نگاهی کوتاه به بحث توسعه اجتماعی و سیاسی به‌طور کلی بیانگر چند نکته اساسی است. توسعه اجتماعی و سیاسی یعنی نقش‌آفرینی شهروندان بر اساس مجموعه‌ای از تفاسیر فردی به منظور کسب و حصول خواست‌ها در یک جامعه می‌باشد. به عبارتی دیگر، توسعه سیاسی یعنی حق شهروندان برای در اختیار داشتن اطلاعات مورد نیاز و در نهایت اقدام برای نقش‌آفرینی در خصوص مسائل و رخدادهای سیاسی در جامعه است. بی‌تردید این نوع توسعه نیازمند زیرساخت‌های لازم برای شهروندان به منظور بهره‌گیری آزادانه از اطلاعات مورد نیاز و مهم‌تر از آن ایجاد فضای غیراقتدارآمیز در راستایی بیان خواست‌ها و گفتمان توسعه هستند.
تلگرام به‌عنوان یکی از سیستم‌های ارتباطاتی که شاخص‌های لازم برای فضای گفت‌وگویی ایده‌آل و توأم با گردش آزاد اطلاعات را به‌همراه دارد، باعث شکل‌گیری نوعی از آگاهی فزاینده جامعه ایران برای ابراز خواست‌ها و اراده ملت شده است. فضای ایده‌آل گفت‌وگو به معنی بستر مناسب در مسیر بیان خواست‌ها و نظرات معنا می‌شود.
از طرفی اهمیت حریم خصوصی و صیانت از آن که منجر به نقش‌آفرینی فزاینده شهروندان در خصوص پدیده‌های مختلف جامعه شده و سطحی از توسعه اجتماعی و سیاسی را به‌همراه داشته که تاکنون در ساختار اجتماعی ایران تجربه نشده است. این تجربه بیش از هر چیزی باعث شکل‌گیری و هویت‌یابی شهروندی فعال در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی شده که زمینه‌های توسعه و اصلاح را در ایران به پیش می‌برد.
از طرفی دیگر، یکی از شاخص‌های اصلی توسعه اجتماعی و سیاسی کاهش دخالت دولت در امور جامعه و افزایش نقش تعیین‌کنندگی جامعه نسبت به دولت می‌باشد. به‌گونه‌ای که افزایش حداکثر آزادی عمل فردی، به‌خصوص در حوزه تفسیر پدیده‌ها فرآیند توسعه اجتماعی و سیاسی را تداعی می‌کند.
تلگرام به‌عنوان یکی از بسترهای اصلی کنش فردی و اجتماعی و دور از دخالت و هدایت دولتی، منجر به گسترش آزادی فردی در جامعه ایران شده و در نهایت عاملی در راستای نظارت بر رفتار و عملکرد دولتمردان به منظور توسعه و اعتلای اجتماعی به‌شمار می‌رود. نمونه‌های بسیاری از اینگونه رفتارها را می‌توان در خصوص مسائل مربوط به زنان، محیط‌زیست، حقوق حیوانات، رفع تبعیض، جلوگیری از فساد سازمان یافته و حتی هدایت سیاستگذاری دولتی شاهد بود.
آنچه که تلگرام را از دیگر پیام‌رسان‌ها متمایز می‌کند، تاکید بر حفظ آزادی فردی و حفظ حریم خصوصی شهروندان است که بستر امنی از ابراز خواست‌های حقیقی را به‌همراه دارد. هرچند که این فضا و ابزار ارتباطی می‌تواند تهدیدهای اجتماعی خاص خود را داشته باشد، با این حال در نهایت نمی‌توان از مزیت‌های اجتماعی و توسعه فردی آن چشم پوشید. توسعه‌ای که بر تدوام آگاهی اجتماعی، جلوگیری از بی‌عدالتی و ارائه اطلاعات درست برای تفسیر و تصمیم‌گیری شهروندان در رخدادهای اجتماعی و سیاسی فراهم می‌کند. همین‌طور باید به این نکته توجه داشت که فضای تلگرام، بستر گفت‌وگوست و نوعی رقابت بر بازنمایی معنایی در آن جریان دارد.
به عبارتی، تلگرام تولیدکننده و جهت‌دهنده به افکار عمومی نیست بلکه زیرساخت معناسازی و رقابت در این زمینه را برای گروه‌های اجتماعی هموار می‌کند که این خود به‌واسطه فرد گزینش و تفسیر می‌شود.
بنابراین، نمی‌توان تلگرام را محکوم به تشویش اذهان نمود چرا که فرد با توجه به ارتباط با دیگران و دریافت اطلاعات متعدد اقدام به گزینش بهترین عملکرد برای خود و جامعه می‌کند. تلگرام تزریق‌کننده اطلاعات نیست، تلگرام بستر اعمال فردی و گروهی در تولید محتوا برای جامعه و مخاطبان هدف از سوی خود جامعه می‌باشد.
حذف تلگرام به بهانه فضای مغشوش و فریبکار یعنی ناتوانی در اقناع افکار عمومی نسبت به جریان‌ها و پدیده‌های اجتماعی و سیاسی است. بر این اساس، فیلترینگ تلگرام ممکن است نوعی ایستار منفی را شکل دهد و این موضوع موجب کاهش تاثیرگذاری شهروندان در مسائل اجتماعی خواهد شد.
توسعه اجتماعی یعنی فرآیند دخالت و نفوذ فردی شهروندان و اعمال‌خواست‌های خود در مناسبات سیاسی و اجتماعی که از رهگذر بیان و اظهارنظر صورت می‌پذیرد. لذا توسعه اجتماعی به معنی انتخاب آگاه و آزادانه بوده و فیلترینگ در حضور دیگر سیستم‌های پیام‌رسان، حرکت در مسیر توسعه نیست.
حامد روشن‌چشم |
