1395/02/20

روند رو به افزایش تولد نوزادان معتاد (یعنی نوزادانی که معتاد متولد می‌شوند) در سال‌های اخیر انکارناپذیر است. این افزایش روند وقتی فاجعه‌آمیز شد که پای مواد مخدری همچون شیشه و کراک هم به میان آمد و همه اینها دست به دست هم داد تا جماعتی تحت عنوان نوزادان معتاد که البته در گذشته هم وجود داشتند به معضلات جاری افزوده شوند.

یک فوق تخصص کودکان و یک کارشناس سلامت عمومی در مورد اینکه آیا اصلا نوزاد معتاد می‌تواند ادامه حیات داده و روند طبیعی رشد خود را طی کند، می گوید: نوزادان معتاد در گذشته هم وجود داشتند و مادرانی که اعتیاد داشتند همواره به دلیل سهل‌انگاری فرزندآوری می‌کردند، اما در بیشتر موارد این نوزادان متولد نمی‌شدند.

مسعود شادزی ادامه می‌دهد: در گذشته نوزادان خیلی نارس(زیر ۲۸ هفته) به دلیل عدم رشد تجهیزات علم پزشکی از بین می‌رفتند و در صورت به دنیا آمدن در موعد مقرر هم به دلیل ابتلا به انواع بیماری عفونی خیلی زود نابود شده و در موارد معدودی هم که زنده می‌ماندند مادر چون خودش مصرف‌کننده بود نوزاد را از همان ابتدا به انواع افیون‌ها عادت می‌داد، به همین دلیل در بزرگسالی در ۹۹ درصد موارد این افراد معتادان حرفه‌ای می‌شدند.

با این وجود در ۱۰ سال اخیر با افزایش تعداد تولد نوزادان معتاد و تعریف جدید از اعتیاد به روانگردان و شیشه و تولد نوزادانی از این مادران مواجه هستیم که جای بحث و بررسی دارد.

 این پزشک متخصص در مورد شانس زنده ماندن و سالم شدن نوزادان معتاد می‌گوید: زنده ماندن بله، اما سالم شدن بسته به میزان مصرف مواد در مادر و نوع ماده مصرفی می‌تواند حتی محال باشد.

علائم نوزادان معتاد قابل تشخیص است

مسعود شادزی می‌افزاید: به طور کلی باید بگوییم وقتی مواد مخدر از جفت رد شده و وارد فرایند ژنتیکی جنین می‌شود این یعنی تا آخر عمر شما با فردی مواجه هستید که همه علائم مصرف طولانی مدت مواد را بر بدن خود داشته است.

او توضیح می‌دهد: برای مثال افرادی که تریاک مصرف می‌کنند کبد و اندام‌های گوارشی‌شان مشکلاتی دارد یا افرادی که شیشه مصرف می‌کنند استخوان‌هایشان به مرور تحلیل می‌رود که این علائم در مورد کودکانی که از این مادران متولد می‌شوند هم دیده می‌شود.

این پزشک متخصص عنوان می‌کند: در واقع تنها خدمتی که در زمینه معضل اعتیاد نوزادان انجام شد این بود که مانع مرگ و میر آنها از این طریق شد. با این وجود کیفیت زندگی آنها و اینکه در آینده چطور زندگی کنند مساله‌ای نیست که علم پزشکی بتواند پاسخی برای آن داشته باشد. بند ناف و جفت بین مادر و نوزاد مثل شلنگ سرم بین ظرف سرم و دست بیمار است؛ همان‌طور که این لوله محتویات سرم را به بدن بیمار منتقل می‌کند، بند ناف نیز هر چیزی را که مادر مصرف کند به کودک می‌رساند، یعنی هر چیزی که وارد بدن مادر شود بعد از تجزیه به خورد بچه می‌رود حتی اگر دود سیگار، داروی خاص و مواد مخدر باشد.

در این میان مخدرهای تزریقی و بلعی بیشتر و زودتر از مواد تخدیری روی جنین اثر می‌گذارند و به این شکل نوزاد معتاد به دنیا می‌آید. این پزشک متخصص با اشاره به اینکه ترک اعتیاد حین بارداری کار بسیار خطرناکی است می‌افزاید: مادر باید حتما تحت نظر پزشک و با مصرف داروهای خاص این کار را انجام دهد. ترک اعتیاد در ماه‌های اول بارداری سودبخش است، اما در ماه‌های آخر زندگی مادر و نوزاد، به‌ویژه نوزاد را به مخاطره می‌اندازد.

