نوای دلنشین نو شدن در گوش طبیعت زمزمه می کند و رنگ سبز و حیات نو در کالبد زمان نقش می بندد، در میان این همه تحولات و نو شدن ها سفر مایه آرامش و بازدیدهای نوروزی موجب افزایش مراودات است.

مشاهده طبیعت دل انگیز "شهر زنوز؛ شهر زیبایی ها" همه بهانه هایی برای یک سفر خوب نوروزی است و بیراه نیست اگر بگوییم این شهر با جاذبه های فراوان طبیعی و تاریخی در کنار مردمانی خونگرم در تعطیلات نوروزی بهشتی برای گردشگران است.

نقاشی ممتاز خالق هستی یکی از زیباترین جلوه های بدیع این شهر است و رمز و راز زیبایی های آن چنان غیرقابل توصیف و مسحورکننده است که خاطره سفر گردشگران به مناطق گردشگری زنوز همواره در دل او خواهد ماند و خاطرات فراموش نشدنی را در دفترچه سفرهای میهمانان نوروزی به ثبت خواهد رساند.

ناگفته نماند صنایع دستی به ویژه سفال و سرامیک زنوز می تواند به عنوان مكمل اماكن تاريخي و گردشگري عامل مهمي برای هدایت گردشگران از سراسر ایران به سمت این بخش از خاک کشور باشد.

صنایع دستی زنوز مرزها را درنوردیده به طوری که در اقصی نقاط کشور و بیرون از مرزها اشتهار یافته است. هنری که آموزه های لازم و کافی را در خود داشته و به عنوان سبک زنوز در نقاط مختلف و قطب های سفالگری مورد تقلید قرار می گیرد.

مهارت سفالگری با خاک سفید زنوز با شماره 163 و در تاریخ 89.11.19 عنوان اثر معنوی به ثبت ملی رسیده است، تکنیک و هنری که حداقل از دوره سلجوقیان در زنوز توسعه یافته و به عنوان هنر ممتاز زنوز شناخته شده و جایگاه ویژه به خود اختصاص داده است.

معرفی اماکن دیدنی زنوز

شهر زنوز واقع در 100 کیلومتری تبریز، شهری است که در دره زنوز به صورت خطی و خاوری-باختری واقع شده است و با شهرستان های جلفا از شمال و ورزقان از خاور همجواری دارد.

در ناحیه جنوبی آن دشت کوشن و سانبوران زنوز واقع است. ارتفاعات ماهار و آغداش در ناحیه شمالی دره زنوز و کوه سلطان سنجر در خاور آن برکات زیادی را بر این شهر داشته است. اقلیم طبیعی و شرایط زیستی موجب شده است تا زنوز به زیست گاه مناسب برای انسان از دوران پیش از تاریخ تا دوره کنونی تبدیل شود. برخی اظهار می دارند تمدن و معماری آن سابقه ای بیش از شش هزار سال دارد.

«قیزیل کورپو» زنوز

«قیزیل کورپو» بین سال های 1265 تا 1270 شمسی ساخته شده است. این پل قدیمی و مشهور زنوز در زمانی که وسایل نقلیه امروزی وجود نداشت ساخته شده و مخصوص عبور انسان و حیوانات است.

پل دارای پایه های صخره ای است که از دل زمین سربرآورده اند به همین جهت سیل قادر به تخریب آن نیست، اما به علت نزدیکی پایه های پل که در بعضی از جاها به کمتر از دو متر می رسد، در بعضی از مواقع که سیلاب های عظیم راه می افتد و درختان و سنگ های بزرگ را از جا کنده و با خود می آورد، درختان در زیر پل گیر کرده و دریاچه بزرگی پشت پل ایجاد و سیل از روی پل سرازیر می شود.

طاق پل از داخل به شکل مربع های تودرتو زده شده به طوری که یک مربع کوچک در مرکز طاق به وجود آمده و هر قدر به طرف بیرون رفته مربع ها بزرگتر شده اند.

مواد تشکیل دهنده آن گچ، خاک و سنگ های آهکی تخت به اندازه یک آجر کامل که در زنوز به آن سنگ های آهکی«کپیر داشی» می گویند، می باشد.

این پل مرتفع و یک دهنه با پیش قدمی، همت و کوشش شخصی به نام مطلب ساخته شده است. مطلب پس از آماده کردن مقدمات کار، استاد حسین معمار تبریزی را می آورد و ساخت پل را شروع می کنند.

«قیزیل کورپو» زنوز ماه جاری در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

روستای پلکانی زنوزق

يكي از منحصربه فردترين روستاهاي ايران روستاي زنوزق است. اين روستا در كنار شهر زنوز واقع شده است. شهري كه سومين دارالفنون ايران در آنجا تاسيس شده و به همين دليل سطح تحصيلات عمومي مردم اين شهر و روستاهاي اطراف بالاست.

زنوزق از تاریخی‌ترین روستاهای پلکانی ایران است که بین کوه‌ها محصور شده و خانه‌هایی دارد که به جا مانده از دوره صفوی است و همچنین قبرستان این روستا با سنگ قبرهای قدیمی، خود شاهدی بر قدمت روستاست.

