ندا عبدی/ شاید وقتی 105 سال پیش از میلاد مسیح «تسی لوآن» کاغذ را اختراع کرد، در مخیله اش هم نمی گنجید که روزگاری این اختراع ارزشمند به ابزار پایه ای یک رسانه نیرومند تبدیل شود. بر پایه همین احتمال قریب به یقین، «پی چینگ» و «گوتنبرگ» هم گمان نمی کردند که روزی دستگاه های چاپ غول پیکری اختراع شوند که سرعت آنها به ثانیه سنجیده می شود. میرزا صالح شیرازی هم فکرش را نمی کرد که روزی در هر شهر و استانی، نشریه یا نشریه هایی منتشر شوند که حامل اخبارند و حاوی تفاسیر به روز و تحلیل های کارشناسانه... اما صنعت چاپ روز به روز پیشرفت کرد و به شکوفایی رسید؛ تا جایی که رسانه های مکتوب در قلب شهرهای کشور و با امکانات چاپخانه ای همان شهر منتشر شدند و نام «مطبوعات محلی» به خود گرفتند.
یک حساب سرانگشتی
اگر به عنوان مثال یک روزنامه 8 صفحه ای محلی را مورد بررسی قرار دهیم، هر صفحه آن در حالت معمول متشکل از حداقل 5 هزار و حداکثر 7 هزار کلمه است. در یک ژورنال حرفه ای حداقل باید 8 تا 14 محتوا در یک صفحه از روزنامه چیده شود. در نهایت این روزنامه محلی 8 صفحه ای، حداقل نیاز به 60 تا 120 محتوای خبری، تحلیلی، تفسیری، یادداشت، گزارش، مصاحبه، نقد و نظر و... دارد. اگر حق التحریر هر مطلب را به صورت میانگین تنها و تنها 100 هزار ریال! در نظر بگیریم، بین 6 میلیون تا 14 میلیون ریال هزینه برای صاحب رسانه به دنبال دارد.
حال اگر این نشریه را در تیراژ 5 هزار نسخه و با صفحات رنگی به دست چاپخانه بسپاریم، حداقل 20 میلیون ریال هزینه می طلبد. البته توجه داریم که همه شهرستان ها (و حتی استان های کشور) به چاپ رول دسترسی ندارند تا این هزینه کاهش یابد. همچنین حساب کنید که قیمت کاغذ گاهی به خاطر نوسانات دلار دچار افزایش های سرسام آوری می شود.حال به این هزینه ها، هزینه های حقوق و مزایای کارکنان دفتر، هزینه های توزیع و هزینه های جاری را هم بیفزایید. اگر در خوشبینانه ترین حالت این هزینه ها را برای هر روز 6 میلیون ریال در نظر بگیریم، در نهایت این دفتر خبری هر روز حداقل 35 میلیون ریال و هر ماه بیش از یکصد میلیون ریال هزینه دارد. 
هزینه ها از کجا تأمین می شوند؟
به صورت معمول، هزینه های نشریات مکتوب در کشور از سه روش تأمین می شود؛ «اسپانسرها و آگهی دهندگان»، «خریداران نشریه» و «یارانه های پرداختی دولتی». از کنار این 3 آیتم نمی شود به راحتی گذشت! هر چند در سالهای اخیر شاهد افزایش حمایت های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از مطبوعات به ویژه در بحث بیمه هستیم، اما مشکلات اقتصادی کماکان به قوت خود در بدنه این صنف باقی مانده است. نشریات محلی اغلب با آگهی های محدود و با قیمت های غیرواقعی منتشر می شوند که می توان منشأ آن را رکود اقتصادی حال حاضر دانست. از سویی، اقبال مردم به رسانه های مکتوب با کاهش عجیبی مواجه شده، تا جایی که بیشتر آنها حتی نام مطبوعات محلی استان و شهر خود را به سختی می دانند و یا حتی نمی دانند... در همین وضعیت، آگهی های خصوصی افت شدید پیدا کرده و آگهی های دولتی نیز در صورت توزیع عادلانه بین همه مطبوعات و به ویژه از نوع محلی شان، کفاف هزینه ها را نخواهد داد.
وضعیت رسانه های محلی
آنچه مسلم است اینکه؛ در بدو ایجاد یک بنگاه رسانه ای و بهتر بگوییم دفتر خبری که خواه و ناخواه با مسایل اقتصادی سر و کار دارد، هیچ مدیری با نیت درآمدزایی صرف وارد کار نمی شود. همه مدیران رسانه ها به ویژه در ابعاد محلی آن دوست دارند با کیفیت ترین اخبار و مطالب را در بهترین و شکیل ترین شکل ممکن به مخاطب و جامعه هدف خود برسانند. به بیان دیگر، وقتی شخص حقیقی درخواست نشریه ای به نام خود می دهد، درصدد بهتر کردن اوضاع چاپ مطبوعات در همان ابعاد است و قطعاً نقشه هایی در ذهن دارد. اما با ورود مستقیم به این عرصه و در گیر و دار تامین حداقل های مالی است که گاه -به ناچار- دست ها را به نشانه تسلیم بالا می برد و برای صرفه جویی در هزینه ها، کارهایی غیر از آنچه در ذهن داشت را انجام می دهد.