به گفته او لاغری زیاد و عدم تناسب میان اعضای بدن از نشانه‌های کودکان معتاد است. نوزادی که از یک مادر معتاد به ‌دنیا می‌آید سر بسیار کوچکی دارد، از کم‌وزنی رنج می‌برد، مدام گریه می‌کند،‌ تشنج دارد ومدام دست و پای خود را تکان می‌دهد. باید این نکته را در نظر گرفت که بچه‌ها به دلیل دریافت نکردن مواد مخدر بعد از تولد حالت خماری را تجربه می‌کنند و دلیل گریه و بی‌قراری آنان نیز درد است. حالت تهوع، استفراغ و اسهال شدید نیز از دیگر مشکلاتی است که این بچه‌ها با آن سروکار دارند.  همان‌طور که فرد خمار خمیازه می‌کشد، عرق می‌کند و بینی و صدایی گرفته دارد، نوزادان معتاد هم همین ویژگی‌ها را دارند و مدام تب می‌کنند.

سرنوشت شوم کودکان معتاد

یک کارشناس سلامت عمومی هم می‌گوید: کودکان معتاد یا معتاد متولد می‌شوند یا در کودکی در اثر قرار گرفتن در محیط نامناسب توسط پدر و مادر خود آلوده می‌شوند. در هر دو حالت بدترین ضربه اعتیاد به پیکره بشریت در دردی نهفته است که کودکان معتاد با آن دست به گریبانند.

 نوزادی را تصور کنید که به دلیل اینکه مادرش مرفین مصرف می کرده معتاد به دنیا می آید، درد تحمل خماری هروئین یا تریاک برای یک آدم بزرگ راحت نیست چه رسد به یک نوزاد و در مقابل داروهای ترک اعتیاد برای آدم بزرگ‌ها هم ضرر دارد چه رسد به نوزادان!

امیرمحمود حریرچی می‌افزاید: در این شرایط بعضی کودکان که بیشتر آنها پسر هستند در همان کودکی و سنین زیر ۱۵ سال، در خانه معتاد می‌شوند. در هر دو حالت باید گفت تراژدی را مادران و پدران بی‌مسئولیتی رقم می‌زنند که با وجود گرفتاری خودشان در مشکل یک دیگری را هم در این درد سهیم می کنند. سال ۹۳ جزینی، قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر از رسیدن سن اعتیاد در کشور به ۱۵ سال خبر داد. در این شرایط طبیعی است که سن سایر معضلات اجتماعی ناشی از اعتیاد نیز به همین نسبت پایین بیاید.

در سال‌های اخیر به ویژه ده سال اخیر تعداد زیادی از معتادان که بیشتر آنها افراد کم و سن وسالی هستند و طبق تعریف جهانی کودک محسوب می‌شوند به دلیل فقر و سایر معضلات اجتماعی یا به دلیل جهل و نادانی صاحب فرزند می‌شوند.

حریرچی با اشاره به افزایش والدین معتاد زیر ۱۸ سال در کشورعنوان می‌کند: طبق آمارها تعداد زیادی معتاد زیر ۱۸ سال اعم از دختر یا پسر که در این سنین صاحب فرزند می‌شوند در کشور وجود دارد. سرنوشت شوم این کودکان تنها و تنها به یک عامل بستگی دارد و آن میزان اعتیاد والدین است.

حریرچی ادامه می‌دهد: در مورد سرنوشت این نوزادان حتی اگر موفق به ترک هم شوند نمی‌توان چندان خوشبین بود زیرا از اعتیاد گرفته تا زندگی در خیابان فصل مشترک سرنوشت اغلب این کودکان است. حریرچی به آماری تکان‌دهنده در مورد کودکان خیابانی و شیوع ایدز در آنها اشاره کرده و می‌گوید: طبق آمارهای رسمی وزارت بهداشت تعداد کودکان خیابانی مبتلا به ویروس HIV تا حدود دو برابر زنان خیابانی عنوان شده است و این یعنی فاجعه در جامعه ای که در آن کودکانش سیبل آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرند. نوزادان معتادی که از مادران معتاد متولد می‌شوند در صورتی که مادر در دوران بارداری خود افیون (مرفین، هروئین و تریاک) مصرف کرده باشد، معتاد متولد شده و باید الزاما سم‌زدایی شوند.

مادران معتادی که شیشه مصرف می‌کنند نیز تکلیفشان مشخص است و این افراد قبل از اینکه فرزندی به دنیا بیاورند با اختلالات روانی و رفتارهای پرخطر جنسی به خود و جنین آسیب می‌رسانند. اما چاره کار چیست و واقعا از چه راهی می‌توانیم از تولد سالانه نوزادان معتاد بکاهیم؟ وقتی دانشور گزینه عقیم‌سازی زنان کارتن‌خواب را مطرح کرد باز هم این اظهارنظر او با واکنش‌های زیادی از سوی مسئولان مواجه شد، زیرا نه وزارت بهداشت و نه هیچ دستگاه اجرایی دیگر کاهش نرخ تولد -‌ حتی اگر این نرخ در میان کارتن‌خوابان باشد - از سیاست‌هایشان نبوده و نیست. البته این در حالی است که عقیم کردن زنان معتاد یعنی محروم کردن آنها از فرزنددار شدن برای همه عمر و این اصلا انسانی نیست زیرا احتمال ترک این افراد و بازگشت آنها به زندگی عادی وجود دارد.

صبا حسینی