نیم نگاهی بر بازی های مرسوم در زنوز

 بازی‌ های محلی، تبلوری از فرهنگ کهن و خاطرات ماندگاری است که متناسب با وضعیت اقلیمی و فرهنگی هر منطقه و با هدف پر کردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان طراحی شده‌اند.

به گزارش نای قلم، با مطالعه و معرفی بازی‌های بومی و محلی است که می توانیم به داشته های فرهنگی مان پی ببریم؛ داشته هایی که به واسطه آنها افراد با قوانین ساده اداره زندگی آشنا و به مهارت‌هایی مجهز می شدند که توان روبرویی با موقعیت‌های دشوار زندگی را داشتند اما امروز در هیاهوی تکنولوژی معنا و مفهوم خود را از دست داده اند.

بازی های بومی و محلی، هم اکنون به عنوان یکی از جاذبه های مهم گردشگری مطرح بوده و نقش زیادی در تقویت صنعت گردشگری دارد اما این ظرفیت در شهر زنوز همچون سایر فرصت های گردشگری مغفول مانده و غبار فراموشی بر چهره بازی‌های بومی و محلی نشسته است.

بازی ها و سرگرمی های زنوز را می توان در دو گروه بازی های مختص پسران و دختران دسته بندی کرد.

الف: بازی های پسرانه

شاهی تختان یئره سالماق (" پایتخت آلماق "هم می گفتند)، ماللا میندی اویناماق، ایششک قووماق ( خرسواری)، آت قووماق ( اسب سواری ) مختص کسانی بود که اسب داشتند، هِل دسته سی اویناماق، آشیغ اویناماق، میللک چیخماق (میللح چیخماق)، بیللک چیخماق (بیللح چیخماق)، هشترمه سی کیچماق، آغاج  ویزیل داتماق، آغاج قورماق، آغاج دوزماق، بورک تپه سی اویناماق، توپ عربی اویناماق، بله مه گیزیر اویناماق (شاه و وزیر)، گول گول اویناماق (گل و پوچ)، سولاشماق (معمولا در کنار رودخانه زنوز چای انجام می شد)، قونویا وورماق، اوخ آتماق (تیر و کمان بازی)، داش آتماق، داش قوزاماق، ویزماق یا زیوماق (سر سره بازی یا اسکی - بازی مخصوص زمستان)، قار گول له سی اویناماق، قار آدامی دوزتماق ( آدم برفی درست کردن )، آتیلاتما گئتماق، یومورتا دویوشتورماق، جویز دویوشتورماق و دینگیلن هوپ (الک دولک)

ب: بازی های دخترانه

آرادان ووردی اویناماق، گیزلن پاچ اویناماق (قایم باشک بازی)، ایپ گئچماق، ایپدن آتیلماق، اوچ داش اویناماق (بش داش و یدی داش هم بود)، لس لس اویناماق، قوندوم قوندوم اویناماق، اووا دوزه تماق (عروس بازی)، کووف آسماق (تاب بازی)، قووالا قاشدی اویناماق و قوناق باجی اویناماق که اکثر بازی های یاد شده به صورت گروهی انجام می شد و روح همکاری، اتحاد در بین افراد هم گروه، صداقت و راستی نسبت به گروه مقابل حاکم بود و هر بازی قاعده و قانون مخصوص خودش را داشت.

علاوه بر این تقویت هوش و حافظه، افزایش حس رقابت، همکاری تیمی، افزایش قدرت بدنی، ایجاد حس شادی و نشاط در بین تمامی اعضای خانواده و … همگی از ویژگی هایی است که این بازی ها را از بازی های امروزی متمایز می کند.

