دکترسجاد معین فر/ ارتباط اجتماعی و برقراری روابط نزدیک و صمیمانه با دیگران، کاری بسیار پیچیده و ظریف است. به دلیل چنین پیچیدگی، احتمال دارد گاهی اوقات در چنین روابط نزدیک و صمیمانه افراد دچار اشتباه شوند. به همین دلیل، گاه ناخواسته و ندانسته، ممکن است یکی از افراد در حوزۀ روابط نزدیک وصمیمانه به دیگری صدمه بزند. خطاهای انسان در موقعیت های بین فردی و به ویژه روابط نزدیک و صمیمانه بسیار متنوّع، متعدد و متفاوت اند؛ مانند آزار دیگری، بدرفتاری، قصور، بی توجهی، اشتباه و یا هر نوع خطای دیگری که موجب صدمه و واکنش های منفی بسیاری در دیگران می شود.

انتقام ، کینه و میل به تلافی به نحوی در طول تاریخ در بین انسان ها وجود داشته است. یکی از ساز و کارهایی که فرد به کمک آن به تعامل اجتماعی موفق انسانی دست یافته، بخشودگی و یا به عبارتی، چشم پوشی ارادی از حق عصبانیت و انزجار از عمل ارتکابی زیان آور توسط دیگران بوده است.

در صحنه زندگی اجتماعی بشر، كمتر كسی را می توان یافت كه از عیب پاك بوده و از لغزش مصون باشد. زیان ناشی از این لغزش ها، همیشه منحصر به خود انسان نمی شود، بلكه در مواردی گریبان دیگران را نیز می گیرد و موجودیّت و منافع آنان را به خطر می اندازد. در زندگي اجتماعي ميان افراد يا گروهها، کدورتهايي پديد مي آيد که اگر تداوم يابد اجتماع انسانها را دچار روابط تيره، سردي، تفرقه و خشونت خواهد کرد. از اين رو، کدورت ها را بايد با تصميمي منطقي و انساني از ميان برد و يکي از راههاي رفع آن، عفو و گذشت است.

از مهم ترین کارکردهای اجتماعی عفو و گذشت، جلب محبت مردم و افزایش انسجام و وحدت اجتماعی است. عفو وگذشت لازمه زندگی اجتماعی است؛ چرا که مردم همواره به علل درونی و بیرونی دچار لغزش و گناه و خطا می شوند و اگر از ایشان نگذریم باید همواره با آنان درگیر باشیم، اما گذشت از خطاها و لغزش های آنان موجب می شود که دل ها به سوی گذشت کننده جلب و جذب شود و در یک فرآیندی وحدت و انسجام اجتماعی تقویت گردد. از این رو خداوند عفو و گذشت در برابر بدیها را بستری برای ایجاد دوستی ها و پیوندهای محکم می داند. (سوره فصلت، آیه ۳۴) . عفو و گذشت در اصلاح روابط بین افراد بسیار مؤثر است. وقتی که افراد یک دیگر را می بخشند، روابط آنها پایدارتر می شود و می توانند دوستی و پیوند خود را حفظ کنند. در ارزش فضیلت عفو و گذشت همین بس که خداوند بارها در قرآن بر آن سفارش کرده و کسانی را که دارای این صفت هستند به عنوان اهل احسان معرفی کرده و آنان را محبوب خود شمرده است. (آل عمران، آیه ۱۳۴؛ مائده، آیه ۱۳). عفو و گذشت، دستور پروردگار است: قرآن مجید می فرماید: «خذ العفو و أمر بالعرف و اعرض عن الجاهلین. عفو را بگیر و مردم را به کارهای نیک دستور ده و از نادانان روی بگردان.» عفو و گذشت، در رأس ارزش ها قرار دارد. امام علی (ع) می فرماید: «العفو تاج المکارم؛ عفو و گذشت، زینت فضایل اخلاقی است.»

هنگامی که قرآن کریم، سیمای پارسایان را به تصویر می‌کشد، تسلّط بر خشم و عفو و بخشش را از برجسته‌ترین صفات آنان برمی‌شمارد و می‌فرماید: « أعدّت للمتّقین٭ الذین ینفقون فی السرّاء و الضرّاء و الکاظمین الغیظ و العافین عن الناس و الله یحبّ المحسنین.»

این آیه، به سه مرحله از برخورد متّقیان به هنگام خشم اشاره می‌کند که همچون یک سلسله مراتب تکاملی، پشت سر هم قرار گرفته‌اند:

الف) فرو بردن خشم:«والکاظمین الغیظ» خشم حالت خطرناکی است که گاه در شکل نوعی جنون خودنمایی می‌کند و بسیاری از تصمیمها و جنایات خطرناک در چنین حالی انجام می‌شود؛ از این رو، فروبردن خشم، اثر فوق‌العاده‌ای در تکامل معنوی و تقویت روح ایمان دارد .

ب) گذشت از خطای مردم:«والعافین عن الناس» فروبردن خشم به تنهایی کافی نیست؛ زیرا ممکن است کینه و دشمنی را از دل انسان ریشه‌کن نسازد؛ بنابراین، لازم است با عفو و گذشت، کینه و تنفّر را از صفحة دل شست‌وشو داد.

ج) نیکی کردن: «و الله یحبّ المحسنین» این مرحله، مرحله‌ای بالاتر از عفو است. انسان باتقوا نه‌تنها با عفو و گذشت، کینه را از دل خود می‌زداید،بلکه با احسان به طرف مقابل (آنجا که شایسته است) دشمنی را از دل او نیز می‌زداید و قلب او را نسبت به خویش مهربان می‌کند.

انتهای پیام/