دکتر علی معین فر/ مساله استقلال اقلیم کردستان عراق شاید از یکصد سال پیش مطرح بوده است.اما در هر دوره ای با توجه به شرایط منطقه و کشور عراق با ناکامی مواجه شده است.این در حالی است که از ابتدای سال جدید میلادی حزب حاکم در کردستان عراق به طور جدی مساله برگزاری همه پرسی استقلال را مطرح کرده است.
با وجود اینکه تحلیل های مختلف از ابعاد گونانگون در مورد این تصمیم حزب حاکم اقلیم در محافل سیاسی انجام گرفته است نگارنده در عین درک واقعیت های موجود در بطن هرکدام از نظرات ارائه شده می خواهد از جنبه دیگر به موضوع بپردازد. و آن این است که چرا مسعود بارزانی شرایط فعلی را برای همه پرسی استقلال اقلیم مطرح می کند؟ و در صورت تحقق همه پرسی چه پیامد هایی را برای کردستان عراق به ارمغان خواهد آورد؟
برای پاسخ به پرسش بالا باید یاد آور شد اجرای رفراندم کردستان در شکل کنونی خود از مشروعیت قانونی کافی برخوردار نیست. چراکه پارلمان حکومت محلی کردستان بیش از دو سال است به شکل غیر قانونی تعطیل شده و از ورود رئیس پارلمان و نمایندگان احزاب معارض به اربیل ممانعت می شود.ریاست مسعود بارزانی نیزحدود سه سال پیش پایان رسیده و وی همچنان در مسند قدرت باقی مانده و حاضر بر ترک ریاست بر اقلیم نیست.
در این راستا به باوراینجانب مسعود بارزانی از طرح موضوع همه پرسی استقلال چندین هدف داخلی و خارجی را دنبال می کند.
الف: اهداف داخلی
با توجه به تبارگرایی طایفه بارزان و حاکمیت مطلق از دهه 90 میلادی بر اقلیم جنبش های مختلف در صحنه داخلی کردستان عراق از جمله جنبش تغییر (گوران) در کوتاه ترین زمان با فعالیت و افشاگری در مورد فساد حکومتی توانسته بخش قابل توجهی از مردم اقلیم را به طرف خود جذب کند و چنین روندی پایه های قدرت طایفه بارزان را در آینده به خطر خواهد انداخت.این در حالی است که حزب نهضت اسلامی نیز آرام آرام خیز برداشته است.
مسعود بارزانی برا حفظ قدرت تبار بارزانی و پیدا کردن راهکاری برای تنفس حزب حاکم خود این ریسک (همه پرسی استقلال) را پذیرفته که در هر صورت یا همه پرسی تحقق پیدا کند یا نکند به هر حال ایشان بعنوان قهرمان حامی استقلال کردستان در اذهان مردم اقلیم یا شاید مردم ساکن در حوزه های فرهنگی مشترک در کشورهای همسایه تلقی گردد.
با توجه به روند کنش جنبش تغییرات در کردستان و مخالفت آن جنبش با همه پرسی یک مشروعیت بین الاذهانی در اقلیم برای خاموش یا کم رنگ کردن آن جنبش بکار گیرد و با این حرکت ادامه حکومت غیر قانونی خویش را توجیه نماید.
مسعود بارزانی برای اجرای این رفراندوم تنها ابزاری را که در دست دارد ایجاد تبلیغات قوم گرایانه یا در اصطلاح سیاسی ملی گرایانه در بین مردم اقلیم است.غلیان احساس قوم گرایانه خود عامل بسیار نگران کننده تر از اصل اجرای همه پرسی و برنامه ریزی برای استقلال است.شاید تهیج احساسات قوم گرایانه در ازمنه از تاریخ بعد از جنگ جهانی دوم در مناطق با فرهنگ های خالص یا کم تنوع مناسب بوده است ، در حالیکه این امر در منطقه خاورمیانه علی الخصوص اقلیم به جهت تنوع زیاد قومی و دینی امکان پذیر نیست (ترکمن ها،اعراب سنی، ایزدی و) ...
ب : اهداف خارجی
با توجه به شرایط حاکم در منطقه از یک سو عدم ثبات دولت مرکزی در سوریه از سوی دیگر درگیری ارتش عراق با داعش در مناطق مختلف عراق و نبود یک انسجام کامل و نیرومند نظامی و روی کار آمدن دولت ترامپ در آمریکا و تنش های لفظی آن با دولت های ایران و ترکیه بهترین فرصت و ریسک برای همه پرسی استقلال کردستان است.تا از این طریق هم حکومت مسعود بارزانی در مرکز و محور گفتگوها قرار گیرد و هم بتواند قسمتی از منافع و مناطق اختلافی را به نفع اقلیم حل و فصل نماید.
پیامدهای رفراندم استقلال اقلیم کردستان عراق
اولا : هر تغییر و تحولی در کردستان عراق به طور طبیعی در ایران ،ترکیه و سوریه حتی بطور کمرنگ در لبنان (با توجه به اکراد ساکن در آن) بازتابی به مراتب بیشتر از دیگرکشورها خواهد داشت.بنابراین کشورهای مذکور با این امر به شدت مقابله خواهند کرد.چراکه این رویه تبدیل به یک الگو در درون آن کشورها نشود.
ثانیا : در صورت تحقق این امر جامعه جهانی بشدت نگران ناارامی های جدید در منطقه و تشنج طولانی مدت فرقه ای و قومی در منطقه نفت خیز جهان خواهد شد.
ثالثا : با وجود اینکه بزرگترین حامی دولت اقلیم دولت ایالات متحده آمریکا می باشد و در برنامه دراز مدت دولت آمریکا کوچک کردن دولت های بزرگ و تاثیرگذار منطقه برای کنترل جنبش های دینی و قومی مد نظر است اما در شرایط کنونی با اصل استقلال احتمالی کردستان عراق باتوجه به شرایط منطقه با آن مخالفت می کند.
رابعا : همه پرسی یک شوک بزرگی به عراق وارد خواهد کرد. زیرا اولین مسئله در پی محقق شدن این مسئله تعیین وضعیت اقوام ساکن در منطقه نفت خیز کرکوک می باشد که کشور ترکیه در آن بسیار حساس است و از سوی دیگر اختلاف بر سر میدان های نفتی و خط لوله بندر جیهان ترکیه به دریای مدیترانه ، مشکلات مربوط به آب ، دریاچه ها و رودخانه ها که خود در دهه های آینده ایجاد بحران آب خواهد کرد را درگیر یک چالش طولانی و ژرف می کند.
خامسا : علاوه بر اقوام و مذاهب ساکن در اقلیم تحرک ایزدیان برای خود مختاری در منطقه شنگال نیز مشکل دیگری بر مشکلات اقلیم خواهد افزود.
نتیجه : به باور نگارنده پروژه های جدایی طلبانه در وضع کنونی منطقه جز به توسعه وسعت ناامنی و بی ثباتی نخواهد انجامید. در مقابل گفتمان مذاکره در راستای توزیع اختیارات در قالب نظام خود مختاری و فدرالی بر اساس اقتضائات اقتصادی و اجتماعی نه الزاما تقسیمات قومی و مذهبی ، به توسعه بیشتر عدالت و ایجاد صلح و آرامش یاری خواهد رساند.
انتهای پیام/ |
