1395/11/03

اخبار مربوط به کودک‌آزاری همواره در رسانه‌ها شنیده می‌شود. قوانین حمایت از حقوق کودکان از نواقص فراوان رنج می‌برد. سازمان بهداشت جهانی در تعریف کودک‌آزاری می‌گوید: «هر گونه رفتار یا نارسایی از طرف والدین یا هر کسی که سرپرستی کودک را به عهده دارد و منجر به مرگ کودک، صدمات و آسیب‌های روحی، آزارهای جنسی یا استثمار کودک شود، کودک‌آزاری تلقی می‌شود.» اگرچه کودک‌آزاری می‌تواند در محیط خانه یا خارج از آن اتفاق بیفتد، اما اکثر حدود۷۰ درصد کودک‌آزاری‌‌ها در محیط خانواده انجام می‌شود.

خشونت‌ها علیه کودکان به شیوه‌های مختلف بروز می‌کند که عبارتند از وادار کردن کودکان به انجام کارهای سخت و طاقت فرسا، تنبیه و آزار بدنی، سوءاستفاده و آزار جنسی و... . وجود نواقص فراوان در قوانین دولت را وادار می‌کند تا به منظور کاهش خلأهای مربوط به بزه دیدگی کودکان و نوجوانان لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان را تصویب کند. این لایحه نکات مثبت فراوان دارد، از جمله اینکه در این لایحه پیش‌بینی شده تا در صورت بروز کودک‌آزاری خود کودک هم بتواند اعلام شکایت کند. این در حالی است که چنین اقداماتی تاکنون در کشور ما سابقه نداشته است.

کودک‌آزار مجرم است

کودک‌آزاری شامل هر نوع آزار و اذیت جسمی، روانی و جنسی کودک می‌شود. بر این اساس هر گونه رفتار آسیب زا به جسم و روان کودک در تعاریف کودک‌آزاری گنجانده می‌شود. کودک‌آزاری از لحاظ قانونی جرم محسوب و برای آن مجازات تعیین شده است. مهدکودک‌ها را می‌توان منشأ بروز کودک‌آزاری دانست. شاید هر یک از مربیان و مسئولان در این مراکز نسبت به کودکان مرتکب رفتارهای آزار دهنده شوند. این آزارها نیز فقط شامل تنبیه‌های متعارف و آسیب‌های بدنی نمی‌شوند، بلکه هر گونه تنبیه و تحقیر کودک از لحاظ روانی با تاثیرهای روانی متعدد همراه است. کودکان در سنین خاص برای نگهداری به مهد کودک سپرده می‌شوند. آنها در این شرایط به هیچ عنوان توانایی دفاع از خود را ندارند. در واقع مقوله کودک‌آزاری در مهد کودک‌ها هم در همین مرحله از رشد کودک آغاز می‌شود. به همین دلیل باید با جدیت با کودک آزار برخورد شود. متاسفانه اعمال سیستم بازرسی و نظارت از سوی سازمان بهزیستی روی مهد کودک‌ها به طور کامل و کافی پاسخگوی توقعات در این زمینه نیست. برای مثال در استخدام مربیان هیچ گونه قوانین نظارتی به شکل دقیق اعمال نمی‌شود و این امر باعث جذب افراد غیرمتخصص و غیر آگاه به اصول برخورد و تربیت کودک در مهد کودک‌ها می‌شود. در این شرایط چگونگی رفتار با کودک به هیچ عنوان مورد بررسی قرار نمی‌گیرد.

