بیماری های غیرواگیر به دلایل متعدد به مهمترین علت مرگ و میر بشر در سطح جهان تبدیل شده اند به طوری که بیش از دو سوم مرگ و میر مردم ایران ناشی از بیماری های غیر واگیر است که در این میان سرطان، دومین جایگاه بعد از بیماری های قلبی عروقی را به خود اختصاص می دهد.

با توجه به اینکه خوشبختانه نیمی از سرطان ها قابل پیشگیری هستند، تردیدی نیست که بهترین راه برای مقابله با چنین روندی، مشارکت فعالانه سیاستگزاران مختلف در حوزه بهداشت و سلامت و خارج از آن و حضور همیشگی مردم است. هرچند مردم با اتخاذ روش های خودمراقبتی باید محافظ خود در برابر عوامل خطر بیماری ها باشند، از دیگر سو، مسوولان نیز وظیفه دارند ضمن آموزش نظام مند شیوه های خود مراقبتی و ارائه خدمات مناسب فردی برای کنترل عوامل خطر،از ایجاد عوامل خطر جلوگیری و مردم را در برابر آنها محافظت و حمایت کنند.

برنامه ریزی های اساسی در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان به موقع به جلب مشارکت مردم، سازمان های مردم نهاد و خیریه نیازمند است. پویش ملی مبارزه با سرطان از سال 92 در دانشگاه های علوم پزشکی آغاز شده اما برای کنترل و پیشگیری از بیماری های غیرواگیر از جمله سرطان، توسعه همکاری های درون بخشی و بین بخشی مورد نیاز است و بدیهی است برنامه ریزی های اساسی در زمینه پیشگیری، تشخیص زودرس و درمان ، به جلب مشارکت مردم، سازمان های مردم نهاد و خیریه نیازمند است.

به همین منظور و همزمان با هفته سرطان پنجمین پویش ملی مبارزه با سرطان با عنوان " سرطان قابل پیشگیری و درمان است با خودمراقبتی و امید "با اعلام شعارهای روز شمار هفته ملی مبارزه با سرطان سال 1397 همچنان در دست اقدام قرار گرفته است .

*چرا تشخیص زود هنگام در سرطان مهم است؟

سالانه هزاران مورد ابتلا به سرطان در ایران و میلیون ها مورد در جهان رخ می دهد که در صورت تشخیص به موقع و زودهنگام، تومور در مراحل اولیه و محدود بوده، در نتیجه درمان آن آسان تر و امکان کنترل و بهبود کامل آن بسیار زیاد است.

در حال حاضر بطور کلی تعداد افرادی که از سرطان فوت می کنند نسبت به سه دهه پیش کاهش یافته است. نیمی از افرادی که امروز با تشخیص سرطان تحت درمان هستند، پنج سال زنده خواهند ماند و بیش از 40 درصد بعد از 10 سال هنوز زندگی می کنند.

متوسط میزان بقای 10 ساله برای سرطان دو برابر 30 سال گذشته شده است. مهمترین دلیل بهبود در بقای بیماران، علاوه بر درمان های موثرتری که پیدا شده است، افزایش آگاهی مردم و ارتقای روش های تشخیص زودهنگام است.

حتی برای کسانی که بقای کلی سرطان در آنها ضعیف است، شانس زنده ماندن در زمان تشخیص زودتر، بیشتر خواهد بود. دو جزء اصلی در برنامه تشخیص زودرس سرطان وجود دارد: یکی آموزش و ترویج تشخیص زودرس و دیگری انجام غربالگری.

* تفاوت تشخیص زودهنگام و غربالگری چیست؟

معنای تشخیص زود هنگام این است که ما علایم هشداردهنده سرطان را بدانیم تا اگر این علایم را در خود پیدا کردیم به سرعت به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کنیم، از طرف دیگر،مراکز بهداشتی درمانی نیز باید آمادگی شناسایی این علایم و جدا کردن موارد مهم از غیر مهم را داشته باشند تا در مرحله بعدی موارد مهم را برای اقدامات تشخیصی کامل تر به مراکز بالاتر و مجهزتر معرفی کنند.

