سیر تحولات تکنولوژی خیره کننده است. سال های نه چندان دور ویدئو یک معضل اجتماعی بود و كلي از جامعه و سياستمداران را به خود مشغول كرده بود. بعد از عادی شدن این موضوع بحث بودن یا نبودن ماهواره مطرح شد و حضور ماموران در پشت بام خانه مردم برای جمع کردن دیش ها.

خيلي طول نكشيد كه اينترنت آمد و «مودم» به يك وسيله ضروري هر خانه‌اي تبديل شد به طوری که با ظهور اینترنت امروزه شاهد تغییر و تحولات اساسی در دنیای ارتباطات و تولید اطلاعات هستیم.

رهایی از قید و بندهای جغرافیایی، ملحق شدن به اجتماعاتی که به هیچ مکان مشخصی وابسته نیست و اتصال جوامع به صورت شبکه های جهانی به یکدیگر از جمله تحولات عظیمی است که اینترنت در ساختار اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جوامع بشری به وجود آورده است.

اینترنت به فعالیت رسانه ها سرعت بخشیده طوری که داده ها و اطلاعات با سرعت غیرقابل تصور منتقل و در دسترس کاربران قرار می گیرد و همین امر باعث شده انسان امروزی به واسطه "آگاهی آنلاین" به موجودی "برخط" تبدیل شود به طوری که بدون حضور فیزیکی و محدودیت زمانی، امکان انتشار‌‌ ‌دیدگاه و استفاده از اخبار و اطلاعات در حوزه های مختلف را داشته باشد اما در کنار آن منجر به ایجاد شبکه های اجتماعی شد.

اگر در دو دهه اخیر محصولات و تولیدات رسانه های جمعی مانند رادیو، تلویزیون، مطبوعات و خبرگزاری ها تنها خوراک مخاطبان بود امروز شبکه های اجتماعی به عنوان سرآمد وب به شمار می آیند، توانسته اند بیشترین نفوذ را در بین کاربران اینترنت داشته باشند و به رقیب سرسخت رسانه های جمعی تبدیل شوند.

در دنیای امروز، شبکه های اجتماعی زیرساخت های حیاتی و یکی از عوامل کلیدی در تحولات اجتماعی به حساب می آیند اما این سوال را پیش آوردند که چه تفاوتی بین شبکه های اجتماعی و رسانه های جمعی وجود دارد؟ کارکرد و پیامدهای این شبکه ها چیست؟ و ... برای پاسخ به این سوالات با مدرس ارتباطات و روزنامه نگاری دانشگاه های ارومیه به گفت و گو نشستیم و وی به بیان نظرات خود در این خصوص پرداخت.

در شبکه های اجتماعی همه‌ چیز دیالوگ است

مهدی محمدپور در خصوص تفاوت شبکه های اجتماعی و رسانه ها می گوید: ما در حوزه رسانه با کارشناسان خبره نظیر خبرنگاران، سردبیران و متخصصینی که در امر رسانه مهارت دارند، دوره های خاصی را طی کردند و مطالب را به صورت حرفه ای کار می کنند سر و کار داریم، اما در مدل دوم یعنی شبکه های اجتماعی همه‌ چیز دیالوگ است یعنی افراد بیشتر به جهت نقشی که خود در ماجرا دارند راوی مطالب خودشان هستند تا خبرنگار.

این روزنامه نگار و نویسنده استان می افزاید: اساس در رسانه ها در مفهوم (Media) ارسال اطلاعات است اما در شبکه اجتماعی هسته اصلی دیالوگ است و افراد برای انگیزه خاصی به آن وارد می شوند. اگر بخواهیم به زبان ساده سخن بگوییم در شبکه های اجتماعی همچون فیس بوک، توئیتر، یوتیوب و .....که عموما مخاطبان زیادی هم دارند معمولا هر فرد، پروفایلی برای خود ایجاد می کند و با دیگران ارتباط برقرار می کند و در این مسیر تلاش می کند با دوستان بیشتری ارتباط برقرا کند اما در رسانه های خبری مثل رادیو، تلویزیون و یا روزنامه ها نه هدف دوست یابی هست و نه کارکرد در این راستاست. در حوزه رسانه ارتباط گران بیشتر به سمت ارائه اطلاعات جدید و جهان پیرامون هستند و ارتباط گیران نیز رسانه ها را کسب آگاهی از رویدادها و بیشتر برای برخورداری از محتوای آنها مورد استفاده قرار می دهند.

فلسفه وجودی شبکه های اجتماعی واقعی؛ شکل دهی گروه های اجتماعی

 مشاور رسانه ای مدیر کل آموزش و پرورش استان در ارتباط با کارکرد و پیامدهای شبکه های اجتماعی اظهار می دارد: در خصوص کارکردهای مثبت شبکه های اجتماعی برای استفاده کاربران باید گفت که فلسفه وجودی شبکه های اجتماعی واقعی، شکل دهی گروه های اجتماعی بر محور مشترکات اعتقادی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی هست، بسیاری با هدف به اشتراک گذاشتن علاقمندی های خود و تعامل با دیگر اعضا و گاه با انگیزه سازماندهی کردن گروه های اجتماعی مجازی وارد این فضای اجتماعی مجازی می شوند از آنجا که یکی از منابع مهم کسب درآمد از راه تبلیغات حاصل می شود شبکه های اجتماعی در این زمینه نیز به جهت انتشار سریع مطالب و ارتباط مجازی مستمر با مخاطبان این امکان را فراهم می کند تا بسیاری از موسسات و یا افراد صاحب سرمایه و کالا ازاین فضای مجازی موجود برای کاربران با علایق مشخص آگهی فرستاده و امور تجاری خود را پیش ببرند. 

