علی حبیبی/ هیچ انسانی کامل نیست و امکان اشتباه در او وجود دارد، اشتباهاتی که افراد بی آنکه بخواهند، مرتکب آن می شوند اما می توان با یک معذرت خواهی جلوی خیلی از ناملایمات پس از آن را گرفت.
قطعا در جوامعی که فرهنگ عذرخواهی در آن وجود ندارد، خشونت ها و درگیری ها زیاد است و به همین نسبت نیز مسایل روحی و روانی افراد آن جامعه بیشتر خواهد بود.
فرهنگ عذرخواهی در جامعه، نشانه عقب ماندگی آن جامعه نیست زیرا در کشورهای پیشرفته از جمله ژاپن، این فرهنگ به عنوان یک ارزش تلقی می شود و همه افراد جامعه خود را نسبت به انجام آن، مقید می دانند.
در جوامع غربی تعداد عذرخواهی ها زیاد است چون ارزش محسوب می شود اما هر چه به جوامع عقب مانده تر و در حال توسعه نزدیکتر شویم این تعداد کمتر می شود.
خیلی از مسایل جامعه از شیوه رفتار و عملکرد صاحبنظران، بزرگان و مسئولان یک جامعه نشات می گیرد و به فرهنگ تبدیل می شود. یعنی وقتی شخصیت و مسئولی پس از ارتکاب یک اشتباه، عذرخواهی کند این موضوع می تواند تاثیرات چند برابر در جامعه داشته باشد زیرا عذرخواهی یک فرد به اصطلاح عامه که جامعه کمتر او را می شناسد، کمتر نزد دیگران مورد توجه قرار می گیرد. مسئولیت این دسته از افراد اقتضا می کند در برابر قانون و مردم پاسخگو باشند، نظیر آنچه که در جوامع پیشرفته در جریان است.
عذرخواهی در این جوامع همچنین به این معنی نیست که فرد پس از عذرخواهی، مجازات او کاهش یا از بین می رود بلکه فرد با علم به این تبعات، باز هم خود را مقید می داند که عذرخواهی کند چون همانطور که گفته شد این رفتار در آن جامعه ارزش محسوب می شود.
در جامعه ما ممکن است مسئولی پس از اشتباه، کمتر نسبت به اشتباهی که مرتکب شده عذرخواهی کند و آن را به گردن افراد دیگر بیاندازد، اما در کشورهای پیشرفته کمتر چنین رفتاری مشاهده می شود زیرا افکار عمومی و رسانه های این کشورها چنین اجازه ای به آنان نمی دهند.
در بسیاری از خانواده های ایرانی نیز فرهنگ عذرخواهی وجود ندارد چون در جامعه ارزش محسوب نمی شود در حالی که فرهنگ عذرخواهی در دوران ایران باستان و همچنین در دین ما به آن تاکید فراوانی شده و از ارزش والایی نیز برخوردار است.
در جامعه ما کمتر کسی عذرخواهی می کند چون تصور می کند این عذرخواهی مسئولیتی برای او ایجاد خواهد کرد بنابر این فرار از پاسخگویی و دوری از خسارات بار مسئولیت را انتخاب می کند اما در کشور ژاپن مسئول یاد شده با آگاهی از مجازات، عذرخواهی می کند چون عمل خود را ارزش می داند.
اگر فرهنگ عذرخواهی، گذشت و صبر، در خانواده ها نهادینه شود خیلی از اتفاقات امکان وقوع پیدا نمی کند اتفاقاتی که از بگومگو، خشونت کلامی و فیزیکی شروع و تا متارکه و طلاق پیش می رود.
غرور بی جا، کوچک شمردن اشتباه خود، هراس از تحقیر توسط دیگران و تصور اینکه دیگران او را ترسو بخوانند از جمله عواملی است که افراد از عذرخواهی سرباز می زنند. تصور این موارد در هیچ یک از جوامعی که در بالا آمده است وجود ندارد زیرا آنان دستکم در این مورد به جنبه های منفی یک مساله فکر نمی کنند.
