نبود فرصت و امکان برابر در کنار کم توجهی به نخبگان موجب شده تا هر ساله شماری از آنها بار سفر بسته و راهی دیگر کشورها شوند و این مساله گویای آن است که دفاع از شایسته سالاری همچنان در شعارها باقی مانده است.

این ها تنها بخشی از قصه پر غصه نخبگانی است که قدر نمی بینند و به حاشیه رانده می شوند. امروزه یکی از اصلی ترین عناصر توسعه و پیشرفت جوامع، نیروی انسانی است. بر این اساس کشورها سعی می کنند نیروی انسانی و به ویژه نخبگان خود را حفظ کنند. با این حال طی سال های گذشته مساله فرار نخبگان از کشور روند صعودی را نشان می دهد، در آسیب شناسی این مساله می توان عوامل مختلفی را مورد اشاره قرار داد.

درخصوص دلایل بی توجهی به شایسته سالاری به ذکر چند نکته می پردازیم؛

1- دیوان سالاری و روند اداری شدن امور یا به عبارتی قواعد دنیای مدرن که قرار بود به تسهیل امور بیانجامد خود به مثابه امری دست و پاگیر، روند تسریع بخشی به امور را کُند ساخته است. به ویژه آن که قواعد و قانون را افراد با ذینفع بودن خود، تفسیر می کنند و دست به تصمیماتی می زنند که نظم و نسق قانونی را چندان مورد توجه قرار نمی دهند. این جا است که بحث محدودیت سازی اختیارات به میان می آید تا استثناها بر قاعده اولویت پیدا کنند و تصمیمات درست و صحیح اتخاذ نشود.

2-تاکنون از خود پرسیده ایم، نخبه ای که بار سفر می بندد و اندوخته های علمی اش را با خود می برد، تنها از سر شوق و اختیار بوده یا اجبارهایی او را ناگزیر کرده که پای به غربت بگذارد.

در این زمینه دیدگاه های مختلفی مطرح می شود برخی این مساله را ناشی از منفعت طلبی و رسیدن به رفاه بیشتر می دانند و افراد را مورد شماتت قرار می دهند. دسته ای دیگر اما معتقدند که افراد در بیشتر مواقع از سر اجبار و نبود فرصت های برابر برای به ظهور و بروز رساندن استعدادهای قدر نادیده خود بار سفر می بندند.

3-بررسی لایه های عمیق تر، حاکی از آن است که رابطه سالاری به جای ضابطه سالاری از بزرگترین آفت هایی است که نخبگان را به انزوا می برد. این مساله در فرایند زمانی از انگیزه و توان افراد کاسته و به ناامیدی و بی انگیزگی می انجامد.

این مساله نشان می دهد نگاه تباری و دوستی های پیشین نقش مهمی در جابجایی صندلی هایی دارد که نیازمند توان و مهارت خاص در حوزه تخصصی و تجربه کافی است.

4- بهره گرفتن از نخبگان تصمیم گیری و تصمیم سازی را تسهیل می کند. از طرفی دیگر گردش نخبگان شکل عملی پیدا کرده و قابلیت‌های واقعی به منصه ظهور می رسد. از این رو دولت ها نمی توانند نسبت به نخبگان جامعه بی توجه باشند چرا که با گردش و چرخش نخبگان، قانونمندی و شفافیت نهادینه می شود.

در سیستم شایسته سالار، افراد بر اساس معیارهای متغیری از شایستگی مورد قضاوت قرار می گیرند که این معیار ها می توانند زمینه های گسترده ای، از هوش گرفته تا پایبندی به اخلاقیات را در بر بگیرد. اما در سیستمی که رابطه گرایی جای شایسته سالاری را گرفته، عواملی غیرتخصصی مطرح می شود.

5-به نظر می رسد پاسخگویی، پذیرش مسئولیت، شفافیت و عمل به قانون در کنار اصلاح قوانین نظارتی و پیگیری و کنترل مستمر فعالیت های سازمان ها و نهادهای مختلف می تواند تا میزان بالایی از رابطه گرایی بکاهد و ضوابط را اولویت دهد.

تدوین: مریم مروی

انتهای پیام /