این روزها بزرگ‌ترین دریاچه آب شور جهان و مهم‌ترین زیستگاه آرتیما اورمیانا حال خوشی ندارد. رنگ این نگین فیروزه ای از آبی به سرخ تغییر کرده است. تصاویر فضایی ناسا طی چند سال اخیر نشان از حال خوش این دریاچه دارد.

اینک دریاچه ارومیه که زمانی منبع سر زندگی و نشاط بود. اکنون به کانونی برای تولید گرد و خاک تبدیل شده و بادهای دیوانه در این منطقه که انبوه خاک را به نقاط مختلف پراکنده می کند، زندگی را به ویژه برای روستاییان سخت و گاه ناممکن کرده است. حتی از کتب درسی دانش آموزان ایرانی هم حذف شده است.

حال این دریاچه طبیعی در حالی خراب است که کشور عربی دبی طی چند سال اخیر اقدام به ایجاد دریاچه مصنوعی کرده است؛ دریاچه ای با وسعت 10 هزار هکتار که تا شش سال پیش اصلا وجود نداشت و از طریق انتقال آب دریا ایجاد شده است. دریاچه ای که اکنون محل زندگی صدها نوع پرنده مهاجم است.

برای اینکه دریاچه ارومیه طی 10 سال به تراز اکولوژیک خود یعنی 14 میلیارد متر مکعب برسد باید سالانه سه میلیارد و 300 میلیون متر مکعب آب وارد بستر آن شود در حالی که امسال تنها یک میلیارد و 200 میلیون متر مکعب آب روانه دریاچه شد (یعنی دو میلیارد متر مکعب کمبود آب). این در حالی است که حمید قاسمی، مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست آذربایجان‌شرقی گفته است: سطح دریاچه ارومیه تقریبا تثبیت شده است و با افزایش بارش‏ها در سال آبی جاری، سطح آب دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته کاهش نیافته است. میزان بارش‏ها در سال آبی97-96 در حوضه آبریز دریاچه ارومیه 407.8 میلی‌متر بوده است که نسبت به سال گذشته 130.7 میلی‌متر افزایش را نشان می‎دهد.

انتقال آب، رها سازی آب از سدها، جاری کردن پساب از تصفیه خانه های تبریز و ارومیه و همچنین صرفه جویی در بخش کشاورزی و معیشتی به عنوان راه های جایگزین برای جان بخشیدن دوباره به دریاچه تعیین شده است، راه هایی که تمام نهادهای مرتبط با نظارت ستاد احیای دریاچه ارومیه با تلاش بسیار در حال اجرای آن هستند اما به گفته مسوولان اجرایی، کمبود اعتبارات موجب کندی پیشرفت کار شده است.

بحرانی به نام ریزگرد نمکی

فرهاد سرخوش، مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی گفت: اگر دریاچه را رها کنیم، انتشار ریزگردهای نمکی امکان زندگی را می گیرد، به طوری که ساکنان دو استان آذربایجان غربی و شرقی باید در مدت دو تا سه روز منطقه را تخلیه کنند چون در آن وضعیت هیچ موجود زنده ای توان تنفس و زندگی نخواهد داشت.

وی افزود: استحصال نمک از بستر دریاچه ارومیه تا پارسال ممنوع بود اما امسال با نظر سازمان محیط زیست و همان کارگروه مجوز برداشت داده می شود. مخالفت قبلی با برداشت از این جهت بود که شناسایی مناطق قابل برداشت مستلزم مطالعه بود، زیرا همین برداشت هم موجب ریزگرد نمکی می شود.

سرخوش اظهار داشت: رسوب گذاری نمک در قسمت‌های مختلف متفاوت است؛ برخی قسمت ها 40 سانت و در برخی دیگر به 80 تا یک متر هم می رسد، وسط دریاچه رسوب گذاری زیاد و بالغ بر یک متر است. تنها نقاطی از بستر دریاچه که رطوبت دارد، قابل برداشت است تا بعد از برداشت، آب آن منطقه را پر کند و مانع از تبدیل شدن به کانون ریزگرد نمکی شود.

وی درباره بازگشت شوری به دریاچه گفت: دریاچه ارومیه ذاتا شور است و در بستر کوه های نمکی قرار دارد، اردبیهشت ماه که حجم آب دو میلیارد و 100 تا دو میلیارد و 200 متر مکعب بود، آنالیزها نشان داد که درصد نمکی آن 220 تا 250 گرم بر لیتر است که اکنون به 380 تا 400 گرم در لیتر رسیده است. اگر دریاچه به تراز اکولوژیک که داشتن 14 میلیارد متر مکعب آب است، برسد درصد نمکی آن به 150 تا 160 گرم در لیتر خواهد رسید.

وی ادامه داد: به علت عقب بودن پروژه ها نتوانستیم سه میلیارد متر مکعب آب را وارد دریاچه کنیم چون از سال 96 باید تصفیه خانه های حوضه آبریز دریاچه ارومیه افتتاح می شد و پساب ناشی از آن به داخل دریاچه می رسید که نشد؛ 13 تصفیه خانه در کل حوضه باید افتتاح می شد که تا حالا یکی هم افتتاح نشده است.

به گفته وی سالانه باید 300 میلیون متر مکعب پساب از محل تصفیه خانه ها وارد دریاچه ارومیه شود.

واجب‌تر بودن احیای ارومیه از نان شب

مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه احیای دریاچه ارومیه از نان شب هم برای مردم واجب‌تر است، گفت: تصمیمات ستاد احیا براساس اصل ۱۳۸ قانون اساسی به منزله تصمیمات هیات دولت است.

