ناصر شاه علی

زنوز یکی از شهرهای آذربایجان شرقی و در ۱۰۰ کیلومتری شمال تبریز واقع شده‌، ارتفاعش از سطح دریا یک هزار و 700 متر و در 45 درجه و 49 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و در 38 درجه و 45 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است.

معانی متفاوت و مختلفی از واژه زنوز كه در محل به صورت زونوز تلفظ می شود وجود دارد، در لغت نامه های معتبری مانند دهخدا و معين آن را «دو بهاره» و «محل سنگلاخ» معنی كرده اند اما برخی محققان معانی ديگری مانند علم و دانش، محل رود وغيره به آن نسبت داده اند، آنچه در این جستار در پی آنیم، شيوه‌ي نوشتاري واژه زنوز یا زونوز است.

در کشورهای چندملیتی یا چندقومیتی مثل ایران، انسان ها مجبور به آموختن حداقل دو زبان هستند، کودکان بعد از تولد به زبان مادری سخن می گویند و با راهیابی به مدرسه با زبان فارسی به عنوان زبان رسمی کشور و در سایر مقاطع تحصیلی با زبان عربی به عنوان زبان دینی و مذهبی و زبان انگلیسی به عنوان زبان بین المللی آشنا می شوند.

در مناطق ترک نشین از بین این چهار زبان "زبان ترکی" چون ارتباطات کلامی توسط این زبان صورت می گیرد بیشتر از بقیه کاربرد دارد و عموما کلمات در زبان ترکی همانگونه نوشته می شوند که مورد تلفظ قرار می گیرند.
از این رو در زبان ترکی و در محل زادگاه ما که زنوز به صورت زونوز تلفظ می شود، اگر بخواهیم گفتارمان را در زبان مادری به نوشتار تبدیل کنیم باید به صورت زونوز نوشته شود.
اما چرا زونوز در منابع به صورت زنوز نوشته می شود؟ 

این مسئله به حدود یکصد سال پیش بر می گردد که رضاخان پهلوی تصمیم به اجرای سیاست آسیمیلاسیون گرفت، در پروژه هویت سازی ملی، زبان فارسی را رکن اصلی ملت ایران دانستند و این موضوع در کانون توجه قرار گرفت، در آن مقطع زمانی و در راستای اجرای این سیاست برای آبادی ها، محلات، اماکن و مناطق غیرفارس نشین که به زبان های قومی آن مناطق بودند، اسامی فارسی تراشیدند و تلاش شان بر این بود که اسامی را در منابع رسمی طوری به ثبت برسانند که یا فارسی باشند یا حداقل از حالتی که در زبان محلی شان هست خارج کنند.
برای مثال می توان به اسامی آبادی های اطراف زنوز نام برد به عنوان مثال "زونوز" را "زنوز"، "چیرچیر" را "چرچر" و "هرزن" را "هرزند"، "هوروز" را "هریس"، "زونوزاخ" را "زنوزق"، "دره کندی" را "درق"، "گون اوو" را "کوهناب"، "خاروانا "را "خروانق" و....نوشتند که در این فرایند، معانی برخی از اسامی به صورت کلی تغییر یافته است.

اما این اسامی را چه نهادی یا چه کسانی تغییر و وارد منابع می کردند؟ 

نکته قابل تامل در این زمینه انتخاب اسامی توسط افراد غیرمتخصص است، " گزینش و شناسنامه دار کردن اسامی" آن هم به زبان فارسی، توسط مامورن ثبت احوال که بیش از پنج یا شش کلاس سواد نداشتند انجام می گرفت.

در آن دوران، افرادی به عنوان مامور ثبت به مناطق مختلف فرستاده می‌شدند تا نام خانوادگی برای هر طایفه مرجع قانونی داشته باشد، گزینش نام خانوادگی نیز، معمولا از چند روش پیروی می‌كرد كه یكی از آنها پیشه نیاکان در یک قوم بود. محل اسکان قوم و نام یا شهرت بزرگ خاندان (پدر، پدربزرگ، جد) از دیگر شیوه‌های متداول انتخاب نام خانوادگی بوده است، گاهی هم یك نام خانوادگی بر اساس شغل یا حرفه بازمی‌گشت.

متاسفانه در این بین گاها بی سلیقگی ها و کج سلیقگی های زیادی رخ می داد که می توان به انتخاب نام فامیلی جداگانه برای دو برادر، نام فامیلی بامسما یا بی مسما و حتی توهین آمیز... و به دلخواه مامور ثبت اشاره کرد.
در باره اسامی آبادی ها هم بدین گونه بوده است یعنی یک فرهنگستان یا چند نفر نیروی خبره و متخصص اسامی را تعیین و وارد منابع نکرده اند...

اما در خصوص واژه زنوز که به این صورت وارد منابع رسمی شده است، چون این واژه معنی واحد و مشخصی ندارد لذا اگر به صورت زونوز نوشته شود یا زنوز تغییری در معنی و مفهوم آن به وجود نمی آید چون همانگونه که مستحضر هستید برای زنوز معنا و مفهوم مختلفی مطرح می شود.
بنابراین چه زونوز بنویسیم یا زنوز فرقی در اصل قضیه به وجود نمی آید، ضمن اینکه زونوز بنویسیم نه جرم است نه غیرقانونی و نه گناه... در قانون اساسی هم ماده و تبصره ای وجود ندارد که نگارش اسم شهرها غیر از آنکه در منابع رسمی نوشته می شود، جرم و غیرقانونی تلقی شود و گذشته از این ها همانطور که عنوان شد این اسامی با تفکر و تحقیق توسط افراد عالم و خبره وارد منابع نشده اند که معتبر هم باشند....

نگارش "زنوز" با الفبای فارسی به دو صورت زونوز و زنوز است اما در زبان انگلیسی شاهد تشتت افکار هستیم به طوری که به طرق مختلف نوشته می شود و ضروری است به یک صورت توافق و نوشته شود، چه بسا از نظر زیبایی اگر به صورت زونوز با الفبای فارسی و zunuz با الفبای لاتین نوشته شود بهتر است چرا که در هردو الفبا واژه دارای پنج حرف است "ز-و-ن-و-ز" و  z-u-n-u-zو جالب تر اینکه هم در الفبای فارسی حرف ن  در وسط قرار می گیرد و حروف "واو" و "ز" به صورت معکوس و قرینه در طرفین آن قرار می گیرند هم در الفبای لاتین اینگونه است که حرف n  در وسط قرار می گیرد و حروف z و u باز به صورت معکوس و قرینه در طرفین قرار می گیرند که اینگونه نوشتن در هر دو الفبا همسان و هماهنگ هستند.

اما در مدل نوشتاری های دیگر زنوز با الفبای فارسی فقط چهار حرف دارد اما در الفبای لاتین شاید بهترین حالت  zonuzباشد چون در این حالت از کمترین حرف استفاده می شود در انواع دیگر حتی به هفت حرف هم می رسد...

آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که در انتخاب "برند" سعی می شود تعداد حروف کمتر استفاده شود و کلمه در حین زیبایی از حروف کمتری برخوردار باشد.

انتهای پیام/