شرح مختصر بازی "شاهی تختان یئره سالماق"

این بازی به این صورت بود که کودکان به دو گروه نسبتا مساوی از نظر جثه و قدرت بدنی  تقسیم می شدند و هر گروه برای خودش یک شاه انتخاب می کرد که معمولا نسبت به بقیه زرنگ تر و پرزورتر بود و بقیه افراد گروه هم سربازان شاه محسوب می شدند محل تپه مانندی را که از تپاله دام ها به وجود آمده بود و " زیبیلیخ " نامیده می شد به عنوان تخت شاه یا پایتخت انتخاب می کردند (البته آن موقع هنوز قوانین شهرداری و بهداشت در زنوز پیاده نشده بود و مردم تپاله دام ها را زمستان در کوچه می ریختند تا در بهار به باغ ا ببرند) بار اول به صورت قرعه کشی و یا با انجام یک مسابقه "دو" بین دو گروه یا افرادی از دو گروه که هر گروه برنده می شد به روی بلندی می رفت و به اصطلاح تخت را تصاحب می کرد و گروه دیگر باید تلاش می کردند گروه حاکم را از تخت پایین بکشند و خود حاکم شوند جالب اینکه اگر همه افراد پایین کشیده می شدند ولی شاه بالا بود آن گروه هنوز حاکم بود ولی اگر بر اثر اشتباه شاه قبل از همه پایین کشیده می شد گروه تخت را از دست می دادند و گروه دوم بالای بلندی می رفت و به اصطلاح پایتخت را تسخیر می کرد نکته مهمتر اینکه وقتی گروه حاکم تخت را از دست می داد شکست خود را پذیرا می شد و خودش را آماده می کرد که دوباره تخت را تصاحب کند و این مبارزه ادامه داشت ...

این بازی هم مانند دیگر بازی ها قوانین و قواعد مخصوص خود را داشت، مهم تر اینکه این بازی را کسانی خلق کرده اند که اهل مبارزه و سیاست بوده اند و خواسته اند به بچه ها از همان دوران کودکی یاد بدهند که می شود شاه را هم روزی از تختش پایین کشید و شاه دیگری را به جایش نشاند یا اگر امروزی بگوییم می شود روزی اپوزیسیون جای پوزیسیون قرار بگیرد و یا بر عکس (مبارزه) و یا گروه حاکم شکست را پذیرا می شد و اصراری بر ماندن در تخت نداشت (دمکراسی) و ...

خلاصه در آن دوران شیرین کودکی بچه ها بدون آنکه متوجه قضیه باشند شاه را به راحتی از تختش پایین می کشیدند کاری را که بزرگترها با دادن کشته های زیادی بعدها انجام دادند و دیگر قضایا...

فرجام سخن اینکه...

وقتی بازی‎های بومی و محلی بخش تفکیک‌ناپذیری از فرهنگ دیرین را تشکیل می‎دهند، برنامه‌ریزی و صرف اعتبارات مورد نیاز به منظور بازپرورانی ورزش‌‏های بومی و محلی از اهمیت ویژه‌‏ای برخوردار است که نباید مورد غفلت مسئولان امر قرار گیرد.

تأمین اعتبارات لازم و توجه مسئولان به پتانسیل‏‌ ورزش‌های بومی و محلی زمینه‌ساز خوبی برای نمود بیش از پیش داشته‎های زنوز در این حوزه تلقی می‎شود و با این تفاسیر اهتمام مسئولان در برنامه‌ریزی‎های منسجم و هدفمند در این حوزه و برگزاری مسابقات ورزشی نقش مؤثری می تواند در تقویت فرهنگ استفاده از بازی‎های بومی و محلی در بین شهروندان ایفا کند.

نباید فراموش کنیم که از یاد بردن بعضی سنن و آداب به معنای فراموشی فرهنگ و تمدنی است که گاه می تواند ملتی را از ملل دیگر متمایز کند لذا احیای بازی های بومی و محلی گامی اساسی در نهادینه کردن آداب سرزمینی است که تمدن کهن و تاریخ طولانی و پرتلاطمی دارد.

انتهای پیام/