کودک‌آزاری به مراجع قضائی گزارش شود

قبل از توجه به مقوله نظارت در مهد کودک‌ها باید به آموزش‌های صحیح توجه کرد. در این اقدام مربیان با یک نظام آموزشی مشخص تحت تعلیم کم و کیف رفتار با کودک قرار می‌گیرند و به این ترتیب مربی بر اساس معیار‌ها و اصولی انتخاب می‌شود. از سوی دیگر رفتار آنها مداوم مورد نظارت قرار گرفته و سیستم نظارت صحیح در بسیاری از مهد کودک‌ها اعمال می‌شود. در بسیاری از اخبار منتشر شده از مهد کودک‌های متخلف شنیده شده است که زمان نظارت از سوی ماموران سازمان بهزیستی و بروز رفتار مجرمانه در فاصله زمانی کوتاه رخ داده است. در این شرایط باید به این امر اذعان داشت که اعمال نظارت‌ها از حساسیت زیادی برخوردار نیست. در قانون مسئولیت مربیان در مهد کودک‌ها گسترده بوده و حتی برای آنها وظایفی نیز در نظر گرفته شده است. بر اساس قانون اگر متولی متوجه آزار و اذیت از سوی دیگر اشخاص نسبت به کودک شود باید مراجع قضائی را از این اقدام سوء مطلع سازد. مربیان و افراد شاغل در مهد کودک جزو افراد در ارتباط با کودک هستند و بر اساس قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مسئولیت نگهداری از کودکان در ساعتی از روز بر عهده آنهاست. والدین یا سرپرست کودک با مشاهده هر گونه آزار و اذیت می‌توانند موضوع را پیگیری کرده و حتی در موارد حاد مراجع قضائی را از بروز چنین اقداماتی مطلع کنند. این در حالی است که تاکنون در کشور این گونه مسائل چندان لحاظ نشده است.

والدین نسبت به تغییرات کودکشان حساس باشند

برای مقابله با بروز کودک‌آزاری باید خانواده‌ها بر اقدامات انجام شده در مهد‌کودک‌ها نظارت داشته باشند. والدین می‌توانند با مراجعه‌های مکرر به مهد‌کودک به شکل کامل وضعیت روحی و جسمی فرزندشان را رصد کرده و مراقب هر گونه تغییر در آنها باشند. والدین باید نسبت به بروز تغییرات رفتاری کودکشان حساسیت‌های لازم را داشته باشند تا به این ترتیب بتوان از عوامل نظارتی قوی بر عملکردهای مهد کودک‌ها بهره برد. متاسفانه یکی از عوامل مهم دیگر هم ضعف در قوانین مقابله با کودک‌آزاری است. هم اکنون قوانین موجود در این زمینه چندان جامع و مانع نیست؛ در این شرایط نمی‌توان اعمال مجازات را چندان بازدارنده دانست. برای مثال در صورت بروز مشکل برای کودک پیگیری‌های قانونی از سوی والدین با مشکلات فراوان همراه است و حتی در بسیاری از موارد این پیگیری بی نتیجه است.

با بررسی اقدامات و نتایج شکایت‌ها از مهد کودک‌های خاطی باید گفت که در بهترین شرایط مربی از مهد اخراج می‌شود، اما به دلیل نبود بانک جامع اطلاعاتی مربی خاطی در مهد کودک دیگر جذب می‌شود که در نتیجه تکرار جرم و تخلف‌های متعدد در مهد کودک‌های کشور ماحصل چنین سهل انگاری‌هایی است. در این شرایط کودک آزار همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد. این در حالی است که با ثبت اقدامات هر فرد در بانک اطلاعات فرد خاطی دیگر امکان فعالیت در شغل پرستاری یا هر مسئولیت دیگر در مهد کودک‌ها را پیدا نمی‌کند.

در واقع هم اکنون هیچ گونه سیستم نظارتی مناسب برای استخدام پرستار، مربی و دیگر افراد شاغل در مهد کودک‌ها اعمال نمی‌شود و به نسبت فقدان بانک جامع اطلاعاتی کودک آزاران نیز به این امر دامن می‌زند. مهد کودک نخستین پایگاه برای ورود کودک به اجتماع محسوب می‌شود و این مکان در روند اجتماع پذیری کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با توجه به حساسیت‌های موجود در این سنین باید در مهد کودک‌ها با به‌کارگیری یک سیستم آموزشی و استخدامی قوی، سیستم نظارتی جامع، کامل و تدوین قوانین جامع به همراه ضمانت اجرا در این اماکن جزو اولویت تصمیم گیران قرار گیرد و این مساله باید به سرعت انجام شود.

مونیکا نادی