زنوزق روستایی است که آثاری از دوره ایلخانی و صفوی دارد و بسیاری معتقدند قدمت روستا خیلی بیشتر از این‌هاست؛ حتی برخی با استناد به نقوش برخی سنگ‌قبرها، قدمت سکونت در زنوزق را تا دوره میتراییسم عقب می‌برند.

روستای زنوزق از شرق به کوه‌های سلطان سنجر، از غرب به روستای درق و از جنوب غرب به شهر زنوز محدود می‌شود و شمال آن را ناهمواری‌های اطراف روستا فرا گرفته است.

آبشار دامجی قیه

آبشار دامجی قیه در شرق روستای درق در فاصله سه کیلومتری شمال شرقی زنوز واقع است. این آبشار از میان سنگ های آهکی تراوش کرده و به درون چاله در مجاورت این سنگ ها می ریزد.

ارتفاع این آبشار در حدود پنج متر و در ارتفاع دو هزار و هشت متری از سطح دریا واقع شده است. درق در دهستان زنوزق واقع شده ‌است و از نظر آب و هوایی جزو مناطق سردسیر ایران محسوب می‌شود که دارای زمستان های سرد و طولانی و بهار و پاییز نسبتاً سرد و تابستان های معتدل است. حدود شش ماه از سال یخبندان است.

دسترسی به آبشار دامجی قیه از طریق جاده ارتباطی مرند به جلفا، سه راهی زنوز، بعد از شهرستان زنوز، روستای درق امکانپذیر است. آبشار در فاصله 2 کیلومتری شرق روستای درق پس از زمین های کشاورزی واقع است.

کوه سلطان سنجر زنوز

کوه سلطان زنجير که با نام‌هاي زنجير و سلطان سنجر نيز شناخته مي‌شود با ارتفاع سه هزار و 225 متر يکي ديگر از کوه‌هاي سترگ و زيباي آذربايجان است که در محدوده‌ي شهر زنوز واقع شده است. جهت کوه شمال غربي – جنوب شرقي بوده و مختصات جغرافيايي قله‌ي آن به طول 05/64 و عرض 36/38 مي‌باشد.

کوه سلطان سنجر که توسط اهالی امروزه سلطان زنجیر نامیده می شود در شرق شهر زنوز قرار دارد و علت نامگذاری اين كوه به نام سنجر به دليل این بوده که وقتی سلطان سنجر آخرین پادشاه سلجوقیان در یکی از جنگ ها از قراختائیان شکست می خورد و در کوه هاي اين منطقه آواره می شود به پیرعابدی که در این کوه کلبه ای داشته، پناه می آورد و مدتی در آنجا می ماند. بدین جهت این کوه به عنوان مخفیگاه سلطان سنجر مشهور می شود.

امروزه آرامگاه پیر زاهد به عنوان زیارتگاه مورد توجه شهروندان و شهرهای همجوار است، لیکن به جهت پوشیده بودن آن از برف در تمام فصول تنها امکان صعود در ماه های گرم سال برای عموم میسر است. همچنین این کوه به واسطه ارتفاع مناسب و برفگیری خوبی که دارد منشأء رودخانه زنوز چای و همچنین مناطق پیرامون این کوه از جمله آبشار گل آخیر که دارای ارزش های گردشگری مناسب است. دره زنوز از حوزه آبگیری آن بهره مند است و یکی از ارکان توسعه کشاورزی و باغداری در مناطق اطراف زنوز است.

آیین زیارت پیر سلطان زنجیر

در نزدیکی این کوه روستایی به نام دویوجان قرار دارد که هر ساله در این روستا آیینی با شرکت همه‎ی زنان و مردمان روستا روی می‎دهد که بنا بر آن، ظهر نوزدهم تیرماه از روستا خارج شده و دسته دسته همراه زنان و بچه‎ها به سوی «پیر» یا «سلطان سنجر» که سلطان زنجیراش می‎گویند حرکت می‎کنند. حصار این پیر از سنگ است، مردم بخشی از راه خاکی را با تراکتور و بقیه را با پای پیاده می‎پیمایند.

عصر پیش از فرو رفتن آفتاب بر بلندی کوه سلطان سنجر رسیده و در میان سنگ‎های تلنبار شده جای می‎گیرند تا پیش از برآمدن آفتاب شاهد گوسفندان‎شان باشند که بر گرد پیر می‎چرخند. این نمایش برای سلامتی و پربرکت بودن دام‎های‎شان خوب است. داستان‎هایی از این آیین‎ها بر سر زبان‎هاست که اعتقادشان را بر آن بیش‎تر می‎کند. اطراف «پیر» پر است از خانواده‎هایی که شب را بر سر آتش به سر می‎برند و جوانانی که بر بلندی این کوه با احساس غرور از آینده‎ی برنامه‎هاشان سخن می‎گویند. از این بلندی روستای زنوزاق و زنوز دیده می‎شود. این پیر از آنِ مردمان زنوز است که فقط در این روز از سال روستاییان دویوجان زائر آن می‎شوند.

