افزایش تقاضا برای آب آبیاری در اقلیم‌های نیمه‌خشک درنتیجه افزایش جمعیت، تغییر اقلیم و افزایش دما، می‌تواند درنهایت موجب تشدید مشکل شوری در زمین‌ها شود. پژوهشگران برای کنار آمدن با این مشکل، ضمن اصلاح خاک‌های شور، به کشت گیاهان شورپسند مبادرت ورزیده‌اند.
شوری ثانویه، پیامد جدی کشاورزی مبتنی بر آبیاری یا اصطلاحاً فاریاب است و هم‌اکنون پایداری کشاورزی را تهدید می‌کند. طبق آمار موجود، سطح کل خاک‌های شور در ایران حدود 44 میلیون هکتار تخمین زده می‌شود که این مقدار، حدود 30 درصد مساحت دشت‌ها و متجاوز از 50 درصد اراضی تحت کشت آبی کشور است. حوزه آبخیز دریاچه ارومیه نیز در سال‌های اخیر همواره با پس‌روی آب دریاچه و کاهش مساحت دارای آب، موجب افزایش مساحت اراضی شور شده است.
این موضوع، به گفته متخصصان کشاورزی باعث شده است که توجه به گیاهان شورپسندی نظیر گیاهان بوته‌ای آتریپلکس، سالسولا و کوشیا برای کشت مستقیم و همچنین اصلاح مراتع و بسترها، توجه ویژه‌ای را به خود جلب کند. مهم‌ترین مورد استفاده گیاهان شورزیست نقش آن‌ها در چرای حیوانات اهلی بوده است. در اغلب موارد آن‌ها می‌توانند به‌عنوان علوفه کمکی یا ضروری در مواقعی که علوفه‌های مناسب‌تر و خوش‌خوراک‌تر در دسترس به‌وسیله انسان و دام رو به کاهش نهاده‌اند، استفاده شوند. اما برای استفاده از این گیاهان، گاهی لازم است بستر خاکی مورد استفاده، با استفاده از انواع مختلف مواد اصلاح‌کننده، آماده‌سازی شود.
در این رابطه، پژوهشگرانی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد و سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ارومیه در مطالعه‌ای پژوهشی، سعی کرده‌اند به بررسی اثر اصلاح‌کننده‌های خاک بر جذب عناصر غذایی و عملکرد دانه گیاه سالسولا در بستر دریاچه ارومیه بپردازند.
این تحقیق در ایستگاه محیط‌زیست رشکان شهرستان ارومیه و همچنین در بستر دریاچه ارومیه انجام شده است و در آن، از روش‌های مختلف اصلاحی نظیر استفاده از قارچ‌های خاکزی میکوریزا برای تقویت خاک، استفاده از کود دامی و ماسه و همچنین استفاده از پلاستیک در عمق 70 سانتی‌متری خاک بهره برده‌اند. محققین فوق به‌علاوه از روش‌های ترکیبی موارد فوق بدین منظور استفاده کرده‌اند.
گیاه سالسولا که در این تحقیق به کارگرفته شده، در خاک‌های شور جنوب اوکراین، مرکز ترکیه، شرق روسیه، غرب چین، شمال و جنوب شرقی افغانستان، شمال بلوچستان پاکستان، سوریه، آذربایجان و نواحی جنوب شرقی دریای خزر پراکنش دارد. در ایران نیز این گیاه بیشتر در نواحی خشک و نیمه‌خشک پراکنش دارد. سالسولا در خاک‌های شور، شوره‌زارها و بوته‌زارهای خشک و دامنه‌های فرسایش‌یافته توسعه پیدا می‌کند.
نتایج پژوهش فوق نشان می‌دهد که گیاه سالسولا را می‌توان در بستر خشک‌شده دریاچه ارومیه کاشت و برای بهبود عملکرد آن، می‌توان از کود دامی و قارچ خاکزی مایکوریزا استفاده کرد. این قارچ از طریق همزیستی با ریشه‌های گیاه، از طرق مختلف نظیر جذب بهتر آب و عناصر غذایی به رشد و نمو بهتر آن یاری می‌رساند.
عبدالله حسن‌زاده قورت‌تپه، محقق مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی و همکارانش در رابطه با نتایج تحقیق خود می‌گویند: «بررسی روش‌های مختلف اصلاح خاک نشان داد که همه آن‌ها، به‌نوعی بر عملکرد دانه، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و جذب عناصر غذایی پرمصرف و کم‌مصرف در دانه سالسولا تأثیر داشتند. اما بیشترین میزان تولید دانه مربوط به تیمارهای کود دامی و کود دامی + مایکوریزا بود و کمترین عملکرد نیز در روش استفاده از پلاستیک و ماسه مشاهده شد».
آن‌ها می‌افزایند: «با توجه به نتایج به‌دست‌آمده می‌توان گیاه سالسولا را در بستر دریاچه کاشت و برای بهبود عملکرد می‌توان از کود دامی و مایکوریزا استفاده کرد. این کار باعث می‌شود که با جلوگیری از حرکت ریزگردها از طریق ایجاد پوشش سالسولا در سطح خاک و همچنین تولید علوفه برای دام‌ها و تأمین معیشت روستاییان محلی نزدیک دریاچه ارومیه، گام مؤثری در جهت توسعه پایدار منطقه برداشته شود».
بر اساس یافته‌های این تحقیق که در مجله «بوم‌شناسی کاربردی» منتشر شده، برای جلوگیری از کاهش رشد ناشی از وجود نمک در بستر خاک و افزایش تولید، استفاده از کودهای دامی در کنار کاربرد قارچ مایکوریزا مؤثر بوده و می‌تواند عملکرد و تولید دانه در واحد سطح را افزایش دهد.
به گزارش ایسنا، مجله «بوم‌شناسی کاربردی» از انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان است که مقاله‌های مربوط به کاربرد مفاهیم، نظریه‌ها، روش‌ها و مدل‌های اکولوژیک برای شناخت، حفاظت، و مدیریت منابع زیستی، اکوسیستم‌های طبیعی و محیط‌های شهری به مفهوم گسترده آن را در قالب فصل‌نامه به چاپ می‌رساند.
انتهای پیام/ |
