌شود. این درحالیست که بسیاری از این دانش‌آموختگان که از این مراکز فارغ‌التحصیل می شوند، می توانند به آسانی از هر جایی از جهان پذیرش گرفته و در یک برنامه تراز اول در جهان شرکت داشته و آن را به سرانجام برسانند.

باید درنظر داشت که همین نخبگان برای رسیدن به جایگاه اجتماعی و علمی با مسائل و مشکلات زیادی روبرو هستند. عدم توجه به شایسته سالاری در جذب نخبگان از این مشکلات است.

بنابراین موارد اجتماعی و فرهنگی که به نوعی تعیین کننده جایگاه فرد در جامعه است از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است که متاسفانه مورد توجه مسئولان قرار نمی‌گیرد.

به گفته «دورکیم» جامعه‌شناس فرانسوی، نوع پیوند اجتماعی فرد با جامعه می‌تواند سر منشا بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی باشد. در ایران پدیده‌ی مهاجرت نخبگان و متخصصان به خارج از مرزها به عنوان یک آسیب اجتماعی در دوران مدرن، سابقه‌ای بیش از ۴۰ سال دارد و به دوران پیش از انقلاب باز می‌گردد. مهاجران ایرانی تنها ترک وطن نمی‌کنند تا پول بدست بیاورند، چرا که می‌توان در ایران هم پول بدست آورد. از این‌رو به نظر می‌رسد آنها به دنبال ارتقای اجتماعی و تحصیلی هستند، که همین امر موجب فرار مغزها می شود.

نظام آموزشی ما در تولید افرادی با کیفیت آموزشی خوب و بالا در مقطع لیسانس(و یا افرادی با ضریب هوشی بالا در زمینه کسب و کار)موفق عمل می‌کند، اما بعد از اینکه این افراد به پختگی و بهره برداری رسیدند، تجهیزات و فرصت کافی برای استفاده آنها را فراهم نمی‌کند.

حسین غلام زاده

انتهای پیام/