1399/02/22

بحث جامعه مدنی از مباحث بسیار مهم دست کم در دو دهه اخیر بوده است. جامعه مدنی یعنی مجموعه ای از نهادهای مدنی که به صورت خودجوش در جهت منافع و انگیزه های خود تلاش کرده و به شکوفایی استعدادها و خلاقیت افراد کمک می کنند.

جامعه مدنی حایل مناسبی بین دولت و شهروندان و ابزار مطلوبی در جهت جلوگیری از یکه تازی دولت و نیز گسترش قدرت اجتماعی برخاسته از نهادهای مدنی است و وقتی قوام می یابد که نه تنها از قدرت سیاسی استقلال داشته و خودمختار باشد بلکه بر نهادهای دولت نیز اعمال قدرت یا نفوذ کند.

بنابراین يکي از سازمان‌هاي اجتماعي که مي‌تواند در شرايط بحران کمک حال جامعه باشد، جامعه مدني سازمان يافته است.

حسن امیدوار، کارشناس حقوقی در یادداشتی به این موضوع پرداخته است. در این یادداشت آمده است: انسان‌ها موجوداتي اجتماعي هستند که در گروه‌ها بيشتر احساس امنيت مي‌کنند، اما به‌نظر مي‌رسد ويروس کرونا اين ارتباطات روتين اجتماعي را به‌طور جدي مورد تهديد قرار داده و گروه‌هاي انساني را مجبور به ترک اجتماعات و کاهش اتصالات اجتماعي کرده است.

اين بحران فراگير با تحميل وضعيت اضطراري به جوامع انساني شکنندگي اين جوامع را آشکار کرد و نشان داد آسيب هاي اين اپيدمي محدود به شوک‌هاي مرگ ومير و زيان‌هاي اقتصادي نيست بلکه بايد به ساير ابعاد اختلالات اجتماعي و سياسي نيز توجه داشت.

شواهد نشان مي‌دهد که همه‌گيري‌ها مي‌توانند عواقب اجتماعي و سياسي مهمي به‌همراه داشته باشند و به فرسايش ظرفيت هاي دولت، افزايش تنش‌ها، ايجاد درگيري در خانواده، بين شهروندان، شهرها، کشورها و ناآرامي‌ها و بي‌‌‌نظمي‌هاي وسيع شهري منجر شود.

به‌نظر مي‌رسد همان‌طورکه اريک کلينبرگ جامعه شناس دانشگاه نيويورک مي‌گويد ما وارد دوره جديدي از درد اجتماعي شده‌ايم؛ از اين‌رو بايد به‌صورت جدي نگران پيامدهاي وسيع اختلالات اجتماعي، سياسي، اقتصادي و ساير آثار اين بحران همه گيري براي انجام اقدامات ترميمي و تقويتي باشيم.

يکي از سازمان‌هاي اجتماعي که مي‌تواند در شرايط بحران کمک حال جامعه باشد، جامعه مدني سازمان يافته است. جامعه مدني سازمان‌يافته نوعي فناوري اجتماعي است که به‌دنبال توسعه عقلانيت در جامعه و ايجاد تاثير اجتماعي است که بتواند تغييراتي در جامعه ايجاد کند. اگر نگاهي به روند شکل‌گيري مفهوم جامعه مدني داشته باشيم در قرن 18 ايده جامعه مدني به‌عنوان يک حوزه عمل متمايز از دولت متولد شد، مونتسکيو عقيده داشت دو حوزه براي تفکيک وجود دارد «سياست از يک طرف و جامعه مدني از طرف ديگر.» دو توکوويل نيز جامعه مدني را محل تولد و وصال فضايل مدني، مانند مشارکت مي‌دانست و به تعبير او جامعه مدني به‌عنوان يک نهاد سياسي عمومي بايد اقدامات دولت را نظارت و رصد و بتواند آن را نقد کند، اما به‌نظر مي رسد جامعه مدني در ساختار نوين نيز به‌عنوان يک فضاي عمومي داراي جايگاه مهمي است و نقش واسطه اي بين حوزه فردي و دولت دارد که قادر است بر تحولات اجتماعي تاثير گذارد. از آنجا که جوامع هميشه در حال تغيير هستند، آنها با وقايع جهاني، مبارزات، پيشرفت هاي خلاقانه فناوري ها و اقتصادي شکل مي‌گيرند؛ از اين رو جامعه مدني امکان و روشي براي مشارکت موثر در اين فرآيند را فراهم مي‌کند. تجارب تاريخي اپيدمي‌ها نيز نشان مي دهد که در زمان شيوع بيماري‌هاي همه‌گير، شهروندان کمتر به دولت‌ها اعتماد مي‌کنند و نسبت به ارائه اطلاعات موثق از سوي دولت شک و ترديدهايي حاصل مي‌شود و گاهي نيز پيام‌هاي متناقض دولت‌ها باعث سردرگمي و بدگماني مي شود. بنابراين ضروري است که بخش دولت رويکردي جامع و جهاني در جهت کاهش تاثير بيماري همه گير کرونا اتخاذ کند که شامل اقدامات اضطراري براي تامين بهداشت و درمان عمومي، شناسايي اثرات اقتصادي، مقابله با شايعات و اطلاعات نادرست و رسيدگي به افراد و گروه هاي آسيب‌پذير باشد و از طرف ديگر از پتانسيل‌هاي بي‌‌‌بديل جامعه مدني براي گردآوري افراد براي اقدام جمعي و بسيج جامعه با رعايت قانون استفاده شود. از آنجا که همه ما مي توانيم در کاهش سرعت ويروس کرونا سهيم شويم، بهداشت عمومي تحت فشار سازمان‌هاي جامعه مدني مي تواند از طريق آموزش موثر مردم در مورد رعايت پروتکل‌هاي بهداشتي و اشتراک گذاري اطلاعات در رسانه‌هاي اجتماعي به شکل حياتي تقويت شود و همچنين با مطالبه پاسخگو‌بودن دولت خواستار افزايش شفافيت در مورد شيوع، درمان هاي موفق، ارائه آمار ميزان مرگ ومير و ساير نتايج و پيامدهاي بيماري باشد.

جامعه مدني سازمان يافته نوعي فناوري اجتماعي است که پاسخگويي اجتماعي را براي رفع نگراني‌ها و مطالبات مردم با شيوه‌هاي مسالمت‌آميز فراهم و تجويز مي‌کند. جامعه مدني با حفاظت از آزادي‌هاي فردي و جمعي، توانمندسازي جوامع را در نظر دارد زيرا سازمان‌هاي جامعه مدني به بخش‌هاي خاموش جامعه و به حاشيه رانده‌شدگان گوش مي‌دهد و به ارتقاي آگاهي اجتماعي کمک مي‌کند.

انتهای پیام/