1396/03/20

انتخاب مردم در 29 اردیبهشـــت 1396 را می‌توان از زوایای گوناگونی مورد تحلیل و بررسی قرار داد. از جنبه سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و... یکی از زوایای مهم در معنا یابی رای قاطع مردم به ادامه دولت حسن روحانی تحلیل رای مردم از جنبه اقتصادی است.

به نظر می‌رسد‌ تَکرار‌ دوباره نام روحانی برای چهار سال دیگر، پاسخ مثبت جامعه به گفتمان اقتصادی مبتنی بر توسعه است. چارچوب فکری که سال هاست از سوی بخشی از ساختار قدرت نفی شده و به این گفتمان با تعابیری مانند‌اشرافی‌گری‌،‌ تحمل‌گرایی‌،‌ فشار به طبقات ضعیف جامعه‌،‌ایجاد بي‌عدالتی‌و... هجمه می‌شود.

با نگاهی به تجارب بشری در یکصد سال اخیر شاهد آن هستیم که گفتمان مبتنی بر توسعه در این روزگار حرف اول را در سطح جهان می‌زند و کشورهای پیشرفته دنیا و همینطور دیگر کشورهایی که به دنبال رسیدن به جایگاه‌های بالایی در مناسبات جهانی چه در حوزه اقتصاد و چه در سایر عرصه‌ها هستند گفتمانی مبتنی بر مفهوم توسعه را سرلوحه عمل خود قرار داده اند.

در ایران نیز شاهد آن بودیم که دولتی که پس از دفاع هشت ساله بر سر کار آمد تمام تلاش خود را به کار بست که این چارچوب فکری را در بین تصمیم گیران جا بیندازد که یگانه راه ارتقا زندگی مردم توجه به مقوله توسعه است. هشت سال دولت سازندگی را می‌توان از این جنبه به دو مقطع زمانی تقسیم‌بندی کرد. دوره‌ای که رئيس‌جمهور وقت و اعضای ارشد دولت در کنار تلاش برای بازسازی ویرانه به جای مانده از جنگ به دنبال ایجاد ساختارهای لازم برای آغاز مسیری مبتنی بر توسعه بودند و دوره زمانی دیگر که به واسطه ایجاد محدودیت‌ها و مخالفت‌های گوناگون این مسیر دچار سنگلاخ‌های بي‌شماری شد و در نهایت هم به سرانجامی مطلوب نرسید.

پس از دولت سازندگی و با شروع به کار دولت اصلاحات شاهد آن بودیم که به واسطه فضای باز سیاسی به وجود آمده در آن ایام و همینطور پشتیبانی بي‌نظیر مردمی از جریان اصلاحات در آن روزگار، تاثیر اخلال‌های ایجاد شده بر سر راه اجرای برنامه‌های آن دولت که در چارچوب گفتمان توسعه معنا می‌شد کمتر از دولت سازندگی سد راه دولت اصلاحات شد و کارنامه اقتصادی دولت‌های هفتم و هشتم نسبت به دولت سازندگی در این بخش کارنامه‌ای موفق‌تر و قابل قبول‌تر بوده است.

 با آغاز به کار دولت نهم در تابستان84 شاهد آغاز مسیری بودیم که با نام عدالت به جنگ توسعه آمدند و به بهانه یاری رساندن به اقشار ضعیف جامعه بسیاری از برنامه‌های اقتصادی توسعه محور دولت‌های سازندگی و اصلاحات یکسره نادیده گرفته شد. برهم‌زدن ساختارهای تصمیم گیری کشور در حوزه اقتصاد، انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی به عنوان اتاق فرمان توسعه کشور، نادیده گرفتن برنامه چهارم توسعه به دلایل واهی سیاسی و تمایلات جناحی، کم اهمیت جلوه دادن اسناد بالادستی نظام در حوزه اقتصاد به خصوص سند چشم‌انداز بیست ساله 1404 و... از جمله اقداماتی بود که دولت مدعی ایجاد عدالت و یاری رسانی به طبقات محروم برای مقابله با گفتمان توسعه از خود نشان داد.

