نگین باقری/ همواره هنگام رانندگی با افرادی مواجه هستیم که سبقت می‌گیرند، لایی می‌کشند و سعی دارند از رانندگان دیگر جلو بزنند. این در حالی است که این فرایند تصادفات زیادی را رقم زده است و بخشی از آن نشان‌دهنده ریسک پذیری افراد در عدم رعایت نکات ایمنی است.

امیرهوشنگ مهریار، روانشناس درباره ریسک پذیری برخی رانندگان می‌گوید:«برخی‌ ریسک پذیری‌ها به معنی عدم توجه به خطرات و کمتر از حد ارزش دادن به خطرات است. بنابراین خصوصیت ریسک پذیری از یک طرف و عدم توجه به قوانین و مقررات و کمتر از واقعیت تلقی کردن خطرات از طرف دیگر موجب ایجاد تصادفات می‌شوند.»

ریسک پذیری یا تحمل ریسک به چه معناست؟

ریسک پذیری نوعی آمادگی برای قبول خطر است؛ یعنی اینکه برخی افراد خطرات را کم تلقی می‌کنند و در واقع آمادگی دارند که خطرات اتفاق بیفتند. معمولا ریسک پذیری یکی از خصوصیات شخصیتی به حساب می‌آید. برخی‌ ریسک پذیری بالاتر و برخی ریسک پذیری کمتری دارند. این در حالی است که در برخی مواقع ریسک پذیری کمک‌کننده است و همیشه خطرناک نیست. به عبارت دیگر در مورد تجار، بازرگانان و اقتصاددانان موفق گفته می‌شود که باید از خصوصیت ریسک پذیری بهره مند باشند و خیلی محتاطانه عمل نکنند. به عبارت دیگر اگر این افراد آن موقع که باید سرمایه‌گذاری نکنند یا تولید تازه‌ای را به بازار نیاورند، فرصت را از دست می‌دهند. این در حالی است که اگر ریسک‌پذیر باشند، راحت‌تر می‌توانند از فرصت‌ها استفاده کنند.

شاهد هستیم که ایرانیان ریسک پذیری بالایی دارند و در موارد زیادی نکات ایمنی را رعایت نمی‌کنند و این موضوع خسارت‌های جانی و مالی را برایشان ایجاد می‌کند...

نمی توان حکم کلی برای این مساله داشته باشیم که ایرانیان ریسک پذیری بالایی دارند یا نه. تنها موضوعی که در ایرانیان در این ارتباط صدق می‌کند، رانندگی است. به نظر می‌رسد تصادفات رانندگی به نسبت جمعیت بیشتر است و خسارت‌های جانی و مالی نسبتا زیادی دارد و این هم بیش از آنکه مربوط به ریسک پذیری باشد، به نظر می‌آید که ناشی از دو عامل است. یکی عدم توجه به مقررات راهنمایی و رانندگی است و دیگری هم به ناایمن بودن جاده‌ها و خودروها بازمی‌گردد. بنابراین این مسائل به بالا رفتن تعداد مجروحان، مصدومان و کشته‌شدگان حوادث رانندگی منجر می‌‌شوند. در این مورد خاص نمی‌توان گفت که ریسک پذیری در کار است، ولی خصوصیات ویژه دیگری مثل نادیده گرفتن و عدم توجه به قوانین و مقررات و نظایر آن وجود دارد. برای مثال افرادی که می‌خواهند از خیابان عبور کنند، ممکن است چند قدم آن طرف‌تر خط‌کشی یا پل عابر پیاده وجود داشته باشد، اما به خودشان زحمت نمی‌دهند که از آن استفاده کنند و از قسمت‌هایی عبور می‌کنند که ممکن است جانشان را به خطر بیندازد. این روند به جای آنکه به خصوصیات ریسک‌پذیری برگردد به عدم رعایت قوانین مربوط است. در واقع افراد انتظار دارند که دیگران این علائم را رعایت کنند نه خودشان.

رانندگی سریع و ریسک پذیری در جوانان بیشتر دیده می‌شود. دلایل اجتماعی و روانی این مساله را چه عواملی می دانید؟

