تهديد کرونا مي‌تواند منجر به رشد فرهنگي در توسعه دموکراسي شود، منوط به اينکه دولت براي جلب همکاري در حکمراني، بازيگري مردم‌نهادها را مغتنم شمارد. کرونا سر از قيد زمانه برکشيد، اما جامعه ما خوبي‌هاي نهفته و ظرفيت‌هاي مکتوم خويش را باز نشان داد.
تلاش‌هاي داوطلبانه و نوع‌دوستانه، هر بار با بحران‌هايي نظير سيل و زلزله چهره واقعي ايراني را به جهان نشان مي‌دهد. همکاري و هم‌افزايي جمعي سازمان‌هاي رسمي و مردم‌نهادها در عمل و اعلان توصيه‌هاي ستاد ملي مبارزه با کرونا، وزارت بهداشت و درمان و سازمان بهداشت جهاني يک الگوي خوب از حکمراني همکارانه است که اميدوار‌کننده به‌نظر مي‌رسد. در چنين شرايطي، نهاد حکمراني از تشخص مردم‌نهادها و حذف برخي نگاه‌ها به اين حلقه واسط اجتماع بهره‌مند مي‌شود. بايد دانست که مردم‌نهادها، صداي حق‌مطالبه و پرسشگري، بدون‌واهمه و سلسله‌مراتب فرمان‌بري از قدرت هستند، بنابراين حرف و نقل بي‌روتوش مردم قلمداد مي‌شوند.
باز نگه‌داشته شدن فضاهاي سياسي-اجتماعي نبايد محدود به وضع نياز حکمراني و اضطرار باشد. مدني‌ها هميشه به کار مي‌آيند. نگاه تمرکزگرايانه و از بالا به پايين در مواجهه با مردم‌نهادها به تجربه تاريخي مردود است.
تهديد کرونا مي‌تواند منجر به رشد فرهنگي در توسعه دموکراسي شود، منوط به اينکه دولت براي جلب همکاري در حکمراني بازيگري مردم‌نهادها را مغتنم شمارد. اين گروه‌ها در قالب نهادهاي اجتماعي امکان تعامل و چانه‌زني پيدا مي‌کنند و مي‌توانند اراده و خواست عمومي را بدون تهديدهاي مرسوم و کنترل‌هاي نابجا نشان دهند. مشارکت آنان فقط محدود به بحران نيازهاي ملي نيست، بلکه در امر قدرت و سبک حکمراني هم مدخليت و اثربخشي دارند. جلوه‌اي از بروز آنها در صحنه‌هاي تهيه ماسک و بسته کمک‌هاي بهداشتي از سوي خيريه‌ها، جمع‌هاي کوچک مساجد و تشکل‌هاي مردم‌نهاد و بسيج مردمي قابل مشاهده بود.
خدمت‌رساني به کودکان کار و سالمندان و ضدعفوني خيابان به‌نوبه خود يک سبک زيست اجتماعي، محک تاب‌آوري مردم‌نهادها براي خدمت عمومي در وضعيت اضطرار و مقياسي کوچک، اما معنادار از تقسيم کار اجتماعي است؛ اما به همين سطح محدود نمي‌شوند.
*کارکردهاي متکثر مردم‌نهادها
در بحران کرونا مردم‌نهادها کارکردهاي متکثري دارند. مثلاً صداي مطالبه رعايت حقوق انساني همه کساني که در قرنطينه به‌سر مي‌برند، کار ويژه مردم‌نهادهاست. کمپين‌هاي نه به سفر، مديريت پسماند بهداشتي، سبک زندگي توأم با بحران کرونا و آموزش و اطلاع‌رساني و مانند آن، جملگي با ترغيب مردم‌نهادها و اشتراک‌گذاري ايده‌هاي کنشگران مدني تحقق‌پذيرتر است. اقشار آسيب‌پذير اعتماد فزون‌تري به مردم‌نهادها دارند. اقداماتي که بنياد مستضعفان و سازمان بهزيستي براي اقشار آسيب‌پذير کردند، قابل‌توجه است، اما به‌طور ويژه براي کودکان کار، زباله‌گردها و قشرهاي کارتن‌خواب و بي‌مسکن بايد تدابير تأميني حمايتي دقيق و اثربخش داشته باشيم. با حذف مردم‌نهادها، عملاً اين مطالبه ناممکن است. تسهيل‌گري شفافيت در اطلاع‌رساني، ضروري است. اطلاع‌رساني ضمن رعايت حريم خصوصي از آخرين وضعيت و موارد مربوط به بيماري کرونا جزو حقوق شهروندان قلمداد مي‌شود و بايد مدام از دولت و مراکز اطلاع‌رساني خواسته شود تا براي ارائه اطلاعات لازم و صحيح، تمام تلاش خود را انجام دهند.
*جلب کمک‌هاي مردمي و بين‌المللي
جلب کمک‌هاي مردمي و بين‌المللي براي جنگ با کرونا، ياري مردم‌نهادها را مي‌طلبد. با توجه به کسري مالي در وضعيت تحريم، تجهيز بيمارستان‌ها و مراکز تشخيص و درمان اين بيماري يک ضرورت است. کمک‌ها بايد با نظارت مردم‌نهادها و بلکه مباشرت آنها، زمينه‌هاي دسترسي شهروندان به حق سلامت را مهيا سازد. توصيه‌هاي مردم‌نهادها در بودجه‌بندي‌هاي سزاوار قابل‌توجه است. در مواجهه با تحريم‌هاي ظالمانه، مردم‌نهادها مي‌توانند با کمپين ضدتحريم نشان دهند تحريم ضد‌حقوق بشر، حق سلامت و مخل تأمين دارو و درمان به‌ويژه در بحران کرونايي بوده است. جنبش فراگير «نه به تحريم» از حنجره مردم‌نهادها بيشتر شنيده مي‌شود تا صداي محافل رسمي دولتي و ديپلماتيک. تقويت عقل انتقادي جامعه در گرو عملکرد درست مردم‌نهادها در بحران کرونا است. شهروندان گاهي معتقدند دولت تدابير بهنگام و لازم را براي مقابله با اين بيماري اتخاذ نکرده و در حد متوسط به اين موضوع پرداخته است؛ هرچند با تعطيلي مدارس و دانشگاه‌ها، اجتماعات، مراکز تفريحي جمعي، نشست‌ها و همايش‌هاي سياسي و صنفي، کنترل ورود و خروج افراد در مبادي فرودگاهي، مرزهاي زميني، محدود کردن پرواز هواپيماهاي کشورهاي داراي اپيدمي کرونا، ايجاد مراکزي براي قرنطينه، نشر توصيه‌هاي بهداشتي و استفاده از کمک‌هاي سازمان بهداشت جهاني، اقدامات موثري بوده و قابل‌تقدير و قدرشناسي است، اما نقد رويه‌ها و تصميمات و اقدامات، زمينه پختگي عملکرد و کاهش ريسک را آن هم در باره حق سلامت مردم فراهم مي‌کند.
محمد نقره‌کار
انتهای پیام/ |
