1396/06/14

در میان شش حوضه آبی کشور، پایین‌ترین میزان بارش مربوط به حوضه ارومیه با کاهش ۳۶ درصدی نسبت به دوره مشابه سال گذشته است که همین مساله نیز موجب شده ذره‌بین بزرگی روی این حوضه و اقدامات دولت برای این دریاچه قرار گیرد.

به گزارش نای قلم، با توجه به ابعاد زیست محیطی احیای دریاچه ارومیه از اولین جلسه هیات دولت این دریاچه مورد توجه قرار گرفت. بر همین اساس در دومین جلسه تصویب شد تا ستادی برای ساماندهی امور این دریاچه راه‌اندازی شود که ۳۰ اقدام دراین ستاد تصویب و یک برنامه‌ریزی ۱۰ ساله برای دریاچه ارومیه در نظر گرفته شد، طبق این برنامه‌ریزی دو تا سه سال اول برای تثبیت وضعیت دریاچه تعیین شد، یعنی شرایط دریاچه از وضعیت فعلی بدتر نشود و هفت سال مابقی برای بهبود وضعیت دریاچه اختصاص یابد.

در همین راستا از تمام ظرفیت‌های کارشناسی داخل کشور استفاده شد علاوه بر این از سراسر دنیا  از دانشمندان مجرب و خبره دنیا که در این موضوع تجربه داشتند دعوت به عمل آمد و جلسات متعددی حول همین محور در ایران برگزار و برخی جلسات نیز در کشور آلمان با حضور کارشناسان کشورهای ژاپن، روسیه، آلمان، فرانسه، آمریکا و سایر کشورهای صنعتی برگزار شد، همچنین با توجه به‌اینکه در آمریکا مشابه دریاچه "گریت سالت لیک" با شرایطی مشابه دریاچه ارومیه وجود داشت، از تجربیات آمریکایی‌ها نیز برای احیای دریاچه ارومیه استفاده شد. در مجموع برنامه‌ای با اتکاء به دانش دنیا تدوین شد که بخشی از این اقدامات در حوزه کاری وزارت نیرو بود.

به طور کلی ۱۰ اقدام در وزارت نیرو برای احیا دریاچه ارومیه انجام شد که براساس این اقدامات از سال ۱۳۸۶ تا سال ۱۳۹۴ یک شیب نزولی در تراز دریاچه ارومیه ملاحظه می‌شود به‌طوری‌که ملاحظه می‌شود تا سال ۱۳۹۲ به ازای هر سال به‌طور متوسط ۴۰ سانتیمتر سطح دریاچه پایین‌تر آمده در سال ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ توانستیم سطح تراز دریاچه را تثبیت کنیم و در ادامه در سال ۹۶-۹۵ ضمن تثبیت شرایط دریاچه، به رغم کاهش بارش ها، به میزان ۲۶ درصد سطح تراز دریاچه را بیش از سال گذشته نگه داریم. خوشبختانه از سال ۱۳۹۵ این روال صعودی بوده، یعنی نسبت به سال‌های قبل در شرایط بهتری قرار گرفتیم و سطح دریاچه بالاتر رفته است.

براساس یک مقایسه در شهریورماه سال ۱۳۸۵ این رقم ۱۲۷۲.۸۳ متر، در سال ۱۳۸۶، معادل۱۲۷۲.۸۷، در سال ۱۳۸۷، معادل ۱۲۷۲.۱۶، سال ۱۳۸۸معادل، ۱۲۷۱.۰۶، در سال ۱۳۸۹معادل، ۱۲۷۱.۳۶، در سال  ۱۳۹۰ معادل، ۱۲۷۱.۰۱ و در سال  ۱۳۹۴ معادل، ۱۲۷۰.۰۸ بوده و در سال ۱۳۹۵ این رقم به ۱۲۷۰.۵۴ سانتیمتر رسیده است که این روند صعودی را نشان می‌دهد؛ یعنی مطابق برنامه ۱۰ ساله‌ای که پیش‌بینی شده بود در سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ تثبیت انجام شد.

چیت چیان وزیر دولت یازدهم در خصوص اقدامات انجام شده برای احیای دریاچه ارومیه در گفت و گو با ایسنا اعلام کرده است: تاکنون مصارف کشاورزی در اراضی پایاب سدها طی سه سال گذشته هر سال هشت درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته و در دو سال گذشته  ۱۶ درصد کاهش پیدا کرده و قرار است در سال جاری نیز ۸ درصد به این میزان افزوده شود و این آب صرفه جویی شده از طریق رودخانه ها به پیکره اصلی دریاچه وارد شود. همچنین رهاسازی آب از سدهای دریاچه ارومیه در فصول غیرزراعی، کاهش ۲۱ درصدی تلفات آب با احداث کانال انتقالی آب به طول ۲۵ کیلومتر از رودخانه زرینه رود به سیمینه‌ رود، لایروبی کلیه رودخانه‌های منتهی به دریاچه به منظور انتقال آب به پیکره اصلی آبی دریاچه از جمله دیگر اقداماتی بود که وزارت نیرو در این راستا انجام داده است و باید گفت که اگر اقدام آخر صورت نمی‌گرفت سیل اخیر آذربایجان غربی و شرقی می‌توانست تا ۱۰ برابر تلفات را افزایش دهد.

