دکتر سجاد معین فر پژوهشگر مسایل اجتماعی ایران

شهر و شهروند دو عنصر تفکیک ناپذیر و مهم هر جامعه ای محسوب می شوند، در جهت ارتقای جامعه به سطوح عالی، همکاری و مشارکت شهروندان لازم و ضروری است.

اینکه شهر از شهروندش جدا باشد، اینکه شهر مرده باشد یا مرده جلوه داده بشود سبب می شود که شهروندی برای شهرش مشارکت نداشته باشد، براى شهرش تلاش نکند و بی تفاوت از شرایط و موجودیت شهرش بگذرد، از شهر مرده کسی انتظار بهبود و پویایی ندارد، در این شهر کسی نه انتظار پیشرفت دارد، نه برای پیشرفت تلاش می کند و نه کسی مطالبه گر است برای پویایی.

عمل مطالبه گری و نظارت شهروندان و بالاتر از آن اطلاع از راه ها و شیوه های آن، همچون خونی می ماند که می تواند در شریان توسعه و آبادانی و ریشه کنی فقر و محرومیت در جامعه نقش ایفا نماید.

مطالبه گري اجتماعي اراده عمومي براي متقاعد کردن سازمان ها و نهادهاي اجتماعي به منظور احقاق حقوق شهروندي است که نه تنها به بهزيستي اجتماعي کمک مي کند بلکه زمينه عدالت اجتماعي گسترده را نيز فراهم مي کند. اين مفهوم را مي توان از مناظر مختلفي همچون سياسي، اقتصادي، اجتماعي يا فرهنگي بازتعريف کرد.

مطالبه گري اجتماعي به اين معناست که افراد جامعه با تعامل سازنده بتوانند مطالبات واقعي خود را به يک خواست عمومي تبديل کرده و بدين ترتيب نهادهاي مسئول را وادار به واکنش منطقي کنند در واقع مطالبه گري اجتماعي فرآيندي است که معلول اراده شهروندان بوده به گونه اي که خير عمومي انعکاس منطقي کنشگري اجتماعي باشد.

به نظر مقام معظم رهبری «هيچ كس مصونيت آهنين ندارد همه در مقابل قانون و مسئوليت‌هاي خودشان پاسخگو هستند و بايد جواب دهند. هميشه اين ملت نياز دارد به اينكه مسئولان او پاسخگوي مسئوليت‌هاي بزرگ خودشان در مقابل ملت باشند و روح پرسش و مطالبه‌گري در مردم وجود داشته باشد.»

بديهي است که نخستين گام براي مطالبات اجتماعي، فراهم کردن زمينه اي است که شهروندان امکان گفت و گوي سازنده داشته باشند و از سوي ديگر بتوانند روحيه پرسشگري و تفکر انتقادي شان را در عرصه هاي عمومي بازگو کنند.

متاسفانه شهروندان جامعه ما بشدت دچار بي تفاوتي اجتماعي هستند و نسبت به مسائل و آسيب هاي اجتماعي هيچ گونه واکنشي از خود نشان نمي دهند که اين ناديده انگاري نشان از ميزان پايين مطالبه گري اجتماعي دارد و اين بي عاطفگي اجتماعي تبديل به فرهنگ غالب در جامعه شده و به سختي مي توان اين فرهنگ را تغيير داد.

گفتني است زماني افراد جامعه دچار بي تفاوتي اجتماعي مي شوند که افکار عمومي احساس مي کند تاثيري در روند امور يا حل مساله ندارد به عبارتي بين کنشگري اجتماعي و حل معضلات عمومي رابطه معنا دار و منطقي وجود ندارد و در اين شرايط افراد جامعه به عنوان ناظران بي طرف از سعي و تلاش خود مي کاهند و دچار نوعي درماندگي آموخته شده مي شوند.

در جوامعی که سطح مطالبه گری و پرسشگری پایین است، بیشترمردم گرفتار روزمرگی می گردند به صورتی که از ابتدایی ترین حقوق انسانی خود غافل می شوند و لذا خود را محکوم به پذیرش وضعیت موجود می نمایند. در چنین جوامعی ارتباطات مردم ضعیف بوده و از انسجام اجتماعی ضعیفی برخوردار هستند. شکوفایی اجتماعی به حداقل می رسد و پیوند اجتماعی بین مردم کاهش می یابد.

مطالبه گری از شاخصه های مهم توسعه سیاسی محسوب می شود. جامعه ای که فرهنگ مطالبه و پرسش را در خود نهادینه سازد، مسیر پیشرفت و تعالی را به سرعت سپری خواهد کرد زیرا این امر سبب پیروی همگان از قانون، ایجاد سلامت در عرصه های گوناگون کشور و حضور مردم در جایگاه نظارتی خواهد شد.

مطالبه گری نیاز جامعه است و رابطه اش با جامعه بسان خون است درکالبد انسان. هیچ انسانی بدون خون زنده نمی ماند و هیچ جامعه ای بدون شهروند مطالبه گر،اگاه و منتقد زنده نیست.

براستی ما در استان مان تا به امروز تا چه حد از نمایندگان شورا، مجلس شورای اسلامی و حتی مدیران کل در قالب جمعی پرسش و مطالبه داشته ایم؟ چند باز از آنها دعوت کرده و بیلان عملکرد از انها خواسته ایم؟ از کارها و اقدامات صورت گرفته توسط انها تا موانعی که بر سر راهشان وجود دارد تا چه حد مطلعیم؟

بی شک شهروندان مطالبه گر آگاه به حقوق و قوانین، مدیران پاسخگو را بوجود می آورند.

معتقدیم اگر چراغ مطالبه گری اجتماعی در استان روشن شود اتفاقات بسیار خوبی خواهد افتاد که از جمله آنها می‌توان به رعایت حقوق شهروندی، پاسخگو‌ بودن مسئولان، اجرای بهتر قوانین، افزایش سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، نشاط اجتماعی، انسجام اجتماعی، کاهش فساد، شایسته سالاری و افزایش پرسشگری در جامعه، نظارت و کنترل اجتماعی بیشتر، امنیت اجتماعی پایدار، شایسته ‌سالاری، استفاده صحیح از منابع، توسعه شاخصه‌های رفاه اجتماعی و افزایش رضایت اجتماعی اشاره داشت.

انتهای پیام/