جوانی دوره‌ای است که بسیاری از رفتارهای پر خطر در آن اتفاق می‌افتد. در مورد رانندگی هم باید بگویم که اغلب برخی جوانان تندتر از بقیه رانندگی می‌کنند و به علائم توجهی ندارند. این در حالی است که ریسک پذیری در مسائل دیگر مثل روابط اجتماعی، روابط جنسی و... هم در جوانان بیشتر است و این ویژگی جزئی از عوارض دوره جوانی است. از سوی دیگر، به علت عدم رشد شخصیت نوجوانان و جوانان آنها به راحتی تحت تاثیر موقعیت‌های خارجی قرار می‌گیرند، حتی در خیلی موارد ممکن است که ریسک پذیری آنها ناشی از علاقه به خودنمایی باشد. گرچه تند رانندگی کردن یا اقدام به برخی اعمال با خطر زیادی همراه است، اما برخی جوانان برای خودنمایی، جلب توجه و ابراز وجود دست به چنین اقداماتی می‌زنند. باید بگویم که جمیع این رفتارها گاهی منجر به پیامدهای ناخوشایندی می‌شوند. بخشی از ریسک پذیری به این دلیل است که ما میزان ریسک را در آن حدی که باید در نظر نمی‌‌گیریم. در واقع تخمین کمتر از اندازه واقعی یکی از مسائلی است که غالبا به حوادث منجر می‌شود. ممکن است که ریسک پذیری جوانان در روابط اجتماعی، معاملات و رانندگی بروز کند و پیامدهای بدی به همراه داشته باشد. برخی‌ ریسک پذیری‌ها به معنی عدم توجه به خطرات و کمتر از حد ارزش دادن به خطرات است. بنابراین خصوصیت ریسک پذیری از یک طرف و عدم توجه به مقررات و قوانین و کمتر از واقعیت تلقی کردن خطرات از طرف دیگر موجب ایجاد تصادفات می‌شوند. از سوی دیگر، نوجوانان و جوانان نیاز به اوقات فراغت، شادی، خوشی و... دارند و باید از این موارد بهره‌مند باشند، ولی در کشور ما به آنها کم توجه می‌شود. منتها وقتی امکانات هم وجود دارد دیده شده که نوجوانان و جوانان باز هم برای خودنمایی رفتارهای پر خطر از خود نشان می‌‌دهند. گاهی اوقات ممکن است که این نشان دادن همراه با فعالیت‌ها و رفتارهای خطرناکی باشد. مانند پریدن از ارتفاع، رانندگی سریع و اقدام به مسائلی در روابط اجتماعی که توام با خطر است. بنابراین باید با آموزش و فرهنگسازی بستر رفتارهای پرخطر کنترل شوند.

برای کنترل چنین رفتارهای پرخطری چه کاری باید انجام داد؟

مقابله با رفتارهای پر خطر به حرف آسان است، ولی در عمل کمی سختی دارد. برای مثال اگر برای افرادی که در رانندگی رفتارهای پر خطر انجام می‌دهند، علائم خطر را به روشنی بازگو کنیم و در دوره آموزش به آنها یاد دهیم که چگونه از علائم راهنمایی و رانندگی استفاده کنند تا حدی مقابله با رفتارهای پر خطرشان امکانپذیر خواهد بود، چون توجه بیشتر به علائم آموزشی راهنمایی و رانندگی کمک می‌کند که افراد به مخاطره نیفتند. همچنین باید این آموزش‌ها از دوران کودکی شروع شوند. برای مثال کودکان باید بدانند که باید از خط عابر پیاده عبور کنند یا رانندگان باید پشت چراغ قرمز بایستند. از این رو این آموزش‌ها به تدریج جزئی از شخصیت افراد خواهد شد و بسیار کمک‌کننده است. باید مقررات و علائم مربوط به رانندگی به روشنی بیان و در مدرسه و خانه به کودکان آموزش داده شود تا آنها این علائم را بشناسند و به آن احترام بگذارند، چرا که در غیر این صورت ریسک پذیری و عدم توجه به نکات ایمنی تبعاتی را با خود به همراه دارد. منتها باید گفت که در همه جوامع عده معدودی هستند که خصوصیت شخصیتی ریسک پذیری و عدم توجه به خطر در آنها وجود دارد که به مخاطراتی منجر می‌شود. همان‌طور که گفتم در بعضی مواقع این ریسک پذیری صفت مثبتی هم حساب می‌شود. افراد مبتکر و نوآور حالت ریسک پذیری دارند و از موقعیت‌ها خوب استفاده می‌کنند و محافطه‌کار نیستند. به عبارت دیگر به موقع عمل می‌کنند و به سودهای زیادی می‌رسند. بنابراین ممکن است که ریسک پذیری در تجارت مفید باشد، ولی در زندگی روزمره مانند عبور از خیابان، رانندگی و نظایر آن ریسک پذیری ممکن است که با خطرات زیادی همراه باشد. درواقع ریسک پذیری عامل شخصیتی است. در اقلیت خاصی وجود دارد و در بیشتر مردم نیز این خصوصیت پراکنده است. در برخی بالا و در برخی پایین است، اما اکثریت در حد تعادل قرار دارند.

انتهای پیام/