1396/01/14

برای جامعه ما تهدیدهای محیط‌زیستی در طول ادوار تاریخی متعدد وجود داشته، اما در سال‌های اخیر رویکردهای محیط‌زیستی از یک امر فانتزی و شیک به یکی از اولویت‌های مردم و دولت‌ها تبدیل شده است.

در کشور ما بخش قابل توجهی از حساسیت‌های محیط‌زیستی در بین مردم به دلیل اطلاع رسانی از سوی رسانه‌های جمعی، رسانه ملی و شبکه‌های اجتماعی است. شاید برخی افراد در جامعه همچنان به مسائل محیط‌زیستی کشور بی توجه یا کم توجه باشند، اما بخش قابل توجهی از آنها نسبت به محیط‌زیست و حفظ نعمت‌های الهی احساس مسئولیت می‌کنند.

باید دانست که نمی‌توان حساسیت‌های موجود در زمینه محیط‌زیست را صرفا با اطلاع رسانی از سوی رسانه‌ها مرتبط دانست، بلکه بخش قابل توجهی از حساسیت‌های مردم شاید به دلیل بروز بحران‌های محیط‌زیستی در حوزه‌های مختلف همچون آب، خاک، بیابان زایی و... است، چون بخش قابل توجهی از تخریب‌ها موجب واکنش طبیعت شده است. برای مثال در یک سال اخیر اتفاقات محیط‌زیستی متعددی در استان خوزستان، شرق کشور، استان فارس و دیگر نقاط رخ داده است.

باید گفت که متاسفانه آستانه تحمل طبیعت به سرآمده است. بخش قابل توجهی از حساسیت‌های محیط‌زیستی مردم و مشارکت آنها در زمینه حفاظت از طبیعت به دلیل واکنش طبیعت به نا مهربانی‌های بشر است. در واقع این امر اتفاق مناسبی نیست، چون بشر امروز به نحوی با طبیعت برخورد کرده که با بررسی وضعیت محیط‌زیستی در هر حوزه می‌توان آژیر هشدار محیط‌زیست را شنید. در این شرایط می‌توان با ایجاد احساسیت در بین مردم آنها را نسبت به صدمات مخرب محیط‌زیستی در کشور آگاه کرد. با این رویکرد می‌توان گفت که اغلب افراد در جامعه نسبت به گذشته بیشتر به نکات محیط‌زیستی توجه کرده و نسبت به بی توجهی‌دیگر افراد نیز واکنش نشان می‌دهند. این نگرش را می‌توان نقطه مثبت در ارتقای فرهنگ محیط‌زیستی جامعه قلمداد کرد.

امید است طبیعتگردان و گردشگران محیط‌زیست با رعایت نکات محیط‌زیستی بعد از خروج از طبیعت فقط ردپایی از خود به‌جا بگذارند. فقط به این شکل می‌توان میزان خسارت به درختان، جنگل‌ها و محیط‌زیست را به عنوان زیستگاه پرندگان و دیگر حیوانات کاهش داد.

پلاستیک در محیط‌زیست!

در تعطیلات نوروز با گشت و گذار در طبیعت اولین مساله‌ای که ذهن هر گردشگر را به خود جلب می‌کند ظروف پلاستیکی و قوطی‌های تجزیه ناپذیر رها شده است. این در حالی است که بر اساس گفته‌های کارشناسان تجزیه اقلامی همچون شیشه، پلاستیک، نایلون و... در طبیعت قرن‌ها طول می‌کشد، اما با این تفاسیر باز هم طبیعت بکر شمال کشور و دیگر نقاط کشور در زباله غوطه‌ور است.

فعالیت‌های صنعتی انسان‌ها و تولید آلاینده‌های جوی و آلودگی‌های زیست محیطی سبب بروز پدیده تغییرات آب و هوایی و افزایش دمای عمومی کره زمین شده است که به طور مستقیم موجب تخریب زیستگاه‌های دریایی می‌شود. آلودگی‌های دریایی شامل موارد متنوعی است و یکی از مواردی که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته، بحث میکرو آلاینده‌ها و به ویژه ذرات ریز پلاستیک است.

