کرامت پسندیده‌خو/ چهارشنبه سوم آبان انتخابات شوراهای دانش‌آموزی به روال سال‌های گذشته در تمامی مدارس برگزار شد. انتخاباتی که می‌تواند نقش بسیار مهم آموزشوپرورش را در فرایند جامعه‌پذیری سیاسی دانش‌آموزان و گسترش مهارت‌های مربوط به مشارکت‌سیاسی نشان دهد.
جامعه‌پذیری سیاسی از هدف‌های آشکار دستگاه تعلیم و تربیت است و به‌طور رسمی از طریق مدارس صورت می‌گیرد. این فرایند به‌واسطه ساختار و روابط مدرسه، نقش معلم، متون درسی و برنامه‌های تربیتی و پرورشی به انجام می‌رسد.
جیمز کلمن بهترین تعبیر را درباره رابطه دولت و مدرسه دارد: «هر چه در دولت است، در مدرسه هم هست و هر چه می‌خواهید در دولت وارد کنید، باید در مدرسه وارد کنید». با بررسی جامعه‌پذیری سیاسی می‌توان رفتارهای گوناگون سیاسی و اجتماعی مانند رأی‌دادن، حمایت از احزاب، شرکت در مجامع صنفی و مشارکت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را بررسی کرد.
جامعه‌پذیری سیاسی مفهومی است که می‌توان سه بعد برای آن قائل شد؛ دانش سیاسی (آگاهی سیاسی)، نگرش سیاسی و مشارکت سیاسی. بنابراین در تعریف جامعه‌پذیری سیاسی می‌توان گفت: فرایندی که در آن دانش، نگرش و مشارکت سیاسی در افراد شکل می‌گیرد یا به‌عبارتی فراگردی که به‌وسیله آن فرد دانش و مهارت‌های سیاسی لازم را برای مشارکت مؤثر و فعال در عرصه سیاسی کسب می‌کند، بنابراین ایجاد هرگونه اختلال در این فرایند موجب بی‌تفاوتی سیاسی و عدم حضور و مشارکت آگاهانه شهروندان در عرصه سیاسی خواهد شد.
آموزشوپرورش به‌عنوان یکی از نهادهای رسمی (که در فرایند جامعه‌پذیری سیاسی نقش مهمی ایفا می‌کند) وظایفی دارد که از جمله آن ایجاد شرایط مناسب برای آموزش دانش‌آموزان و فراهم‌آوردن شرایط برای ایفای نقش سیاسی آنها و تمرین نقش برای آنها در آینده است. با توجه به آنچه آمد، این سؤال اساسی مطرح است که: تا چه اندازه آموزشوپرورش جامعه‌پذیری سیاسی و آموزش مشارکت در فعالیت‌های سیاسی را ترویج می‌کند؟ و آیا به اندازه کافی در این زمینه نقش داشته است؟ و تا چه اندازه در این زمینه موفق عمل کرده است؟پاسخ به این سؤال و سؤالات دیگر از این قبیل، نیاز به کنکاش و بررسی همه‌جانبه‌ای دارد که خارج از حوصله این مقال است. اما با نگاهی گذرا و سطحی به چگونگی و فرایند برگزاری انتخابات شوراهای دانش‌آموزی در مدارس و ذکر نکاتی چند، واقعیات در این زمینه خود را می‌نمایاند.
۱. حواشی برگزاری این انتخابات: کمبود زمان اختصاص یافته برای فرایند برگزاری، دیر اعلام‌کردن فهرست نامزدهای انتخاباتی، کاهش زمان تبلیغات، جدی‌نگرفتن انتخابات در هنگام برگزاری و حتی به‌مسخره‌کشاندن تبلیغات از طرف دانش‌آموزان و تبلیغات، وعده و شعار‌های خارج از عرف قانونی و اداری و آموزشی، دخالت بعضی از والدین در فرایند تبلیغات و کمک به فرزندان خود، رأی‌دادن فله‌ای و رونویسی از دست یکدیگر.
۲. اخلاق انتخاباتی و نهادینه‌نشدن آن: در بسیاری از مدارس، دانش‌آموزان آموختند که می‌توانند با پول‌دادن، توزیع شیرینی و شکلات و... به نوعی آرای هم‌کلاسی‌های خود را بخرند. از طرف دیگر، بسیار مشاهده شده که نامزدها برای کسب رأی متوسل به زور و تهدید می‌شوند.
۳. نهادینه‌نشدن نقش و جایگاه شوراهای دانش‌آموزی در تصمیمات و برنامه‌های مدارس: برحسب سازوکار پیشنهادی آموزشوپرورش شوراهای دانش‌آموزی در بسیاری از تصمیمات مدرسه می‌توانند نقش داشته باشند و در جاهای مختلف پیشنهادهای خود را مطرح کنند. ولی در عمل، آن چیزی را که در مدارس شاهد آن هستیم نادیده‌گرفتن این نقش و نمایشی‌شدن امور و سرسری‌گرفتن آن در مدارس است.
نتیجه‌گیری:
با توجه با آنچه آمد، این‌طور می‌توان نتیجه‌گیری کرد که: آموزشوپرورش نقش مهم، گسترده و انکارناپذیری در جامعه‌پذیری سیاسی، تمرین و آموزش مشارکت سیاسی دارد. در زمینه انتخابات شوراهای دانش‌آموزی و عملکرد آن، آموزشوپرورش نتوانسته است شرایط مناسب برای آموزش دانش‌آموزان در این زمینه را فراهم کند و در فراهم‌کردن شرایط برای ایفای نقش سیاسی آنها و تمرین نقش برای آنها در آینده موفق عمل نکرده است، همچنین اهداف و برنامه‌ها با واقعیات موجود همخوانی ندارد و همواره فرصت‌سوزی‌هایی وجود داشته است.
این مسئله ممکن است زمینه اختلالاتی در فرایند جامعه‌پذیری سیاسی رسمی را فراهم کند که در آینده این مسئله می‌تواند منجر به بی‌تفاوتی سیاسی، بی‌اعتنایی به سرنوشت کشور و کاهش مشارکت گسترده و آگاهانه نسل آینده در عرصه اجتماعی و سیاسی شود. بنابراین می‌طلبد که دست‌اندرکاران امور در این زمینه چاره‌ای عاجل بیندیشند تا فرصت‌ها از دست نرود و آموزشوپرورش نقش جدی خود را باز یابد.
انتهای پیام/ |