شاید یکی از مزیت های عذرخواهی، بزرگ نشدن مسایل کوچک باشد که در خیلی از موارد ادامه آن به یک مساله پیچیده و لاینحل تبدیل می شود همچنانکه همین حالا نمونه های فراوان آن در جامعه و خانواده ها قابل مشاهده است.
نگارنده نمونه های زیادی از این مساله سراغ دارد که خیلی مسایل کوچک بخاطر بیان نکردن یک عذرخواهی ساده به مسایل پیچیده تبدیل شده است. در یک معامله دو نفر بر سر مبلغ حق الزحمه با هم به توافق نمی رسند. مبلغ حق الزحمه بسیار ناچیز است اما هیچکدام کوتاه نیامدند و در همین اوضاع یکی از دو طرف به نفر دیگری، فحش و دشنام نثار می کند فرد یاد شده در عین اینکه به اشتباه خود واقف بود اما هرگز عذرخواهی نکرد و همین مساله باعث شد که درگیری ها شدید شود و در حالت غیر طبیعی طرف مقابل را به قتل برساند.
این گونه برخوردها، فراوان در جامعه ما اتفاق می افتد. از صف اتوبوس تا سوار شدن به واگن های مترو و جاهای دیگر، که ممکن است بطور غیرعمد مسافری را هل بدهیم و از کار خود پوزش نطلبیم، از نمونه های آن است. ما ممکن است که این موضوع (هل دادن) را به رویمان نیاوریم، و خیلی ها هم آن را ببخشند اما برخی از افراد ممکن است ناراحت شوند و حرف یا حرکتی انجام دهند که در خیلی مواقع اگر مساله با یک معذرت خواهی همراه شود، مساله ختم بخیر می شود ولی در برخی موارد به دلیل همان دلایلی که در بالا گفتم مثل غرور بی جا و کوچک شمردن اشتباه خود، مساله طور دیگری رقم بخورد که کوچکترین آن می تواند درگیری فیزیکی و مصدومیت باشد.
عذرخواهی نشانه ضعف و ترسو بودن فرد نیست بلکه نشانه شخصیت والا و اعتماد به نفس بالای او است. هیچ فردی با عذرخواهی کوچک نمی شود و هیچ انسانی نیز با معذرت خواهی نکردن، بزرگ نشده است.
در جامعه ما فرهنگ عذرخواهی کمرنگ است زیرا این ارزش در میان بزرگان جامعه کمتر دیده می شود. این رفتار باید در همه رده های جامعه گسترش یابد زیرا اگر مزیت های فرهنگ عذرخواهی را برشماریم به اندازه چندین کتاب قطور می شود.
نکته دیگر اینکه باید عذرخواهی دیگران را نیز بپذیریم چون این موضوع نیز یک ارزش محسوب می شود و نباید در مقابل عذرخواهی دیگران بی اعتنا بود. در این رابطه حضرت علی (ع) می فرماید: بدترین مردم کسی است که معذرت خواهی دیگران را نپذیرد و از خطایشان در نگذرند.
بنابر این در بحث غذرخواهی ما باید دستکم دو موضوع را رعایت کنیم نخست اینکه وقتی اشتباه کردیم معذرت خواهی کنیم و دوم اینکه عذرخواهی طرف مقابل را هم بپذیریم.
مساله عذرخواهی مثل خیلی از مسایل دیگر جامعه ما نیاز به فرهنگ سازی دارد. آموزش و پرورش و رسانه ها بهترین دستگاه ها و نهادها برای گسترش این فرهنگ در جامعه هستند.
تولید آثار فاخر و تاثیرگذار در رابطه با فرهنگ عذرخواهی می تواند این موضوع را در جامعه نهادینه کند و افراد با مزیت های این گونه رفتارها آشنا شوند.
گنجاندن فصل یا مباحثی از کتاب های درسی دوره ها و پایه های مختلف تحصیلی در باره فرهنگ عذرخواهی از نیازهای جامعه ما است تا دانش آموزان هر چه بیشتر با این فرهنگ آشنا شوند.
انتهای پیام/ |
