بدون تردید هدف تمام برنامه ریزی ها برای متغیرهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی رسیدن به توسعه پایدار، تعادل منطقه ای، توزیع مناسب فعالیت ها و استفاده مطلوب از قابلیت های محیطی در فرایند توسعه مناطق است.

به گزارش نای قلم، بررسی برنامه ریزی توسعه نشان می دهد که در سال های گذشته علی رغم گام هایی که در این زمینه برداشته شده است اما شکاف عمیقی میان مناطق توسعه یافته و کمتر توسعه یافته وجود دارد و گستره وسیعی از کشور از جمله استان های مرزی از چرخه توسعه بازمانده اند به طوری که ارتقای شاخص های توسعه این مناطق تا سطح شاخص های میانگین ملی اقدامات و سرمایه گذاری های فراوانی را طلب می کند.

وضعیت کنونی روشن ترین دلیل بر ناکارآمدی برنامه ریزی بخشی و سیاست محرومیت زدایی است که به نظر می رسد دستیابی به توسعه متعادل صرفا با "آمایش سرزمین" امکان پذیر است؛ که تدوین این برنامه در استان در مراحل پایانی است.

در فرهنگ لغات لاروس، آمایش چنین تعریف شده است: "بهترین نوع توزیع جغرافیایی فعالیت‌های اقتصادی با توجه به منابع طبیعی و انسانی." فرهنگ اقتصاد و امور اقتصادی ـ اجتماعی معاصر، تعریف‌ آمایش را به شکل دیگری ارائه کرده است: "سیاستی که در یک چارچوب جغرافیایی معین در پی بهترین توزیع ممکن جمعیت بر حسب منابع طبیعی و فعالیت‌های اقتصادی است."

بنابراین "آمایش سرزمین" تدبیر، تنظیم شرایط، ایجاد تعادل در بهره گیری از توانمندی طبیعی، تطبیق با نیازهای انسانی، کاهش نابرابری و در کل سازماندهی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و زیست محیطی برای تحقق آینده مطلوب است و چون ماهیت آن مبتنی بر توسعه منطقه ای و استانی است این زمینه را فراهم می کند که برنامه ریزی ها به شکل واقعی انجام گیرد و از برنامه ریزی متمرکز فاصله گیرد.

اگر برنامه های اجرایی و عملیاتی سازمان ها براساس مولفه های "آمایش سرزمین" تنظیم شود قطع یقین جهت گیری های پیشرفته و توسعه را به دنبال خواهد داشت، اعتراضات و نارضایتی ها از نحوه تخصیص بودجه به حداقل خواهد رسید و در کل تمام فعالیت های عمرانی و رفاهی براساس آمایش سرزمین انجام خواهد گرفت.

با توجه به اهمیت موضوع و در راستای استفاده از تجربه های مدیران و توان کارشناسی صاحب نظران و دستگاه های اجرایی استان در تدوین برنامه، همایش یکروزه هم اندیشی برنامه آمایش آذربایجان غربی برگزار شد.

اولین سخنران این همایش رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی آذربایجان غربی بود.

ناصر حضرتی در ابتدای سخنان خود به پیشینه برنامه عمرانی کشور اشاره کرد و گفت: اکنون که بیش از 70 سال از زمان تدوین اولین برنامه عمرانی ایران در سال 1327 می گذرد اقتصاد ایران و آذربایجان غربی با فراز و فرودهای مختلفی روبرو بوده است، اگرچه در این مسیر دستاوردهای قابل احترام و درخور تحسینی عاید شده است اما باید بپذیریم که هنوز به اهداف و آرمان های بلند خود به ویژه در مقایسه با کشورهای هم صنفمان نرسیده ایم.

* اقتصاد در مقطع خاصی به سر می برد

وی، اظهار داشت: بی هیچ تردیدی اقتصاد ایران از حیث چالش هایی که با آن دست به گریبان است در مقطع خاصی به سر می برد، دغدغه هایی که اکنون همه ما در ارتباط با رشد اقتصادی، تورم، درآمد سرانه، نحوه توزیع این درآمد، بیکاری به ویژه در جوانان و بانوان تحصیل کرده به همراه عارضه هایی چون فقر، حاشیه نشینی، طلاق، اعتیاد، بیابان زایی، خشکسالی، فرسایش زمین، بحران های مربوط به کمبود آب، از بین رفتن تنوع های زیستی، خشک دریاچه ها و تالاب ها، ریزگردها، و بلایای طبیعی نشانه های ملموسی از این چالش هاست.

