1395/10/14

وعده احیای دریاچه ارومیه که در آستانه انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری، به عنوان یکی از شعارهای انتخاباتی حسن روحانی با استقبال گسترده‌ای در سطح جامعه رو به رو شده و در اولین جلسه دولت وی، به طرح تشکیل ستاد ملی احیای دریاچه ارومیه انجامید، در آستانه شکست قرار دارد و اتفاقات این دریاچه به حدی عیان شده که نمی‌شود با سخن و تندخویی به منتقدان این بدیهیات را نادیده گرفت. کار به جایی رسیده است که حتی رسانه‌های معطوف به جریانات دولتی هم نمی‌توانند این موضوع را که دریاچه ارومیه در آستانه نابودی است نادیده بگیرد.

شاید باید به همین تحلیل از رفتار انتخاباتی روحانی بسنده کنیم که دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در گفت‌وگو با رسانه‌ها عنوان کرده بود، عیسی کلانتری گفت که «وعده‌ روحانی در زمان انتخابات ریاست جمهوری مبنی بر احیای دریاچه ارومیه از زبان یک سیاست‌مدار گفته شده در حالی که وی از لحاظ فنی صلاحیت این امر را نداشته است.» اما با همه این تفاسیر همچنان نمی‌توانیم رفتارهای ابتکار را در مواجه با منتقدان توجیه کنیم.

اگر بپذیریم که شعار احیای دریاچه ارومیه شعاری انتخاباتی و البته ناشیانه بوده و این موضوع را از رئیس‌جمهور قبول کنیم که مشاوران تخصصی وعده‌ای ناممکن را به اشتباه به عنوان شعار برگزیدند ولی نمی‌توانیم از معصومه ابتکار به عنوان کسی که سابقه کار در سازمان محیط‌زیست را داشته و البته پدرش نیز در این حوزه دستی در آتش داشته است بپذیریم که پافشاری وی بر احیای آنچه کار‌شناسان غیرممکن می‌دانند، امری ناشی از مشاوره‌های غلط باشد!

معاون رئیس‌جمهور بار‌ها و بار‌ها در سخنرانی‌های خود اعلام کرده است که دریاچه ارومیه در حال احیا است و منتقدان به قصد تخریب و سیاه نمایی سخنانشان را مطرح می‌کند.

او اخیرا در برنامه حالا خورشید تاکید کرد که وضعیت دریاچه ارومیه تابستان امسال تثبیت شد و تراز آن تا یک متر افزایش پیدا کرده. ابتکار احیای دریاچه ارومیه و تالاب هورالعظیم را از تجربیات دولت عنوان می‌کند بی‌آنکه اشاره‌ای به ورود فاضلاب تسویه نشده به دریاچه ارومیه و سرریز شدن پس آب شور و آلوده مزارع نیشکر به تالاب هورالعظیم کرده باشد.

اما پیش از این نیز ابتکار بار‌ها و بار‌ها از روند طرح ابراز رضایت کرده و صراحتا از بهبود اوضاع نسبت به گذشته سخن گفته است. او در ۱۸ فروردین امسال نیز با اشاره به اینکه وضعیت کنونی دریاچه ارومیه بهتر از سال گذشته است، گفت: همکاری‌های بین‌المللی برای احیای دریاچه ارومیه یک پیام قوی به همراه دارد که محیط‌زیست می‌تواند عاملی برای تعمیق بخشیدن به صلح و دوستی ملت‌ها باشد.

همه این‌ها در حالی است که نادر قاضی‌پور نماینده مردم ارومیه در مجلس در سخنان خود ابتکار، را قاتل دریاچه ارومیه دانسته و عنوان کرده است که وزیر نیرو مرگ دریاچه را کلید زد و حالا سازمان حفاظت محیط‌زیست با بی‌مسئولیتی خود نابودی محیط‌زیست و حیات طبیعی این تالاب جهانی را سرعت بخشیده است.

قاضی‌پور از سریز شدن فاضلاب به دریاچه هم گفته اما ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست انتقادات قاضی‌پور، نماینده ارومیه در مورد کم‌کاری‌ها در احیای دریاچه ارومیه را سیاه‌نمایی خوانده و می‌گوید: فقط می‌توانم بگویم آقای نماینده خدایی هم هست.

