1397/05/17

حسین امامی/ از آزادی اطلاعات، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مقدمات آزادی بیان نام برده شده است. تأکید اصلی از جایگاه آزادی اطلاعات اشاره به دسترسی به اطلاعات دولتی است. به این معنا که در جامعه‌ای که خود را دموکراتیک و مردم‌سالار معرفی می‌کند، تمام حکومت و اطلاعات آن به مردم تعلق دارد و حاکمان و مدیران آن نماینده مردم هستند، بنابراین مردم به‌عنوان مالک باید به دارایی‌ها (اطلاعات) دسترسی داشته باشند و از نحوه اداره مملکت مطلع شوند، بنابراین آزادی اطلاعات، یعنی حق دسترسی به اطلاعات که این امر با وجود خبرنگاران به‌عنوان رکن چهارم دموکراسی در کنار سه قوای دیگر در یک جامعه محقق می‌شود.

موضوع آزادی اطلاعات به‌قدری اهمیت دارد که یونسکو 9 اصل آزادی اطلاعات را به کشورها اعلام کرده است و از کشورها می‌خواهد این اصول را در قوانین داخلی‌شان لحاظ کرده و از این طریق برای جایگاه رسانه‌ها و خبرنگاران و آزادی اطلاعات شأنیت قائل شوند.

1- افشاگری حداکثری در انتشار اطلاعات: اطلاعات باید بدون هیچ مانعی منتشر شوند و هر مانعی سر راه این جریان آزاد اطلاعات قرار بگیرد غیرمشروع تلقی می‌شود. اعتقاد بر این است که مردم فقط شهروند نیستند، بلکه حقوقی در اختیار این مردم قرار گرفته است و باید از آن اطلاعات بدانند آن اطلاعاتی که دانستنش مشکلی ایجاد نمی‌کند هیچ خسارت مالی و جانی نمی‌زند و این اطلاعات باید به صورت حداکثری افشا شود. اگر این اطلاعات به صورت یکسان در اختیار همگان نباشد، رانت اطلاعاتی به وجود می‌آید.

2- تعهد به انتشار: دولت باید تضمین کند که رسانه‌ها حق انتشار اطلاعات را دارند و نهادهای دولتی همواره باید ملزم به انتشار اطلاعات باشند.

3- ترویج حکومت‌ باز: برخی از دولت‌ها تکه‌کلامی دارند و می‌گویند به دلایل امنیتی نمی‌توانیم این اطلاعات را اعلام کنیم. تصریح یونسکو بر این است که باید این رویه اصلاح و فرهنگ حکومت ‌باز ترویج و فرهنگ دلایل امنیتی باید کنار گذاشته شود و باید کاری کنیم که یک حکومت ‌باز در زمینه آزادی اطلاعات در کشورها ترویج شود و با فرهنگ پنهان‌کاری مقابله کنند.

4- محدودکردن حوزه استثناها: آزادی اطلاعات در حوزه استثنا را می‌پذیرد. تهدید برای جامعه، منافع ملی کشور. در غیر این صورت باید تمام موارد استثنا حذف شوند. البته بر اساس توصیه یونسکو، ‌اینکه هر کشوری بخواهد به بهانه امنیت ملی، رسانه‌ها را محدود کند یا به تفتیش عقاید بپردازد این قابل‌قبول نیست.

5- دسترسی آسان سریع منصفانه: دولت‌ها موظفند زیرساخت‌ها را آماده کنند تا دسترسی مردم به اطلاعات سریع و منصفانه و بدون ایجاد مانع و مشکلی صورت پذیرد.

6- کاهش هزینه‌ها: دولت‌ها باید هزینه دسترسی به اطلاعات را برای مردم ارزان کنند.

7- آزادی تجمع یا گردهمایی صلح‌آمیز: برگزاری گردهمایی‌هایی که باعث نفرت‌افکنی و تفرقه‌انگیزی نباشند، بلکه صلح‌طلبانه باشند آزاد است. انتشار اخبار این تجمع و بیان خواسته‌های معترضان نیز حق رسانه‌هاست.

8- تقدم افشاگری: در قوانین داخلی کشور نباید قانونی وجود داشته باشد که مغایر آزادی اطلاعات باشد، بنابراین از دولت‌ها خواسته شده است به حذف قوانین متضاد در صورتی‌که اصلاح‌ناپذیر باشند توجه کنند و قوانین ناهماهنگ با اصل افشاگری باید اصلاح یا لغو شوند.

9- حفاظت از افشاگران: یعنی کسانی که فسادها را افشا می‌کنند باید حمایت شوند؛ یعنی بر اساس این اصل، یونسکو از دولت‌ها خواسته که قانون تضمین‌کننده حفاظت از افشاگران را تدوین کنند.

در ایران نیز قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات نزدیک‌ترین قانون و دستورالعملی است که به توصیه‌های یونسکو به کشورها تدوین شده است و اجرائی‌شدن کامل آن کمک شایانی به جریان آزاد اطلاعات و شیوه‌های دسترسی آزادانه اطلاعات برای خبرنگاران، خصوصا روزنامه‌نگاران تحقیقی خواهد کرد. البته مشروط بر اینکه همه دستگاه‌های حاکمیتی خود را ملزم به این قوانین ببینند و این قانون ضمانت اجرائی پیدا کند. این‌گونه است که یک کشور می‌تواند ریشه فساد و رانت را پیدا کرده و بخشکاند.

انتهای پیام/