به گفته وی انتقال آب از جنوب غربی دریاچه به دریاچه جزو دیگر کارهایی بود که دراین زمینه توسط وزارت نیرو انجام شد علاوه بر این انسداد موقت ۲۰۰ نهر سنتی در فصول غیرزراعی، احداث سد چراغ‌ویس برای تامین آب شرب سقز به منظور امکان رهاسازی انتقال آب بیشتر از سد بوکان، انتقال پساب تصفیه‌خانه‌های شهرهای اطراف دریاچه به دریاچه و اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی آب زیرزمینی در شعاع تحت تاثیر دریاچه مهم‌ترین اقداماتی بود که توسط وزارت نیرو انجام شد البته در کنار آن وزارت جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست اقداماتی را انجام داد که در کنار بارش‌های مناسب باران تمام این اقدامات به نتیجه رسید.

یکی از نخستین مصوبات هیات وزیران در دولت یازدهم در خصوص احیاء دریاچه ارومیه بود، در همین راستا نیز ستادی ملی برای احیاء این دریاچه تشکیل و تلاش شد با کمترین فشار بر مردم، مشکلات دریاچه مرتفع شود گرچه اقداماتی مثمر ثمری در این زمینه حاصل شد اما هنوز تا نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد و لازم است که دولت دوازدهم نیز به عنوان یکی از اولویت های کاری این مهم را پیگیری کند

در این راستا هشتمین جلسه کمیته سیاستگذاری (کمیته راهبری) ستاد احیای دریاچه ارومیه در راستای به‌روزرسانی و تدقیق نقشه راه احیای دریاچه ارومیه برپا شد. 
به گزارش خبر آنلاين، عیسی کلانتری در این جلسه با اشاره عدم تخصیص کامل منابع مورد نیاز ستاد در سه سال و نیم اخیر از سوی دولت گفت: هنوز مشکلات مالی دولت به پایان نرسیده و در مقطع کنونی نیز با کمبود منابع روبرو است؛ به همین دلیل توصیه من رفتن به دنبال منابع دیگری غیر از منابع دولتی است زیرا با منابع داخلی دریاچه ارومیه و محیط زیست کشور احیا نمی‌شود. اگر ستاد صرفا تمرکز و برنامه‌ریزی را روی منابع دولت کند، احیای دریاچه با تاخیر بیشتری مواجه می‌شود. 
وی اظهار کرد: بنابراین در جریان بازنگری نقشه راه احیاء، برنامه‌ها باید متناسب با منابع باشد. اگر دولت سالانه صددرصد اعتبارات پیش‌بینی شده را پرداخت کند، صددرصد کار انجام شود و اگر اعتبارات کمتری تخصیص یافت، حجم کاری متناسب با آن تعریف شود؛ نه اینکه کار بخوابد یا ما صرفا متهم به کم‌کاری شویم. 
دبیر و مجری ستاد احیای دریاچه ارومیه توضیح داد: بنده پیشتر به آقای رییس جمهور نیز گفته بودم، محیط‌زیست صرفا برای ما نیست، برای نسل‌ها بعدی هم است و باید محیط زیست به جای اولویت آخر بودن، جزء اولین اولویت‌هاي دولت باشد.
وی افزود: اگر ما صرفا صبر کنیم پول هنگفت برسد، بعد محیط زیست را نجات دهیم، محیط زیست از بین رفته است. الان باید سالی دو میلیارد دلار پول به محیط زیست تزریق شود تا بتواند جان بگیرد. الان آب‌های تجدید‌پذیر کشور از 130 میلیارد متر مکعب به 88 میلیارد متر مکعب رسیده است. ما باید به دنبال منابع دیگر برویم. باید به دنبال منابع مالی بین المللی برویم. چون هیچ چاره‌ای جز استقراض از منابع بین‌المللی نداریم. الان در دنیا 12 هزار میلیارد دلار پول سرگردان وجود دارد که به دنبال محلی برای سرمایه‌گذاری است؛ این رویکرد 10 سال پیش نبود، ولی الان برای سرمایه‌گذاری در حوزه محیط‌زیست تقاضا زیاد است، پس ما باید از این فرصت‌ها استفاده کنیم.‌
مطرح شدن سوالات كليدي
هشتمین جلسه کمیته راهبری ستاد احیای دریاچه ارومیه با گزارش‌هایی از سوی کارشناسان ارشد دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیاء آغاز شد. علی حاجی‌مرادی، مسوول واحد سیاستگذاری این دفتر سوال‌های کلیدی درمورد برنامه‌ آتی ستاد مطرح کرد. سوال‌هایي از این دست که آیا هدف نهایی مندرج در نقشه راه احیای دریاچه ارومیه، نیاز به بازنگری در کیفیت و کمیت دارد؟ آیا توزیع عنوانی انتخاب شده برای منابع آب احیای دریاچه ارومیه کامل و جامع است؟ آیا ساختار کنونی نقشه راه احیای دریاچه ارومیه پاسخگوی نیازهای نظارتی ستاد است؟ پیشنهاد در صورت وجود گزینه جایگزین چیست؟ آیا نیاز است نقشه راه احیای دریاچه ارومیه از حیث جغرافیایی به اجزای کوچک‌تری در سطح زیرحوضه و یا شهرستان تقسیم شود؟

