محمدعلی خالق نژاد/ هدف از نگارش این سطور در مورد مشارکت و نقش آن در سرنوشت انسان است. برای شروع مطلب ابتدا ارائه تعریفی از مشارکت ضروری به‌نظر می‌رسد.

مشارکت از نظر لغوی به معنی شرکت کردن است. مشارکت نوعی رفتار با مردم است که آنان را وادار می‌سازد تا بر حوادث موثر بر زندگی‌شان تاثیرگذار باشند به همین خاطر باید از آزادی کامل و ازجمله حق اظهار نظر برخوردار گردند که دارای اهمیت و ارزش خاصی تلقی می‌شود و مردم نیز باید در احقاق حق خویش احساس مسئولیت و مشارکت داشته باشند زیرا مشارکت در سرنوشت فردی و جمعی نه تنها یک حق بلکه یک وظیفه شرعی و الهی است. به همین منظور در اسلام مشارکت اهمیت بسزایی داشته و مشارکت انسان‌ها را ضامن بقای اجتماعی تلقی نموده و جوامعی را که مشارکت می‌کنند جوامعی پویا می‌داند که با سرنوشتشان ارتباط وثیقی دارد و حتی در قرآن نیز به آن تاکید شده است: اِنَّ ا... لا یُغَیِّروا ما بِقَومِ حَتّی یُغَیِّروا ما بِاَنفُسِهِم (رعد۱۱).

درهرجامعه شهری یا روستایی که مشارکت درسطح بالایی وجود داشته باشد توسعه و عمران و آبادانی در آن حتمی است. زیرا برنامه توسعه‌ای در صورتی موفق خواهد شد که متولیان امر با نیازهای مردم و سلایق آنها آشنا باشند و در برنامه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها سهیم‌شان سازند.

حال با شرح مقدمه‌ای در مورد مشارکت باید دانست که مشارکت انواع متفاوتی دارد که هرکدام دارای کارکرد مخصوصی هستند. مشارکت اجتماعی، مشارکت اقتصادی (توسعه‌ای)، مشارکت سیاسی، مشارکت فرهنگی و... پرداختن به تمامی انواع مشارکت بحثی طولانی بوده و دراین نوشتار نمی‌گنجد.

لیکن به‌طور اجمال به دونوع مشارکت سیاسی و اقتصادی (توسعه‌ای) پرداخته می‌شود. دربعد مشارکت سیاسی به مبحث انتخابات که نمود بارز مشارکت است اشاره می‌شود:

حضور مردم و مشارکت لازم و ملزوم یکدیگر بوده و هریک بدون وجود دیگری مفهومی نخواهد داشت به‌گونه‌ای که در هر مشارکت و حضور گسترده‌ای که مردم در صحنه بوده یقینا در آن بخش‌ها و زمینه‌ها موفقیت‌هایی حاصل گردیده است که نمود بارز آن به انتخابات مختلف (مشارکت سیاسی) اشاره می‌شود که با حضور گسترده و آگاهانه مردم همراه بوده و موجب تحقق خواست و اراده ملت شده است. شاهد مثال می‌توان به سه انتخابات اخیر در سال‌های ۹۲-۹۴-۹۶ اشاره کرد که با احساس مسئولیت مردم درحق تعیین سرنوشت با مشارکت بالا و حضور گسترده توانستند در هر سه انتخابات به پیروزی دست یابند. این مشارکت بالا و احساس تکلیف برای مردم تکاب نیز برکاتی درپی داشته که علاوه بر همگامی و همراهی سراسری و ادای وظیفه با مشارکت بالا و مهم‌تر از آن حضور و مشارکت گسترده در انتخابات ۱۳۹۴مجلس شورای اسلامی بود که با انتخاب نماینده بومی رویای بیش از سه دهه‌ای خود را به واقعیت مبدل ساختند.

در ادامه به مقوله مشارکت در توسعه پایدار اشارتی می‌شود: مشارکت به‌عنوان اساسی‌ترین عامل در دستیابی به اهداف توسعه به‌ویژه توسعه پایدار شهری از اهمیت خاصی برخوردار است. توسعه پایدار با هدف برنامه‌ریزی برای حفظ ساختارهای اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی و زیست محیطی شهر کمک می‌کند و در واقع باید گفت که تحقق این اهداف نیازمند تعامل و همکاری بین دولت و مردم است.

یکی از مسائل مهم در برنامه‌ریزی شهری کشور بحث مشارکت پایدار در تمام بخش‌های مختلف برنامه‌ریزی شهری است. حضور و مشارکت مردم در امر توسعه پایدار ضرورتی اجتناب ناپذیر است ولی هنوز در جامعه ما آنطور که باید نهادینه نشده است. لیکن تشکیل شوراهای شهری به‌عنوان نمایندگان مردم در پارلمان شهری از جمله اقداماتی است که ضرورت مشارکت را با محوریت توسعه پایدار جهت رفع مشکلات عدیده شهرها آشکار می‌سازد.

نقش مشارکت مردم در توسعه و رابطه متقابل دولت و مردم مشارکت‌کننده در امر توسعه یکی از عوامل بسیار مهمی است که باید در هر برنامه اقتصادی، فرهنگی و... مورد توجه واقع شود.

مشارکت به‌عنوان مهم‌ترین اهرم در توسعه پایدار شهری به شمار می‌رود به‌طوری که بدون مشارکت مردم توسعه پایدار شهری امکانپذیر نخواهد بود. بنابراین تاثیر مشارکت بر توسعه پایدار شهری را می‌توان از ضروریات اقداماتی جهت مشارکت مردم در امور شهری دانست که خود تاکید دارد که توسعه پایدار یک مفهوم بنیادی است که نقش بسزایی در توسعه پایدار شهری دارد.

انتهای پیام/