نتیجه مشخص مدل ضد توسعه‌ای مردان اقتصادی رئيس دولت‌های نهم و دهم را می‌توان در تابستان92 و در زمان اتمام مدت حضور آن‌ها در قوه مجریه به عینه مشاهده کرد. کاهش نرخ رشد اقتصادی به منفی7 درصد، افزایش تورم به بیش از 35 درصد، افزایش مقدار‌تراز تجاری منفی کشور، افزایش سرسام آور قاچاق، نابودی محیط زیست کشور به واسطه عدم توجه به مفهوم با اهمیت‌توسعه پایدار ‌و... از جمله نتایج گفتمان ضد توسعه‌ای دولت‌های نهم و دهم بود. جامعه در انتخابات92 بار دیگر به گفتمان توسعه رای مثبت داد و برنامه‌های اقتصادی کاندیدایی حائز اکثریت آرا شد که همواره معتقد به گفتمانی مبتنی بر توسعه بوده است. گفتمان اقتصادی مبتنی بر توسعه که در انتخابات92 مورد تایید اکثریت واقع شد و در انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری نیز با افزایش رای قابل ملاحظه‌ای نیز مواجه شد لزوما تنها ذیل مسائل معمول اقتصادی تعریف نمی‌شود.

هنگامی که از توسعه سخن می‌گوییم به شکل همزمان داریم از ارتباط و تعامل با جهان فارغ از چارچوب‌های ناکارآمد ایدئولوژیک و براساس منافع ملی حرف می‌زنیم، پاسخ مثبت مردم به توسعه یعنی سلام به سرمایه گذران خارجی و پاسخ منفی به هر نوع مانعی (اعم از فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و موارد به ظاهر قانونی) در راه جذب سرمایه خارجی، آری به توسعه یعنی پاسخ مثبت به وارد شدن به سازوکارها و ساختارهای بین‌المللی و این پاسخ مثبت به طور همزمان نفی تلاش‌های مرسوم و بي‌سرانجام برای‌اختراع مجدد چرخ‌در اقتصاد و پاسخ منفی به مخالفان تعامل با سازمان‌های بین‌المللی است، رای مردم به گفتمان توسعه یعنی پذیرش دیپلماسی فعال مبتنی بر مذاکره و تعامل که در آن از ممنوعیت‌های مرسوم بر سر راه دیپلمات‌های کشورمان نباید خبری باشد و شاید از همه این‌ها مهمتر آری به توسعه یعنی آری به محیط زیست و حفظ منابع بین نسلی و هدر ندادن آن به عنوان مثال برای تامین منابع مالیِ پول‌پاشی‌های ماهیانه. مردم توسعه پایدار را برگزیده‌اند پس دیگر دولت نباید به واسطه فشار نماینده فلان شهر با تصویب ایجاد کارخانه‌ای بدون توجه به عواقب زیست‌محیطی آن باعث نابودی محیط زیست کشور شود.

 مردم در انتخابات96 دیدگاه خود را درباره آن که دقیقا چه می‌خواهند به صراحت بیان کرده‌اند و گفتمانی مبتنی بر توسعه را با رای شصت درصدی خود برگزیده اند؛ حالا نوبت دیگران است. این دیگران هم دولت منتخب است و هم دیگر نهادهای قدرت. الان زمان آن است که تمام ارکان قدرت در کشور نشان دهند که صدای مردم را حداقل در حوزه اقتصاد شنیده‌اند و موانع موجود بر سر راه اجرایی‌شدن گفتمان اقتصادی منتخب در انتخابات را از سر راه بردارند. موانعی که هم در اقتصاد وجود دارد، هم در سیاست خارجی و هم در موضوعات داخلی. همانطور که گفته آمد گفتمان توسعه لزوما فقط در حوزه اقتصاد معنا نمی‌شود و یک کل به هم پیوسته است.

رای مردم به توسعه رای به برداشتن تحریم‌های باقی مانده از طریق مذاکره، رای به بیرون راندن نهادهای غیر مرتبط با حوزه اقتصاد از بازار، رای به مقابله با رانت و فساد سیستمی، رای به ایجاد فضایی باز در حوزه سیاسی – رسانه‌ای برای نظارت کامل بر عملکردهای همه فعالان (چه دولتی، چه خصوصی، چه نظامی، چه شبه دولتی و...) در اقتصاد است.

مردم راه خود را انتخاب کرده اند، اکنون نوبت تصمیم‌گیران است که خواسته‌های مردم را بپذیرند و موانع موجود بر سر اجرای این خواسته‌ها را برطرف سازند.

تدوین: لیلا نوری