در چنین شرایطی، رسانه هایی که قرار است صدای مردم و به تعبیری مدعی العموم باشند، چند راه بیشتر پیش روی خود نمی بینند. یکی از گزینه ها که محتمل ترین راه نیز به نظر می رسد، روی آوردن به اخبار و محتواهایی است که قبلا تولید شده است. در این وضعیت است که رسانه ها و به ویژه رسانه های مکتوب با افت محتوا مواجه می شوند و در نهایت مخاطبان خاص و علاقمند خود را از دست خواهند داد. از سویی، با تکرار این رویه که خود نوعی ناهنجاری است، اخلاق حرفه ای و وظیفه ذاتی رسانه نیز به حاشیه رانده می شود.

در حالتی دیگر، اگر مدیر رسانه به اخلاق حرفه ای پایبند بوده و طرفدار تولید محتوا به هر قیمتی است، به ناچار کیفیت و کمیت فیزیکی نشریه اش را هدف می گیرد که در نهایت به چند راه منتهی می شود: «کاهش تیراژ» یا «تغییر در قطع نشریه»، «تغییر کیفیت کاغذ»، «انتشار نشریه به شیوه های تک رنگ یا در خوشبینانه ترین وضعیت؛ دو رنگ» و...
تأثیر منفی نگاهی خوشبینانه
در خوشبینانه ترین حالت، برخی مطبوعات مثل سابق بازاریاب هایی فعال و پرانرژی دارند که می توانند مفهوم «آگهی تأثیرگذار» را به صاحبان آگهی و گزارش آگهی القا کنند. آنها هنوز هم درآمدهایی برای فعالیت های خود دارند و می توانند پرقدرت و تأثیرگذار ظاهر شده و روال کاری خود را پیش ببرند. تا جایی که مبالغ دریافتی از یارانه واریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را «پس انداز» کنند. در چنین وضعیتی است که مدیر دفتر مطبوعاتی علاوه بر منفعت مادی، به دنبال تولید بهترین محتواها خواهد بود و شکوفایی رسانه اش، اولین اولویت وی خواهد شد. اما در این حالت هم مشکلی گریبان صاحبان رسانه را به ناحق می فشارد! صاحبان تبلیغ، انتظار ندارند که در موقعیت های سخت، رسانه مورد حمایت شان نگاه چپ به منافع آنها داشته باشند. در واقع صاحبان آگهی گمان می کنند که با پرداخت مبلغ تبلیغات (که برای تأمین منافع تجاری، حزبی، مالی، فکری و... خودشان است) به صاحبان رسانه، آنها را مدیون خود ساخته اند.
خواننده های بی حوصله این روزها
متاسفانه با روند غیرمنصفانه و ناعادلانه محبوبیت فضای مجازی به مدد پیام رسان های موبایلی بین مردم و اقبال بیشتر آنان به خواندن متون کوتاه و فشرده، سلیقه مخاطب نیز دستخوش تغییر شده است. تا جایی که اغلب خبرگزاری ها نیز از این رهگذر بی نصیب نمانده اند. گذشت آن روزگاری که مردم برای خرید روزنامه ها صف می بستند و گاهی وقت ها، روزنامه ها به چاپ چندم هم می رسید. مخاطب امروز، طرفدار توئیت های کوتاهی است که در کمترین زمان ممکن، بیشترین اطلاعات را به آنها بدهد. همین موضوع بر بازار فروش نشریات نیز تأثیر منفی گذاشته و درآمدزایی آنها را تا حد زیادی مختل کرده است. از سویی مخاطب از رسانه انتظار پیگیری حقوق خود را دارد، اما گاه این پیگیری ها به دلایل مختلف مثل «عدم پاسخگویی مناسب مسئولان» و یا «پیگیری نامناسب از سوی نشریه» به دلیل نبود انگیزه های لازم، ابتر می ماند.
و در پایان
آخر راهی که رسانه های مکتوب می روند، نیازمند ذهن خلاق است. به عقیده نگارنده، راه گریز ناپذیر نشریات مکتوب به ویژه در ابعاد محلی آن، انتخاب زمینه انتشار تخصصی است تا مخاطبان تخصصی نیز بیابد. نگاه موشکافانه به موضوعات روز و اقناع مخاطب نیز از موضوعاتی است که باید مورد توجه مدیران رسانه های مکتوب قرار بگیرد. در نهایت طی طریق نشریات محلی به سمت نشر الکترونیکی نیز جای تأمل و تفکر دارد. در پایان باید گفت؛ نشریات مکتوب به خاطر مانایی و قدرت پردازشی که در کلمات منتشر شده آنها نهفته است، نمی میرند و تا ابد زنده می مانند، اگر برای رفع مشکلات اقتصادی آنها مرهمی تجویز شود.

انتهای پیام/