این مقام مسوول افزود: ناگفته پیداست که این دغدغه ها در مقیاس دیگری آذربایجان غربی را نیز تهدید می کند، تداوم این وضعیت موجب عمیق تر شدن شکاف توسعه یافتگی ما با مناطق برخوردار خواهد شد و صد البته ابعاد و عمق این شکاف صرفا در محدوده اقتصادی باقی نخواهد ماند و دیگر ساختارهای فرهنگی و اجتماعی را نیز ابتدا تهدید و سپس فرو خواهد ریخت.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان با بیان اینکه در این عرصه بسیار هوشمندانه باید عمل کرد و نباید از ابعاد فرهنگی و اجتماعی توسعه و سرمایه انسانی غافل بود، افزود: تهدیدات این عرصه اگرچه ابتدا چون نقطه به نظر می آید اما در فاصله کوتاهی به خط سپس به صفحه و بعد به حجم تبدیل خواهد شد.

وی با طرح این سوال که در این اوضاع چه باید کرد؟ پاسخ داد: کثیری از اساتید و صاحبنظران در عرصه های اقتصادی و اجتماعی، تمرکز بر حکمرانی خوب، اتکا به بخش خصوصی توانمند، پویا و مولد، محیط باثبات اقتصاد کلان، به کارگیری دانش در اقتصاد و برخورداری از نظام تامین اجتماعی برای مبارزه با فقر، تعامل هوشمندانه با جهان، و حفظ محیط زیست را چاره کار دانستند.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان در عین حال اظهار کرد: راه فائق آمدن بر این موارد با تدوین برنامه های توسعه به ویژه برنامه ریزی مبتنی بر آمایش سرزمین که بر توسعه فضا متمرکز است همراه خواهد شد، راه مطمئنی که ما را از ارتقای خطاهای استراتژیک در تصمیم سازی ها و سیاستگزاری ها باز خواهد داشت، خطاهایی که با توجه به ابعاد هزینه های فرصت باید بسیار مراقبشان بود و از در افتادن در این تله خطرناک پرهیز کرد.

* برنامه آمایش سرزمین تصویر دقیقی از وضعیت موجود ارائه می دهد

حضرتی با بیان اینکه برنامه آمایش سرزمین برای ما تصویر دقیقی از وضعیت موجود ارائه خواهد داد، اذعان کرد: این برنامه به نیکویی عوامل شکل دهنده چالش هایی که مجموعا موانع توسعه استان را شکل می دهند بازنمایی می کند و با ترسیم چشم انداز مطلوب ما را در رسیدن به وضعیت آرمانی یاری خواهد داد.

وی تصریح کرد: این برنامه به ما خواهد گفت که چطور با تلفیق سه گانه های انسان، فضا و فعالیت در پهنه سرزمین به مدلی دست یابیم که ضمن برآوردن نیازهای نسل کنونی تامین نیازهای نسل آینده را نیز به خطر نیندازیم.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان با اشاره به اینکه تلفیق سه گانه انسان، فضا و فعالیت و ساخت مدلی برای برآوردن نیازهای نسل کنونی و تامین نیازهای نسل آینده در کنار ترسیم چشم انداز مطلوب برای آذربایجان غربی از جمله مهمترین دغدغه های مطالعه آمایش استان به شمار می رود، خاطرنشان کرد: فرض بنیادین در مطالعات آمایش سرزمین این است که امور در جامعه در جای خود قرار ندارند بنابراین با برنامه ریزی یا چیدمان در گستره ملی و استانی باید به این نوع ناهماهنگی ها پایان داد.

* آمایش سرزمین زیربنای توسعه منطقه ای است

وی با تاکید به اینکه آمایش سرزمین زیربنای توسعه منطقه ای است، اذعان کرد: آمایش سرزمین می خواهد به ما بگوید که چگونه توزیع جمعیت و فعالیت در سرزمین می تواند توزیع بهینه ای باشد به نحوی که هر منطقه متناسب با قابلیت ها نیازها و موقعیتش بهره مناسبی از فعالیت های اجتماعی و اقتصادی ببرد و جمعیتی متناسب با توان و ظرفیت اقتصادی اش بپذیرد.

حضرتی خاطرنشان کرد: ما استانی هستیم با موقعیت بی نظیر جغرافیایی در نزدیکی به بازارهای پرمصرف جمعیت در آن سوی مرزها، استانی با استعدادهای کم نظیر در کشاورزی، باغداری و تولید محصولات دامی، قطب صنایع تبدیلی غذایی و کشاورزی.

 رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان اضافه کرد: مرز نزدیک به یک هزار کیلومتر که برخی از استان ها حتی از داشتن یک کیلومتر از آن محروم هستند فرصت بی نظیری را برای استان ایجاد کرده است که با بهره مندی از مناطق آزاد و مناطق ویژه و همینطور با ارتباط بهینه با کشورهای آن سوی مرز می تواند در این اوضاع قابلیت مرزها را به عنوان قطب پیشران توسعه استان به کار گیرد.

