| فرهنگ و اندیشه 1394/12/29 |
 |
| بوي‌كتاب جاي بوي اسكناس تانخورده |
رسم عيدي دادن و عيدي گرفتن يكي از رسوم نوروزي است كه ريشه در تاريخ باستان دارد و در دوران‌هاي مختلف تاريخي هم همچنان پابرجا مانده است. مدرن شدن جامعه همان‌گونه كه ظاهر شهرها را تغيير داد و روز به روز ماشيني‌ترشان كرد، از بعد معنوي آنها كاست و در عوض وجه مادي‌شان را بيشتر كرد. از سوي ديگر، چشم و همچشمي‌ها هم باعث تسريع اين روند شد و روز به روز عيدي مادي‌تر شد. به گزارش ناي قلم، اين تغيير نامناسب در رسوم كه آنها را از اصالت وجودي و معنا و مفهوم اصلي‌شان دور مي‌كند باعث شده بعضي از فعالان عرصه فرهنگ در چند ساله اخير دست به كار شوند و مردم و نهادهاي مسئول را به ترويج فرهنگ عيدي دادن كتاب تشويق كنند. اسم عيدي كه مي‌آيد، خاطره‌اي دل‌انگيز از سالياني دور مشام ما را مي‌نوازد و ما را به جايي ديگر مي‌برد. سر سفره هفت سين، خانه بابابزرگ، در دقيقه‌هاي آغازين تحويل سال، زماني كه نگاه‌هاي كنجكاومان قرآن دست بابابزرگ را ديد مي‌زد، از چند روز قبل بي تاب اين لحظه بوديم و برايش خيالپردازي مي‌كرديم و حالا لحظه موعود بود، لبخندش براي ما چراغ سبزي بود كه مي‌گفت حالا وقتش است، لاي قرآن را باز مي‌كرد و آن اسكناس‌هاي تا نخورده را دستمان مي‌داد. مبلغش برايمان اهميتي نداشت، مهم آن اسكناس تا نخورده بود كه تا نخوردنش تا مدت‌ها يكي از مهم‌ترين دغدغه هايمان مي‌شد. نوروز است و هزار و يك رسم آن، اما در اين بين بعضي از رسوم جايگاهي متفاوت دارند و در عين حال ظرفيتي ديگر. رسم عيدي دادن و عيدي گرفتن يكي از رسوم باستاني عيد نوروز است كه از تاريخ باستان تاكنون رواج دارد. هر چند كه اين رسم قديمي در دوره‌هاي مختلف تغييرات زيادي را پشت سر گذاشته و اين روزها هم كه به عادت زندگي ماشيني، مادي شدنش بر جنبه معنوي آن غلبه كرده است، با اين وجود اين رسم چندين هزار ساله پتانسيل بالايي براي يك نگاه فرهنگي ويژه دارد. تورم به عيدي دادن هم رسيده است اين روزها ديگر كمتر بچه و حتي بزرگ‌تري را مي‌توان يافت كه به يك كارت پستال يا تخم‌مرغ رنگي راضي شود، اين روزها حتي مبالغ اندك هم چندان خريداري ندارند و به همين دليل بايد رقم عيدي نجومي‌تر باشد تا ذائقه‌ها را راضي كند و در عين حال چشم و همچشمي‌ها هم بستر خوبي را فراهم كرده‌اند تا بستر براي اين مادي شدن رسوم بيش از پيش فراهم شود. محمد ۵۳ ساله درباره كاسته شدن از ارزش معنوي عيدي دادن مي‌گويد: قديم‌ها بچه‌ها به رقم عيدي توجه نمي‌كردند و هر مبلغ پولی هم كه دستشان مي‌دادي از تو تشكر مي‌كردند، اما در حال حاضر بچه‌ها از خيلي قبل‌تر خودشان اعلام مي‌كنند كه چه رقمي عيدي مي‌خواهند. اين تنها درباره بچه‌هاي خودم نيست. درباره بچه‌هاي فاميل هم به همين صورت است، حتي دست يك بچه چند ساله هم نمي‌توان رقم پاييني داد. بايد حتما يك رقم دهن پركن باشد و گرنه فاميل چه‌ها كه نمي‌گويند! يك جورايي تورم به عيدي دادن هم رسيده است و هر ساله بايد يك رقمي به آن اضافه كرد.» عيدي گرفتن را دوست دارم فرشته ۴۸ ساله امسال هم به رسم هر سال براي همه بچه‌هاي فاميل عيدي گرفته و قرار است در ديد و بازديدها عيدي‌هاي كوچك و بزرگ فاميل را برايشان ببرد. او در