در بخشی دیگر وی دلایل عدم تحقق اهداف پیش‌بینی شده ستاد را مطرح کرد، دلایلی همچون عدم تطابق دوره زمانی ده ساله تکلیفی برای احیای دریاچه ارومیه با توان واقعی نظام فنی،اجرایی کشور، عدم چالاکی در دستگاه‌های اجرایی، عدم همکاری کامل دستگاه‌های اجرایی با یکدیگر و با ستاد احیای دریاچه ارومیه، پرداخت صرفاً 26 درصد از اعتبارات درخواستی برای قریب 185 طرح موردنیاز برای احیای دریاچه ارومیه از منابع اعتباری مدیریت بحران کشور (ماده 10 و 12) و در نهایت توسعه سطح زیر کشت کشاورزی از 480 هزار هکتار در سال 1391 به 560 هزار هکتار در سال 1395 برخلاف مصوبه کارگروه احیای دریاچه ارومیه.
بررسی قطعی نقشه راه
در هشتمین جلسه کمیته سیاستگذاری ستاد احیای دریاچه ارومیه، حاضرین پس از ارائه گزارش‌ها و سخنان دکتر تجریشی نظراتشان را که عمدتا در تایید اصلاح نقشه راه کنونی بود، مطرح کردند. 
محمد کیافر، عضو کمیته نظارت بر عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه درباره مسائل مطرح شده گفت: باید با واقع بینی‌ نقشه راه را ترسیم کنیم. نقشه راه جدید باید با مشارکت همه ذی‌نفعان باشد. گذشته از این باید ساختار موجود اصلاح شود.
وی معتقد است: در حال حاضر ستاد اقتدار کافی برای حفظ خود را ندارد، باید اقتدار قانونی داشته باشد که با هر تغییری در سطح کلان دولت از بین نرود.
کیافر افزود: روند حرکت نباید به هیچ وجه خطی باشد، باید بررسی شود، خروجی هر بخش و هر فعالیتی با اهداف تطابق دارد یا نه. ستاد باید براساس متغیرهایی همچون منابع و متغیرهای بارندگی که بر روند کار تاثیر زیادی می‌گذارند، مدل طراحی و هر شش ماه یک بار آن را به روز‌ رسانی كند. حتی ساختار نظارتی ستاد باید اصلاح شود و براساس زیر حوضه‌ها نظارت صورت بگیرد.
سید مرتضی موسوی، مدیرکل دفتر مدیریت بهم پیوسته منابع آب حوضه‌های آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه نیز در این نشست گزارشی از وضعیت بارش‌ در سال‌های مختلف و منابع تجدیدپذیر ارائه کرد. براساس این گزارش اگرچه از سال 1374 به بعد بارش‌ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه کاملا دگرگون شد، ولی تا مدت‌ها دریاچه خودش را حفظ میکرد. اما به دنبال افزایش بی‌رویه برداشت‌ها دیگر دریاچه قادر حفظ خود نیست.
وی سپس درمورد اینکه تدقیق نقشه راه گامی درست است؟ گفت: باید این بازنگری اتفاق بیفتد، چون آنچه پیش‌بینی شد محقق نشد، ما نتوانستیم برای کاهش مصرف 40 درصدی آب حق‌آبه بخریم. 
موسوی سپس در نقد عملکرد دستگاه‌ها بومی و اظهارات نمایندگان مجلس گفت: یکسری مکانیزمهای سیستماتیک و همگرا در دستگاه‌ها دیده نمی‌شود. برخی دستگاه‌ها بومی و برخی مجلسیان خیلی اراده راسخی برای احیای دریاچه ندارند. چون مکاتبات این گروه با سخنانشان در تربیون مجلس و رسانه‌ها تفاوت فاحشی دارد.

انتهای پیام/