وی با اشاره به اینکه قرار نیست در ستاد احیاء، دریاچه ارومیه را احیا کند، افزود: ما در این ستاد تنها وظیفه هماهنگی دستگاه‌ها را برعهده داریم. ۷۵۰ نفر در مدت پنج ماه قرار بود علت خشک شدن این دریاچه را بررسی کنند که از این تعداد ۵۰ نفر در خارج کشور ساکن بودند.

وی گفت: قبل از شروع به کار ستاد احیای دریاچه ارومیه حتی از میزان بارش‌ها در این منطقه عدد مشترکی نداشتیم و با انجام مطالعات فوق، به اجماع رسیده‌ایم. در راستای انجام این مطالعات، پروژه‌هایی در قالب ستاد احیاء تعریف شد و مرتبا در برنامه‌ها بازنگری می‌شود، اکنون نیز در حال بازنگری برنامه‌های ستاد احیاء هستیم.

وی در خصوص اهمیت کار ستاد احیا ابراز داشت: این ستاد تنها ستادی است که در اصل ۱۳۸ قانون اساسی از آن نام برده شده و تصمیمات آن به منزله تصمیم هیأت دولت است.

تجریشی با اشاره به اینکه مشکل دریاچه ارومیه به دلیل اقدامات انسانی است، گفت: باید خودمان این مساله را حل کنیم و نمی‌توانیم بر عملکرد طبیعت تکیه کنیم.

به گفته وی، کارشناسان جهانی برای احیای دریاچه ارومیه برآورد ۸۵ درصدی ورودی آب به حوزه آبریز را داشته‌اند، در حالی نُرم جهانی ۲۵درصد است.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: احیای دریاچه ارومیه از نان شب هم برای مردم واجب‌تر است.

احیای دریاچه ارومیه نیازمند عزم ملی

زهرا ساعی، نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو گفت: برای احیای دریاچه ارومیه باید عزم ملی داشته باشیم چرا که با خشکی کامل دریاچه، نیمی از کشور دچار مشکلاتی همچون مهاجرت به دلیل وزش بادهای نمکی خواهند شد.

نماینده تبریز از تخصیص نیافتن کامل اعتبارات برای احیای دریاچه ارومیه در سال گذشته خبر داد و گفت: متاسفانه امسال نیز بودجه‎ها به طور کامل تخصیص پیدا نکرده است، هر چند منتظر بارش‌های پاییزه و زمستانه هستیم، اما باید فازهایی تعریف کرده و طبق آن به درستی پیش برویم.

بازخوردهای منفی بین المللی خشکی دریاچه ارومیه

محمد اسماعیل سعیدی، نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر این‌که احیای دریاچه ارومیه جزو اولویت‌های اساسی استان است، گفت: احیای دریاچه ارومیه باید جزو اولویت‌های دولت قرار بگیرد، چرا که خشکی آن مشکلات زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، تبعات سیاسی و امنیتی و بازخوردهای منفی بین المللی به همراه دارد.

وی با بیان این‌که طی سال گذشته اعتباری برای احیای دریاچه ارومیه تخصیص نیافته است، اظهار کرد: بنده طی ملاقاتی با آقای نوبخت دستوری مبنی بر ۸۰ میلیارد تومان برای اجرای پروژه‌ی تصفیه خانه‌ها و تکمیل رینک آب تبریز اخذ کرده و آن را به مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان جهت پیگیری‌های لازم ارسال کردم.

 وی ادامه داد: بنده وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه را به آقای نوبخت توضیح دادم که اگر پروژه‌های احیای دریاچه ارومیه در شرایط فعلی به اتمام نرسد، خسارت جبران ناپذیری برای کشور خواهد داشت.

 نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس تزریق و هدایت پساب‌های تصفیه خانه تبریز و شهرستان‌های اطراف را اقدامی مثبت برای احیای دریاچه ارومیه عنوان کرد و گفت: باید تدبیری اتخاذ شده و اعتبارات لازم برای اتمام پروژه‌های دریاچه ارومیه تخصیص یابد.

سعیدی با تاکید به ضرورت تامین اعتبارات به موقع و پرداخت آن برای تکمیل پروژه‌ها، ادامه داد: تا حدودی اقداماتی برای احیای دریاچه انجام شده ولی اگر پروژه‌ها به حال خود رها شود طبیعتا نتیجه‌ای مطلوب برای احیای آن اخذ نمی‌کنیم.

وی افزود: باتوجه به اینکه آبی به دریاچه ارومیه انتقال نیافته است، وضعیت کنونی آن بدتر شده است که عدم اخذ تدابیر، تصمیمات و تامین به موقع اعتبارات برای تکمیل پروژه‌ها از دیگر علل وضعیت کنونی آن است.

 به گزارش سینا پرس، وی با بیان این‌که اکنون چاه باغات اطراف دریاچه برای کشاورزان محدودیت ایجاد کرده و این اقدام نیز تبعات منفی دارد، گفت: نمی‌توانیم روستاهای حاشیه دریاچه ارومیه -که امرار و معاش زندگی مردم از طریق کشاورزی است- را از بین ببریم چرا که نتایجی جز مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرها و به وجود آمدن آسیب‌های اجتماعی نخواهد داشت؛ بنابراین در این زمینه نیازمند اتخاذ تدابیر، تصمیات صحیح و منطقی هستیم که به نظر می رسد در این خصوص کوتاهی شده است.

گزارش: فرزانه صدقی