وی افزود: همچنین وجود نیروی انسانی توانمند در استان به ما چشمه های پراثری را در ارتباط با آذربایجان غربی نمایان می سازد، اما با همه اینها استان فراز و فرودهای قابل تاملی را طی کرده است مثل ناامنی های اوایل انقلاب، عوارض مربوط به جنگ، نوع نگاه حاکمیت در آن دوره و محدودیت هایی که سرمایه گذاری در استان داشت و عقب افتادگی در زیرساخت های اساسی در بخش های حمل و نقل.

رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان با اشاره به تلاش مجموعه این سازمان برای بهره گیری از نظرات نخبگان در راستای تدوین هرچه بهتر طرح آمایش سرزمین استان گفت: رویکرد سازمان، تدوین اسناد بالادستی با همفکری همه نخبگان، اساتید دانشگاه و صاحب نظران است و در این راستا از هر نظری که توسعه استان را در پی داشته باشد، استقبال می کنیم.

حضرتی افزود: این همایش در همین راستا اجرایی شد تا ضمن بررسی ابعاد مختلف طرح آماده شده آمایش سرزمین استان، از نظرات نخبگان نیز بهره لازم برده شود.

وی اضافه کرد: علاوه بر همایش امروز، نشست های دیگری نیز با حضور نخبگان، وزرایی که از این استان در هیات دولت حضور داشتند، نمایندگان استان در ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی، روسای سابق سازمان مدیریت و برنامه ریزی، استاندار و نماینده ولی فقیه در آذربایجان غربی برگزار می شود تا ابعاد این طرح به صورت کامل مورد بررسی قرار گیرد.

* اجرای سند آمایش سرزمینی، توسعه استان را به دنبال دارد

استاندار آذربایجان غربی دیگر سخنران این همایش بود. محمدمهدی شهریاری با بیان سخنانی گفت: اجرای سند آمایش سرزمینی بعنوان یک سند بالادستی و راهنمای مدیریتی، توسعه استان آذربایجان غربی را بدنبال خواهد داشت.

وی مهمترین خصوصیات سند آمایش سرزمین را جامع نگری، کیفیت و سازمان دهی فضایی آن عنوان و تصریح کرد: از دو سال گذشته، تهیه سند آمایش سرزمینی استان بصورت جدی در دستور کار قرار گرفته و اکنون مراحل پایانی خود را طی می کند.

شهریاری اضافه کرد: با نهایی شدن برنامه آمایش سرزمینی، تمام سیاستگذاری ها و برنامه ریزی های استان بر اساس آن انجام خواهد گرفت.

*مشکل عدم توازن در آذربایجان غربی وجود دارد

وی متذکر شد: در حال حاضر مشکل عدم توازن در آذربایجان غربی وجود دارد.

شهریاری تصریح کرد: این امر به علت کمبود زیرساخت ها و نبود برنامه ریزی های بالادستی لازم به وجود آمده که امیدواریم با اجرایی شدن طرح آمایش سرزمین، زمینه ایجاد توازن در استان فراهم شود.

استاندار آذربایجان غربی همچنین بر ضرورت توجه به پدافند غیرعامل و آمایش دفاعی در تهیه سند آمایش سرزمینی بعنوان بالاترین سند توسعه استان تاکید کرد و گفت: از مهم ترین ویژگی های برنامه آمایش سرزمینی، جامع نگری، کیفیت و سازماندهی فضایی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

وی در ادامه با بیان برخی عوامل تاثیرگذار در توسعه نیافتگی استان گفت: آذربایجان غربی بدلایل مختلف از جمله ناآرامی های اوایل انقلاب، جنگ تحمیلی و فعالیت های گروهک های ضدانقلاب در دهه های اول انقلاب آن طور که باید و شاید در مسیر توسعه قرار نگرفته و علاوه بر آن در میان شهرستان های استان نیز یک عدم توازن وجود دارد که در سند آمایش سرزمینی این موارد نیز مورد توجه قرار گرفته است. 

شهریاری ابراز امیدواری کرد با اجرای سند آمایش سرزمینی، استان آذربایجان غربی با توجه به ظرفیت های بی نظیری که دارد بتواند جزو استان های توسعه یافته و سرآمد کشور شود.

وی در ادامه با اشاره اینکه برنامه ریزی یک اصل اجتناب ناپذیر در کشور است، افزود: برنامه محوری باید سرلوحه همه مدیران و مسئولان باشد.

در ادامه همایش مشاور طرح آمایش استان با ارائه طرح توضیحات مبسوطی بیان کرد.

انتهای پیام/