عضو شورای اطلاع رسانی دولت در استان ادامه می دهد: در بررسی نکات منفی این شبکه ها باید به تفاوت های فرهنگی، اجتماعی و دینی کاربران در این فضا توجه خاصی کرد به عنوان مثال وقتی در عرصه سرگرمی بخواهیم از شبکه های اجتماعی استفاده کنیم باید متوجه تفاوت های شخصیتی کاربران در این فضا باشیم. در شبکه های اجتماعی مجازی افراد و گروه های مغرض با اهداف از پیش تعیین شده ای نیز هستند که به شیوه های مخصوص با حمله به اعتقادات و مقدسات مردم ملل گوناگون اقدام به تبلیغات ضددینی و مذهبی می کنند، یا به جهت عدم امکان شناسایی هویت واقعی اعضا و نیز عدم امکان کنترل محتوای تولید شده توسط کاربران شبکه های اجتماعی، شکل گیری و ترویج سریع شایعات و اخبار کذب خیلی سریع در این شبکه ها منتشر می شود. 

نقض حریم خصوصی افراد؛ از جمله معایب استفاده از شبکه های اجتماعی

به گفته وی نقض حریم خصوصی افراد اعم از اطلاعات شخصی یا ضبط و نشر تصاویر خصوصی نیز از دیگر معایب استفاده از شبکه های اجتماعی در فضای اینترنتی هست که نباید از آن غافل بود.

محمدپور در عین حال اظهار می دارد: گروه های تلگرامی با توجه به کارکردهایی که دارند شبکه های اجتماعی از نوع مجازی هستند اما در مورد اینکه این گروه ها ابزار اطلاع رسانی نیز محسوب می شوند یا خیر باید بگوییم هستند، این ابزار ارتباطی همچون سایر شبکه‌های پیام رسان از جمله وایبر، واتس اپ و... ابتدا محلی برای تشکیل جمع‌های خانوادگی، دوستانه و یک شبکه سرگرمی بود ولی مدتی است که در کشور ما نوع کارکرد آن کمی متفاوت شده است. حالا دیگر رسانه ها اعم از خبرگزاری‌ها و سایت‌ها خوب می‌دانند با توجه به روند روزافزون علاقه مردم به این شبکه و دسترسی آسان و رایگان به آن می‌توانند از این فضا بهترین بهره را برای خبررسانی ببرند.

روش استفاده درست از شبکه های اجتماعی را بیاموزیم

این مدرس دانشگاه در پاسخ به اینکه شبکه های مجازی فضای رسانه ای را تحت تاثیر قرار داده چه راهکاری پیشنهاد می کنید و چگونه باید برخورد کرد، تصریح می کند: شبکه‌های اجتماعی با اینکه ابزار ارتباطی بسیار مناسبی برای تعامل هستند، اظهار عقاید و آشنایی با دنیایی بزرگ‌تر از مرزهای ژئوپلتیک و در سطح جهانی بوده اما اگر دقت نکنیم همین فضاهای وسوسه انگیز می‌توانند به ما و زندگی ما آسیب بزنند. اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی و ناتوانی در مدیریت زمان، افسردگی، دوست یابی های غیراصولی و غیرمنطقی، ایجاد فاصله و شکاف در ارزش های فرهنگی و عقیدتی، مشکلات تحصیلی و… تنها بخشی از تاثیرات منفی است که استفاده نادرست و افراطی از شبکه‌های اجتماعی را برای کاربران به ارمغان می‌آورند، به همین دلیل استفاده درست و صحیح از شبکه‌های اجتماعی مهارت مهمی است که اگر به دنبال موفقیت در زندگی هستیم باید روش استفاده از آن را بیاموزیم و با احتیاط با آن برخورد کنیم.

سخن آخر اینکه...

با توجه به اینکه شبکه های اجتماعی با ايجاد پوشش خبري كامل در زمينه هاي مختلف اعم از اجتماعي، سياسي، اقتصادي و... سعي در جهت دهي به افكار عمومي به سمت اهداف خود را دارند، از اين رو شناخت نحوه اطلاع رساني شبكه هاي اجتماعي مجازي امري لازم و ضروري پنداشته مي شود.

در اصل "فناوری" به هیچ عنوان نامناسب نیست اما فرهنگ استفاده از آن باید در اولویت قرار گیرد. هم اکنون فقط با به‌کارگیری صحیح از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی می‌توان جلوی بروز نارسایی‌ها و تبعات سوء ناشی از آن را کاهش داد.

انتهای پیام/