ابتکار در صحبت‌های خود درباره سرنوشت دریاچه ارومیه با انتقاد از آنچه سیاه‌نمایی‌ها خواند؛ گفت: با لایروبی‌هایی که انجام شد می‌بینیم که دریاچه در حال احیاست و در برخی نقاط حتی امروز مردم قایق‌سواری می‌کنند. امسال نیز شاهد بازگشت فلامینگو‌ها پس از چندین سال به این زیست‌بوم بودیم؛ بنابراین فقط می‌توانم بگویم آقای نماینده خدایی هم هست. وی در حالی مباحث مطرح شده توسط قاضی‌پور را سیاه‌نمایی خوانده و با لحنی تند بر علیه آن‌ها صحبت می‌کند و از خشک نشدن دریاچه ارومیه در فروردین امسال با صراحت حرف می‌زند که امروز به زعم کار‌شناسان نه تنها اوضاع بهتر نشده بلکه حتی خطرات بخارهای سمی این دریاچه مردم را به سرطان تهدید می‌کند.

غبار دریاچه ارومیه «سمی» است

در همین موضوع عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه در بالادست دریاچه ارومیه ۵۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی وجود دارد که از سموم استفاده می‌کنند، به ایلنا گفته که این سموم همراه آب به دریاچه می‌آید و آب که تبخیر می‌شود؛ این سموم همراه غبار وارد هوا می‌شوند.

مسعود تجریشی ادامه داد: در سال ۱۳۹۳ از دستگاه‌های اجرایی متولی، در این‌باره سوال کردیم و آن‌ها اشاره کردند که ما مشکل غبار نداریم و از نظر سلامت نیز کسی در این‌باره چیزی به ما نگفته است. در سال ۹۳ با فرض درست بودن این اظهارنظر‌ها کار را ادامه دادیم تا اینکه در سال ۹۴ به ما گزارش‌هایی رسید؛ مبنی بر اینکه مشکل غبار وجود دارد.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه افزود: بنابراین با استفاده از فناوری سنجش از راه دور مطالعاتی را انجام دادیم و برخی کانون‌های غبار را شناسایی کردیم و متوجه شدیم که در اطراف دریاچه و در برخی مکان‌ها پتانسیل ایجاد غبار داریم، بنابراین در طی ۶ ماه این کانون‌ها را شناسایی کردیم و به سازمان مراتع و جنگل‌ها اطلاع دادیم و آن‌ها نیز مطالعات میدانی را انجام دادند و متوجه شدیم که وضعیت غبار نمکی آن گونه که دستگاه‌های اجرایی فکر می‌کردند، نیست و وضعیت بسیار اسفبار است.

این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: همچنین ستاد احیا با کمک یک محقق ایرانی دانشگاه کلمبیا در ۳ روستا بر روی ۸۸ کودک بین ۸ تا ۱۳ سال مطالعاتی را انجام داد، در این مطالعات دستگاه‌هایی برای اندازه‌گیری غبار نصب شد و سه بار در هر روز آزمایش «اسپیرومتری» که حجم ریه افراد را اندازه می‌گیرد، انجام شد و نتایج این پژوهش که توسط متخصصان ریه نیز مورد سنجش قرار گرفت؛ نشان می‌دهد که درصد قابل توجهی از این بچه‌ها دچار مشکل ریه شده‌اند، بنابراین، این مطالعات به اضافه مطالعات مربوط به شناسایی غبار جمع‌آوری شدند و در سال ۹۴ به دانشگاه‌های علوم پزشکی در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی داده شدند.

وی توضیح داد: دانشگاه‌های علوم پزشکی نیز تحقیقی را آغاز کردند که حدودا در اواخر بهمن و یا اوایل اسفند گزارش اولیه ارزیابی سریع خود را ارائه می‌دهند، مطالعه دیگری را نیز استان‌های آذربایجان شرقی و غربی شروع کردند که در آن حدود ۲ هزار نفر مورد مطالعه هستند، این مطالعه که ۵ ساله است، آثار خشک شدن دریاچه را بر روی افرادی که در منطقه هستند؛ بررسی می‌کند.

