لعیا نورانی زنوز/ "فرهنگ سیاسی" به مجموعه ای از نگرش ها، باورها و احساسات اکثریت اعضای یک جامعه نسبت به سیاست و حکومت اطلاق می شود و دربردارنده عقاید اعضای آن جامعه نسبت به مبانی فکری و قواعد رفتاری یک نظام سیاسی است، بنابراین پیشینه تاریخی، آداب و سنت ها، ساختار فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و اعتقادات از عوامل تعیین کننده "فرهنگ سیاسی" در یک جامعه هستند.

"فرهنگ سیاسی" در حالت عمومی و کلی به دو نوع "فرهنگ سیاسی مدرن" و "فرهنگ سیاسی سنتی" تقسیم بندی می شود. 

در "فرهنگ سیاسی مدرن" آنچه ارجحیت دارد منافع ملی بر منافع شخصی است، تصمیم گیرنده اصلی مردم هستند، در این فرهنگ چون اولویت با قانون و اصول است لیاقت و شایسته سالاری مدنظر بوده و افراد بر اساس ضوابط به کار گماشته می شوند اما برعکس در "فرهنگ سیاسی سنتی" به دلیل عدم تکامل آگاهی های سیاسی مردم، منافع شخصی، قوم و قبیله ارجحیت دارد، سخن افراد، اشخاص و سلیقه های شخصی مدنظر بوده و به کار گماری افراد بر اساس روابط است.

در جامعه ما با وجود اینکه "فرهنگ سیاسی مدرن" مورد پذیرش قرار گرفته است اما رگه هایی از "فرهنگ سیاسی سنتی" یعنی نظام قومی و طایفه ای وجود دارد که در لایه های زیرین فعالیت می کنند و علاوه بر آنکه عوارض مخربی بر جای می گذارد استمرار آن می تواند فاصله جامعه را با توسعه سیاسی زیاد کند.

این موضوع در استان آذربایجان غربی از اهمیت بسزایی برخوردار است چرا که بخش عمده تاریخ استان را کشمکش ها و مجادلات قومیتی و مذهبی تشکیل داده و با وجود تحمیل آسیب های جدی اما این وضعیت رفتار سیاسی افراد را جهت داده و تاثیر بسزایی در ذهنیت تاریخی و فرهنگ سیاسی داشته است که این مسئله در ایام انتخابات نمود بیشتری دارد به طوری که با نزدیک شدن به انتخابات عده ای برای کسب آرا به استفاده ابزاری از مباحث قومیتی روی می آورند و به سیاسی شدن آن دامن می زنند چه با کمال تاسف به برکت همین تبلیغات قوم گرایانه تا حدودی نیز موفق بوده اند.

فضای باز سیاسی در آستانه انتخابات فضایی را برای منفعت طلبان، برخی از فعالان مدنی و حتی منتخبان مردم فراهم می کند تا با القای باورهای انتزاعی و قدرت نمایی قومی، شکاف عمده ای در بین آحاد مردم ایجاد کنند و بیشترین تاثیر را بر افراد جامعه بگذارند.

نکته قابل تامل اینکه بازی با مهره قومیت ها، بهره برداری های سیاسی و وزن و اقتدار خود را به دیگران نشان دادن به هیچ وجه در حال کمرنگ شدن نیستند و در هر انتخابات بازتولید می شوند که همین امر باعث شده است تصمیم گیری ها و انتخاب ها بر مبنای منافع قومی و نه شایسته سالاری با اتکا به تفکر و تحلیل درست باشد.

این وضعیت بدون تردید با فرهنگ سیاسی مدرن در تناقض است و نشانه عدم توسعه یافتگی است چرا که اگر قوم گرایان خواهان جامعه پیشرفته و توسعه یافته هستند، حقوق شهروندی و همزیستی مسالمت آمیز همگانی اهمیت دارد و خواهان توسعه متوازن و پایدار هستند اصولا باید رفتارهای اجتماعی و سیاسی شان نیز منطبق با موازین و معیارهای جوامع مدرن باشد.

از طرفی وقتی اساس و پایه سرمایه گذاری ها، فعالیت های اقتصادی و ...ثبات، امنیت و اعتماد ملی است لذا اگر تمایلات قوم گرایانه در قالب گرایشات ملی تعریف نشود، بین هویت قومی و ملی ارتباط منطقی وجود نداشته باشد و بافت قومیتی در چارچوب اصلی خود حفظ نشود، برآیند کنش ها زمینه ساز رشد و توسعه متوازن، همدلی، وحدت و همگرایی نخواهد بود و از مسیر اصلی خارج خواهیم شد، حال چگونه ما می توانیم با این فرهنگ مبارزه جدی و همه جانبه بکنیم و راه حل چیست؟

به نظر می رسد راه برون رفت از معضلات کنونی مشارکت مطلوب سیاسی با تقویت احزاب و تشکل های صنفی از قبیل تشکل های دانشجویی است تا مردم با شعور سیاسی بالا و آگاهی فزاینده مشارکت داشته باشند.

اما به اذعان جامعه شناسان مهم ترین اقدام "جامعه پذیری سیاسی" است. براساس تعریفی که در سایت باشگاه اندیشه آمده است، جامعه‌پذیری‌ سیاسی‌ فرایند مستمر یادگیری‌ است‌ که‌ به‌ موجب‌ آن‌ افراد ضمن‌ آشنا شدن‌ با نظام‌ سیاسی‌ از طریق‌ کسب‌ اطلاعات‌ و تجربیات‌ به‌ وظایف‌، حقوق‌ و نقش‌های‌ خویش‌ به ویژه وظایف‌ سیاسی‌ در جامعه‌ پی‌ می‌برند، در این‌ فرایند ارزش ها، ایستارها، نهادها، اعتقادات‌ و آداب‌ و رسوم‌، از جمله‌ مسائل‌ سیاسی‌ از نسلی‌ به‌ نسل‌ دیگر انتقال‌ می‌یابد.

لذا به نظر می رسد آموزش سیاسی ضرورتی اجتناب ناپذیر است تا شهروندان به پختگی و تکامل سیاسی برسند و از حقوق شهروندی، قوانین و اصول سیاسی آگاهی یابند، در این صورت لازم است نهادهای آموزشی، دستگاه های تعلیم و تربیت، رسانه های جمعی و احزاب پای کار آیند تا جامعه پذیری به تدریج و به آرامی نهادینه شود، از این رو با تحقق این مهم فکر ملی، منافع ملی و غرور ملی به وجود می آید و راه گذر از "فرهنگ سیاسی سنتی" به "فرهنگ سیاسی مدرن" فراهم می شود.

بدون تردید فرهنگ انتخابات براساس چنین تفکری راه را برای برگزیدن افراد توانمند و شایسته و نه براساس مسائل قومی و طایفه ای باز می کند.

انتهای پیام/