اين باره مي‌گويد: «براي بچه‌هاي كوچك‌تر لباس گرفته‌ايم و به بزرگ‌ترهايشان هم پول نقد عيدي مي‌دهيم. به نظر من بچه‌هاي كوچك‌تر بيشتر با كادوهاي غيرنقدي مانند لباس و اسباب بازي ذوق مي‌كنند تا پول نقد. اما درباره بچه‌هاي بزرگ‌تر فرق دارد، بايد به آن بچه‌ها پول نقد داد تا خودشان هرچه دوست دارند بخرند.» از او درباره عيدي دادن كتاب سوال مي‌كنم، مي‌گويد: «عيدي دادن كتاب ايده خوبي است به شرطي كه فرهنگ آن در جامعه وجود داشته باشد. خيلي از خانواده‌ها هنوز فرهنگ شان اين را كه به بچه‌شان كتاب عيدي بدهي چندان قبول نكرده‌اند و چندان از آن استقبال نمي‌كنند. درباره بچه‌هاي خودمان هم شايد عيدي به آنها كتاب ندهيم ولي هر ساله يك رقم زيادي را براي خريد كتاب از نمايشگاه كتاب به آنها مي‌دهيم تا كتاب بخش مهمي از زندگي‌شان باشد. هر چند كه بچه‌هاي امروزي بسیار دلبسته گوشي‌هايشان هستند!» گاهي هم بايد از خود بچه‌ها پرسيد كه دوست داريد عيدي تان چه باشد؟ از صدف ۱۳ ساله درباره اينكه دوست دارد عيديش چه چيزي باشد سوال مي‌كنم و مي‌گويد: «من كلا عيدي دوست دارم و هر چيزي هم كه باشد فرقي ندارد، البته پول نقد را بيشتر دوست دارم و هرقدر هم كه رقمش بيشتر باشد بهتر. كادوهاي غيرنقدي هم خوب هستند ولي عيدي‌هاي نقدي بهتر هستند چون خودم مي‌توانم با آنها چيزي را كه دوست دارم بخرم.» از او درباره اينكه پيشنهاد مي‌كند عيدي امسالش چه باشد سوال مي‌كنم و مي‌گويد: «چند روز قبل به عنوان پيش عيدي يك گوشي جديد خريدم. البته اين فقط پيش عيدي بود و خود عيد هم قرار است عيدي نقدي بگيرم.» نظر صدف درباره اينكه كتاب عيدي بگيرد اين است: «كتاب هم براي عيدي خوب است ولي بهتر است پولش را بدهند تا خودمان برويم كتاب بخريم.» عيدي دادن كتاب‌هايي با محتواي نوروز كافي است صفحات مجازي و واقعي رسانه را يك ورق كوتاه بزنيم تا استقبال اهالي هنر را از اين حركت ببينيم. اسدا... شعباني، شاعر و نويسنده كودك و نوجوان در اين زمينه به ايرنا گفته بود: «بايد اين فرهنگ حاكم كه عده‌اي در ايام نوروز به كودكان پول عيدي مي‌دهند، برچيده شود. بهتر است به جاي پول براي آنها كتاب بخريم.» شعباني پيشنهاد داد: «مطالعه كتاب‌هايي كه درباره نوروز، شاهنامه و فرهنگ ايراني است براي عيدي دادن مناسب هستند، برای مثال عمو نوروز و قصه‌هاي شاهنامه از جمله كتاب‌هايي بوده كه لذت خواندن را در ايام نوروز دارند.» در اين بين به نظر مي‌رسد كه استقبال از اين طرح در بين خانواده‌ها هم بيشتر شده است. ليلا ۵۰ ساله نظرش را درباره عيدي دادن كتاب اين‌گونه بيان مي‌كند: «به نظر من نبايد همه مسئوليت را به دوش نهادهاي مسئول انداخت، هر كدام از ما بايد از خودش آغاز كند و يك گام مثبت در اين راه بردارد. به نظر من تا زماني كه فرهنگ عيدي دادن كتاب همه گير شود، ما مي‌توانيم در كنار رقم‌هاي نقدي عيدي يك كتاب هم به بچه‌ها هديه بدهيم. اين باعث مي‌شود به مرور زمان نقش كتاب در عيدي دادن بيشتر شود و جاي رقم نقدي را بگيرد.» او ادامه مي‌دهد: «من در ايام مختلف سال براي بچه‌ها كتاب مي‌خرم ولي امسال تصميم گرفته‌ام در كنار عيدي نقدي به آنها چند كتاب هم هديه بدهم تا ارزش كتاب و كتابخواني براي آنها بيشتر شود.» انتهاي پيام/ |