اما معنی غربالگری این است که در افرادی که هیچ علامت هشداردهنده ای برای سرطان ندارند اما به دلیل شرایط جنسی ( مثلاً سرطان پستان) یا سنی خاص(مثلاً سن بالای 50 سال در سرطان پستان) بالقوه در معرض سرطان هستند، اقدامات تشخیصی را انجام دهیم.

بسیاری از سرطان ها تنها با معاینه پزشکی و آزمایش های تکمیلی تشخیص داده می شوند که از جمله آنها سرطان پستان، دهانه رحم و روده بزرگ است.

غربالگری به عنوان بخشی از برنامه تشخیص زودرس سرطان است. غربالگری به معنی شناسایی بیماری احتمالی ناشناخته با استفاده از معاینه و آزمایش های ساده در فردی است که هنوز علائم ندارد. در یک برنامه کنترل سرطان ملی ، بعد از غربالگری، افراد تشخیص داده شده تحت درمان مناسب قرار می گیرند.

لازم است هم بیمار و هم ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی به اهمیت تشخیص زود هنگام و انجام فعالیت های غربالگری سرطان پایبند باشند که منجر به بهبود نتیجه و کاهش اتلاف منابع می شود.

* چه علایمی ما را باید به فکر بررسی بیشتر بیندازد؟

اغلب در مراحل اولیه سرطان علایمی وجود دارد که توجه به آنها به ویژه در افرادی که سابقه خانوادگی سرطان دارند به تشخیص زود هنگام سرطان کمک می کند.

 آشنایی با این علائم و مراجعه به موقع به پزشک اقدامی مهم و کلیدی است. مسلماً وجود این علایم به معنی تشخیص قطعی بدخیمی نیست و در اغلب موارد به دنبال یک بیماری خوش خیم ایجاد شده و به زودی برطرف می شوند ولی تشخیص این نکته با پزشک است.توجه به این نکات به معنی محافظت قطعی شما در مقابل ابتلا به تمامی سرطان های شناخته شده نیست ولی احتمال پیشگیری از سرطان های شایع زیاد بوده و در انجام به موقع و موفق درمان مفید است چرا که سرطان در بسیاری از موارد در مراحل اولیه قابل درمان است.بنابراین هیچ گاه از ترس احتمال تشخیص سرطان، از مراجعه به پزشک خودداری نکنید.

*عوامل خطر موثر در ایجاد سرطان کدامند؟

جهت ایجاد سرطان در هر یک از اعضاء بدن عوامل خطر ابتلا متفاوت بوده و از سوی دیگر علائم آن ها نیز یکسان نمی باشد و همچنین اغلب آن ها  از نظر اتخاذ تدابیر پیشگیری با یکدیگر تفاوت های اساسی دارند.

 براساس مطالعه کوهورت سرطان در استان گلستان ( بزرگترین مطالعه کوهورت خاورمیانه ) عوامل خطر سرطان شامل مصرف دخانیات، کم تحرکی ، چاقی و اضافه وزن، آلودگی هوا، مصرف کم میوه و سبزیجات، مصرف الکل، عوامل شغلی، تابش اشعه خورشید، عفونت ها، مصرف گوشت قرمز، بهداشت نامناسب دهان و دندان، تغذیه با شیرخشک به جای تغذیه با شیرمادر و ... است.

علامت های هشداردهنده در مورد ابتلا به سرطان این موارد است:

-ابتلا به سرطان در اقوام درجه یک

- تغییر در خال های پوستی

-زخم های بدون بهبودی در طی دو هفته

-توده در هرجای بدن

-سرفه یا گرفتگی صدای طولانی

- استفراغ یا سرفه خونی

-اسهال طولانی یا بروز یبوست جدید

-خونریزی غیر طبیعی و وجود خون در ادرار،مدفوع، واژن ،نوک پستان

-بی اشتهایی یا کاهش وزن بی دلیل

نشانه های بالا مربوط به همه سرطان های شایع هستند اما برخی سرطان ها ( سرطان پستان ، روده بزرگ و دهانه رحم)، از دیدگاه سازمان جهانی بهداشت نیاز به توجه بیشتری دارند.

انتهای پیام/