سیلدیریم زنوز

 در شمال شرقی شهر و در کنار چشم انداز زیبای باغات جویزلیک یکی از جاذبه های دل انگیز صخره ای واقع است. این صخره ها که طول آن بیش از یک کیلومتر و ارتفاع آن تا حدود 800 می رسد به صورت دیواره ای از سنگ تراورتن و بر اساس فرسایش کوه پاراسار(برسر) تحت تاثیر رودخانه زنوز چای به وجود آمده است.

مسیرهای زیادی در این صخره ها توسط صخره نوردان ایجاد شده است و سالانه گروه های مختلف صخره نورد در فصول مختلف برای صعود از آن به این شهر مسافرت می کنند.

سد زنوز

سد زنوز یکی از زیبایی های آذربایجان به شمار می آید که در شمال خاوری این شهر واقع شده است.

این سد که از یک سو در میان باغات پلکانی و منظر فرهنگی زنوز قرار گرفته و از سوی دیگر با کوه‌های مرتفع احاطه شده است. سد زنوز از نوع خاکی بوده و به وسیله رودخانه زنوز چای تغذیه می شود. فاصله آن از محله کودلر تنها دو کیلومتر بوده و علاوه بر دسترسی آسان و مناسب یکی از جاذبه های ممتاز استان آذربایجان شرقی محسوب می شود. این سد روزانه مورد بازدید تعداد زیادی از مسافران فرار می گیرد و به عنوان یکی از انتخاب های گردشگران در تمام فصول سال است، آب این سد را چشمه های خروشان جاری شده از کوه سلطان سنجر تامین می کند که در همه فصل های سال دارای آب است.

کالاش

این باغ در فاصله حدود 100 متری محدوده فعلی شهر زنوز قرار دارد و از تیپ باغ های بومی زنوز است .کالاش به صورت پله کانی (سکو) احداث شده و در بالاترین نقطه باغ آبشار کوچکی که آب آن از سنگ آهکی تراوش می کند واقع است و به صورت آبشار به داخل استخر که به منظور استفاده در آبیاری باغ از آن استفاده می شود.

ماهار

ماهار یکی از تفرجگاه های منطقه شمال غرب شناخته شده است، وجود گونه های مختلف گیاهی به ویژه سبزی هایی چون چیچک، غاز یاقی، شینگه، سیر وحشی و ... آن را بسیار زیبا و دلنشین می سازد و در ماه های اردبیهشت و خرداد گردشگران بسیاری را از شهرهای دور و نزدیک به خود جلب می کند، در فاصله 15 کیلومتری شمال زنوز بر بلندای کوه ها وافع است که از طبیعت کم نظیر در کشور و منطقه بهره مند هستند. همچنین این ناحیه از ذخایر ژنتیکی پوشش گیاهی محسوب می شود.

مقبره فانی زنوزی

 میرزا حسن فانی زنوزی از فقهای دوران زندیه و از سادات حسینی بوده است که در سال 1172 در هفدهم ماه صفر متولد شده و از همان اوایل سن تحصیل علوم دینی و ادبی نزد عالمانی چون مولانا محمد شفیع، مولانا عبدالنبی، آقا محمد بهبهانی، میرزا مهدی شهرستانی و آقا سید علی پرداخته و بعد از سال ها کسب علم در بلاد مختلف به خوی رفته و در آنجا حسب العمر حسن قلی خان دنبلی کتاب بحرالعلوم و ریاض الجنه را تالیف کرده است.

این دانشمند از ذوق و قریحه شاعری نیز برخوردار بوده و به زبان های عربی، ترکی، فارسی اشعار را نیز سروده است و در اشعارش به "فانی" متخلص بوده است.

سخن آخر اینکه...

صنعت گردشگری يكی از مهمترين نيروهای محركه توسعه اقتصادی به‌ شمار می‌آید که در رونق اين صنعت علاوه بر طبيعت زيبا و متنوع، آداب و رسوم، پشينه تاريخی و فرهنگ كهن آن منطقه نقش آفرینی می‌کند، پتانسیل هایی که شهر زنوز تمامی آنها را داراست اما  با وجود این کار ارزشمند و شایسته‌ای در شان و منزلت مردم این خطه نشده است.

ایام نوروز و حضور مسافران و گردشگران نوروزی فرصتی برای معرفی زنوز و توانمندی و ظرفیت های آن است.

با برنامه ریزی و تهیه تراکت در ایام نوروز می توان هویت شهر،‌ فرهنگ و آداب و رسوم، صنایع دستی، آثار تاریخی و مذهبی را به مسافران معرفی کرد.

به امید روزی که آینده‌ این شهر در توسعه‌ی صنعت گردشگری و اینکه چه مسیری باید پیموده شود تا به اهداف کمی و کیفی توسعه دست یابیم، ترسیم و عملیاتی شود.

منابع: سایت سیری در ایران

سایت گردشگری آذربایجان شرقی

برای دیدن تصاویر مناطق گردشگری زنوز اینجا کلیک کنید.