گروهی از پژوهشگران و کارشناسان محیط‌زیست با مطالعه مرجان‌های دریایی در منطقه Great Barrier Reef در شمال شرقی استرالیا که یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های مرجان‌های دریایی به شمار می‌رود، اعلام کردند ذرات پلاستیک محلول در آب که دارای ابعاد میکروسکوپی هستند، یکی از مهم‌ترین تهدیدهای محیط‌زیست مرجان‌های دریایی به شمار رفته و موجب آسیب‌دیدگی این موجودات در خطر انقراض می‌شوند.

بر اساس آمارهای ارائه شده توسط پژوهشگران، بشر به طور متوسط در طول سال ۲۷۵ میلیون تن زباله پلاستیکی تولید می‌کند که از این میزان سه درصد آنها به دریاها و اقیانوس‌ها ریخته می‌شوند. این میزان انبوه از زباله‌های پلاستیکی که در دریا ریخته می‌شود باعث شده تا سواحل مختلفی در سراسر دنیا با پدیده تجمع زباله‌های پلاستیکی رو به رو شوند.

بی‌مبالاتی بشر و قهر طبیعت

در کشور ما گیاهان خوراکی، دارویی و صنعتی از تنوع قابل ملاحظه ای برخوردار هستند. در سال‌های اخیر به دلیل افزایش جمعیت و توجه افراد به خواص گیاهان دارویی و خوراکی بی شک این گونه‌های گیاهی مورد تهدید قرار گرفته اند. در بسیاری از مناطق کشور می‌توان شاهد انقراض برخی گونه‌های منحصربه فرد و ارگانیک بود. این در حالی است که شاید در کمتر نقاط دنیا بتوان به این گونه‌های متعدد و متنوع دست یافت. در کشور ما برخی از گونه‌های گیاهی با بهره برداری‌های بی رویه مورد تهدید قرار گرفته اند. طبیعتگردان و گردشگران کم توجه به مسائل محیط‌زیستی در این آسیب به طبیعت دخیل هستند. در ضمن افراد سودجو نیز با ریشه کن کردن این گونه‌های طبیعی آنها را مورد تهدید قرار می‌دهند. برای نجات تنوع زیستی برای انواع گیاهان می‌توان با بهره گیری از کشت و کارهای مزرعه ای این گونه‌های گیاهی نسبت به تولید این محصول اقدامات اساسی انجام داد تا به این شکل دیگر گیاهان موجود در طبیعت مورد تخریب و انقراض قرار نگیرند. در این رویکرد می‌توان به ترغیب جوامع محلی نسبت به کشت و کار این گونه‌های گیاهی وارد عمل شد. برای مثال در کشور ما گیاه موسیر یکی از گیاهان پر طرفدار است، در این شرایط می‌توان این گونه را به شکل اهلی در مزرعه کشت کرد تا در آینده مزارعی با گیاهان متنوع در اختیار داشت. در این اقدام گونه‌های گیاهی مورد دسترس مردم از تعدد و تنوع قابل ملاحظه ای برخوردار می‌شوند و هم این گونه‌ها در طبیعت باقی می‌ماند. نباید بهره برداری از یک گونه گیاهی فقط از طریق طبیعت تامین شود، بلکه این گیاهان باید همچنان در طبیعت بوده و از هر نوع بهره‌برداری در امان باشند. باید بذر این گیاهان در طبیعت پخش شده و مورد تکثیر قرار گیرند و به این شکل از هر گونه تهدید زیست محیطی نجات یابند. برای تحقق این امر باید دستگاه‌های متولی پیشرو بوده و با حمایت‌ از جامعه محلی بتوان در تامین معیشت جامعه، کارآفرینی، تامین اقتصادی و افزایش نرخ مشارکت مردم در حفظ و نگهداری گونه‌های گیاهی همت گماشت. اگر این گونه‌های گیاهی در مزارع مورد کشت و کار قرار گرفته و در دسترس مردم باشند دیگر اندک افرادی در کوهپیمایی مجبور به تحمل سختی و مشقت برای دسترسی به این گونه‌های گیاهی می‌شوند. با این رویکرد می‌توان به شکل مناسب به حفظ گونه‌های گیاهی پرداخت. این در حالی است که در کشور ما با توجه به سرعت تخریب گونه‌های گیاهی و چنین رویکردی از سوی مسئولان امر این مقوله بعید به نظر می‌رسد، اما با حمایت‌های بیشتر می‌توان سرعت تخریب‌ها را کاهش داد.

هومان خاکپور