همگان به این نکته اذعان دارند که فقر اساس بسیاری از آسیب ها و مشکلات اجتماعی بوده و مبارزه با آن نیازمند داشتن اطلاعات و داده های موثق و به روز درباره وضعیت فقر در جامعه است. به همین خاطر اعلام سالانه خط فقر را می توان گامی در راستای این امر تلقی کرد.

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در آذر ماه امسال به فاصله چند روز دو گزارش در باره خط فقر در کشور منتشر کرده است. در این گزارش ها به محاسبه خط فقر در ایران و شناسایی گروه‌های فقیر پرداخته شده و جهت حمایت از اقشار فقیر جامعه سیاست‌هایی نیز پیشنهاد شده است. گزارش اول با عنوان «خط فقر ایران در سال 1395 و مروری بر روش محاسبه آن» و گزارش دوم نیز با عنوان «برآورد خط فقر شش ماهه نخست سال 1397» منتشر شده است.

* خط فقر چیست؟

کارشناسان و صاحبنظران اجتماعی فقر را یکی از مهمترین آسیب های اجتماعی می دانند که می تواند منشأ بسیاری دیگر از آسیب ها و مسائل و مشکلات در جامعه باشد. علیرغم اهمیت آن، توافق چندانی بر سر تعریف خط فقر، چه در سطح ملی و چه در سطح جهانی وجود ندارد. آدم ها می توانند از جهاتی فقیر باشند و از جهاتی دیگر غنی. با این حال دست کم در سطح جهانی توافقی در باره معنای اقتصادی فقر وجود دارد. زیرا ساده‌ترین و قابل‌فهم‌ترین ملاک برای اندازه‌گیری فقر و یا خط فقر، محاسبه هزینه پولی نیازهای اساسی یک فرد یا یک خانوار است. مهم‌ترین مؤلفه در این محاسبه عبارت است از سبد غذایی تأمین‌کننده حداقل کالری مورد احتیاج (بین 2000 تا 2300) در روز.

بدین ترتیب، خط فقر یا آستانه فقر حداقل درآمدی است که برای زندگی در یک موقعیت خاص در نظر گرفته می‌شود. در واقع خط فقر عبارت است از معیاری که بر اساس آن بتوان تعیین کرد که چه کسی فقیر است و چه کسی فقیر نیست. صاحبنظران اقتصادی خط فقر را به صورت مخارجی که یک فرد در یک زمان و مکان معین برای دسترسی به یک سطح رفاه مرجع متحمل می‌شود، تعریف می‌کنند. کسانی که به آن سطح رفاه دسترسی ندارند، فقیر و کسانی که به این سطح رفاه دسترسی دارند، غیرفقیر تلقی می‌شوند. بدین ترتیب در مورد «فقر مطلق»، ارزش پولی بدیهی‌ترین و نخستین نیازهای مادی انسان (غذا، لباس، مسکن) محاسبه می‌شود.

* پیامدهای اجتماعی فقر

به باور کارشناسان امر هرچند نتایج گزارش مرکز پژوهش های مجلس بیانگر واقعیت های تلخی در مورد میزان فقر در جامعه است، با این حال امید این می رود که چنین اطلاعات و آمار و ارقامی می تواند حساسیت ها نسبت به پدیده فقر را هم در جامعه و هم در میان مسوولین افزایش دهد.

اهمیت پدیده فقر به اندازه ای است که جامعه شناسان و تحلیلگران اجتماعی و اقتصادی آن را در پیدایش انواع آسیب های مانند اعتیاد، کارتن خوابی، حاشیه نشینی، مهاجرت، کودکان خیابانی، اوباشی گری، زورگیری، سرقت، دستفروشی، قاچاق و... به طور مستقیم و غیرمستقیم تأثیرگذار می دانند. مشکلات مالی و معیشتی در کنار آگاهی اندک میان اقشار پایین و محروم جامعه آنان را به سوی چنین معضلاتی سوق می دهد. فقر همچنین انسان را به عدم رعایت هنجارهای جامعه و قانون گریزی و نقض ارزش ها و معیارهای اخلاقی وا می دارد.

به گزارش ایرنا با این حال کارشناسان بیکاری و سپس مهاجرت برای یافتن کار مناسب را مهمترین تبعات گسترش فقر در جامعه دانسته اند. بیکاری و مهاجرت نیز خود منشأ و سرچشمه بسیاری از آسیب ها و مشکلات اجتماعی هستند. بنابر این زنجیره ای از مسائل اجتماعی در جامعه شکل می گیرد که اولین حلقه آن فقر است. از طرفی باید اشاره کرد که ریشه کن کردن فقر نیازمند داشتن برنامه های مدون و عملیاتی است و از طرف دیگر رفع مشکل فقر می تواند زنجیره آسیب های اجتماعی را از اساس قطع کند و یکی از عمده ترین علل بروز آنها را از میان بردارد.

انتهای پیام /