بروز سرطان در چند نسل نتیجه خشک شدن دریاچه‌های مشابه

تجریشی گفت: از طرف دیگر مطالعات تطبیقی نیز بر روی دریاچه «آرال» و دریاچه «سالتون» نشان می‌دهد که خشک شدن این دریاچه‌ها به لحاظ زیست‌محیطی و بهداشتی آثار بدی بر جای گذاشته است. به لحاظ اپیدمولوژیک نزدیک‌ترین مطالعات صورت گرفته، مطالعات بر روی دریاچه آرال است که نشان می‌دهد؛ کم‌خونی، سرطان ریه، بیماری‌های گوارشی و پوستی در چند نسل اتفاق افتاده که این مطالعات نگرانی ایجاد می‌کند، زیرا در دریاچه آرال در هر لیتر آب ۱۰ گرم نمک وجود داشت، اما در دریاچه ارومیه در هر لیتر آب بیش از ۳۵۰ گرم نمک وجود دارد.

وی با بیان اینکه در دریاچه ارومیه حجم نمک به قدری است که روی لب افراد نمک می‌نشیند و غبار کاملا احساس می‌شود، خاطر نشان کرد: غبار، حرکت آن و کانون و منشا آن‌ها نیز در تصاویر ماهواره‌ای قابل مشاهده است. این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید کرد: همچنین در بالادست دریاچه ارومیه بیش از ۵۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی وجود دارد که از سموم استفاده می‌کنند و این سموم همراه آب به دریاچه می‌آید و آب که تبخیر می‌شود؛ این سموم به ذرات معلق کف دریاچه می‌چسبند. بنابراین زمانی که غبار بلند می‌شوند؛ مطمئنا سموم را نیز با خود بلند می‌کنند.

نگرانی برای سلامتی مردم

تجریشی با اشاره به مطالعات صورت گرفته بر روی دریاچه سالتون، توضیح داد: در دریاچه سالتون در غرب امریکا در طول ۲۰ سال پس از خشک شدن دریاچه مورد مطالعه بود که این مطالعات نشان می‌دهد؛ خسارات بهداشتی برای ۲ میلیون نفری که در حاشیه این دریاچه زندگی می‌کردند ۲۰ میلیارد دلار برآورد شده‌است در حالی که در حاشیه دریاچه ارومیه ۶ میلیون نفر زندگی می‌کنند به همین علت نیز می‌توانیم انتظار داشته باشیم این عدد در صورت خشک شدن دریاچه ارومیه قابل توجه باشد ومشکلات بسیار زیادی را ایجاد کند.

وی افزود: با توجه به مطالعات اولیه و مطالعات تطبیقی دریاچه‌های مشابه جهان، نگرانی ما در زمینه مسائل بهداشتی ناشی از خشک شدن دریاچه باید قابل توجه باشد، از نظر بالینی نیز منتظریم وزارت بهداشت نتایج را اعلام کند، البته ما برای اینکه مشکلی برای مردم پیش نیاید پس از شناسایی کانون‌های غبار با ایجاد قرق، پوشش گیاهی و کاشت درخت و همچنین اقدامات سازمان مراتع و جنگل‌ها تلاش کردیم تا آسیب‌پذیری را به حداقل ممکن برسانیم، اما وسعت خشکی بسیار زیاد است و این اقدامات تنها می‌تواند آسیب‌پذیری را کاهش دهد.

تراز دریاچه به اندازه یک ساختمان ۳ طبقه افت کرده ‌است

وی در ارتباط با وضعیت کنونی دریاچه ارومیه گفت: تراز دریاچه ارومیه اکنون نسبت به سال گذشته تقریبا ۳۰ سانتی‌متر بیشتر شده‌است و اگر تغییرات سطح دریاچه را که از نظر مناطق آسیب‌زا و منتشر کننده غبار نمکی مهم است، بررسی کنیم بیش از ۲ هزار کیلومتر مربع از سطح دریاچه آب دارد و ۶. ۱ میلیارد مترمکعب نیز آب در دریاچه وجود دارد.

تجریشی ادامه داد: اگر از سال ۱۳۹۲ تاکنون بخواهیم مقایسه کنیم؛ تقریبا تغییرات در دریاچه زیاد نبوده است و ما در مورد یک الی ۲ سانتی‌متر تغییر صحبت می‌کنیم، زیرا هدف ما در دو سال اول احیای دریاچه ارومیه، یعنی از سال ۹۳ تا ۹۵ این بود که وضعیت دریاچه بد‌تر از قبل نشود، اما از سال‌های۷۳-۷۴ تا ۹۳-۹۴ تراز دریاچه در طی ۲۰ سال به اندازه ۸ متر یعنی به اندازه یک ساختمان سه طبقه افت کرده است.

انتهای پیام/