لعیا نورانی زنوز

خبرنگاران ارومیه به مناسبت روز بیابان زدایی و به همت روابط عمومی اداره کل منابع طبیعی آذربایجان غربی از روند اجرای پروژه تعمیم ترسیب کربن در منطقه بورالان بازدید کردند.

به گزارش نای قلم، بورالان دشت پهناور منطقه صفر مرزي ايران و تركيه، دشتي است با 68 هزار هكتار وسعت و 32 روستا، در مجاورت و همسايگي كوه هاي پوشيده از برف آرارات كه به واسطه چشمه پر آب «چشم ثريا»، به بهشت پنهان در ميان دو قله بلند، شهره عام و خاص است.

در شرایط حاضر روستاهای بورالان در معرض پدیده شن های روان هستند، شن هایی که بنا به گفته مدیر اجرایی پروژه تعمیم ترسیب کربن، حاصل عوامل انسانی، چرای بی رویه دام و شرایط خاص جغرافیایی منطقه بر اثر وجود سنگ های بازالتی و تندبادهای شدید از خاک ارمنستان و ترکیه به همراه بارش باران های فصلی است.

وجود تپه هایی از گدازه های آتشفشانی که ناشی از فوران رشته کوه های آرارات بوده و ستون های منشورمانند بازالتی که حاصل گدازه های دوره سوم زمین شناسی می باشد، گرچه از چشم اندازها و پدیده های کم نظیری است که برای بسیاری از طبیعت گران شکوهمند جلوه می کند اما تاثیرات نامطلوب خود را در منطقه به جای گذاشته است.

در مسیر پلدشت تا بورالان روستاهایی را می بینی که نمی توانی رنگ زندگی را در چهره روستاها احساس کنی، علی رغم اینکه آب در یک قدمی بورالان از دل زمین می جوشد اما منطقه خالی از پوشش گیاهی و زمین های کشاورزیست، حال آنکه می توانست در صورت فراهم سازی زیرساخت ها و به واسطه "چشم ثریا" که رگ حیاتی منطقه به شمار می آید به یکی از قطب های گردشگری به ویژه توریسم طبیعی تبدیل شود.

در دشت زنگنه وارد روستایی می شویم که در کانون شن های روان زندگی می کنند، روستایی خلوت و بی سر و صدا که ابتدایی ترین امکانات یافت نمی شود، شن های روان، برخی از خانه های روستا را که انگار در یک قرن پیش مانده اند محاصره کرده است و منبع درآمدشان فقط دامداری است.

خانه ها هست اما اغلب خالی از سکنه، چرا که اغلب اهالی روستا به ییلاق رفته بودند، با وجود این توانستیم با یکی از اهالی روستای پنجرلو به گفت و گو بنشینیم، کمال رسولی نبود زیرساخت ها و اشتغال مناسب، دامداری سنتی و شن های روان را از جمله مهم ترین مشکلات روستاهای بورالان عنوان و سپس به پروژه تعمیم ترسیب کربن اشاره کرد.

تغییر معیشت از دامداری سنتی و رمه داری به سایر شغل ها 

او تاسیس تعاونی اعتماد بورالان و صندوق های توسعه روستایی را از جمله فعالیت های ترسیب کربن عنوان می کند و می گوید خوشبختانه با آموزش و تسهیلاتی که اعضا از طریق صندوق های توسعه روستایی دریافت می کنند تا حدودی زمینه اشتغال زایی در منطقه ایجاد شده است.

رسولی، تغییر معیشت از دامداری سنتی و رمه داری به سایر شغل ها از جمله توسعه صنایع دستی و خیاطی برای زنان روستایی را نقطه قوت این طرح ذکر می کند.

در حین گفت و گو بارقه امید در چشمان امیدوار این جوان خوش صحبت که به زبان محلی سخن می گفت، نمایان بود و اینکه اهالی منطقه به نتایج این طرح امیدوار بودند جای خوشحالی داشت، اما در هر حال پیام فقر مادی و فرهنگی روستاهای بورالان چیزی نیست جز بی توجهی مسئولان چرا که اگر چشم مسئولان به این مکان باز شده بود به یقین این منطقه پنهان نبود، منطقه ای که به نظر نگارنده رکورددارترین برخورداری از بسیاری از جاذبه های گردشگری طبیعی را داراست که به جریان مداوم و زنده اش ادامه می دهد.

بعد از ترک روستا در محل ایستگاه نهال کاری، نشست خبری مدیر اجرایی پروژه تامین ترسیب کربن در منطقه "بورالان" ماکو برگزار شد.

تشکیل 25 گروه­ توسعه روستایی در بورالان

امیر اردبیلی در این نشست پروژه "ترسیب کربن" را برنامه­ ای مشترک بین دولت جمهوری اسلامی ایران و برنامه عمران ملل متحد (UNDP) عنوان می کند که از سال1381 فعالیت خود را در خراسان جنوبی منطقه حسین آباد غیناب شهرستان سربیشه آغاز کرده و از سال 93 فعالیت ­های اجرایی خود را در استان آذربایجان­غربی شهرستان ماکو منطقه بورالان تعمیم داده است.

به گفته او این پروژه فعالیت های اجرایی خود را از 15 اردیبهشت ماه سال 1393 رسما به صورت امانی آغاز کرده است.

اردبیلی سپس به اهداف پروژه اشاره و تصریح می کند که برای اجرای پروژه سه هدف بین المللی، ملی و محلی تعریف شده است، جذب کربن اتمسفری از طریق احیای مناطق بیابانی شده  به عنوان هدف بین المللی، ارائه مدلی برای افزایش بهره­مندی از مناطق نیمه خشک و بیابانزدایی از طریق احیای مناطق خشک شده با مشارکت مردم به عنوان هدف ملی و بهبود وضعیت اجتماعی-اقتصادی جوامع محلی و از بین بردن فقر و افزایش شاخص توسعه انسانی منطقه اجرای پروژه به عنوان هدف محلی است.

مجری پروژه تعمیم ترسیب کربن به این نیز اشاره کرد که موضوع اصلی پروژه "ترسیب" جذب دی اکسید کربن اضافی جو به منظور کاهش اثرات ناشی از افزایش گازهای گلخانه ای و گرمایش زمین است.

اردبیلی، اعتبار ملی مصوب برای این طرح در سال 94 را هفت هزار و 306 میلیون ریال و اعتبار استانی آن در سال گذشته را 700 میلیون ریال اعلام می کند که تنها پنج هزار و 212 میلیون ریال از اعتبارات ملی و 565 میلیون ریال از اعتبارات استانی تخصیص یافته است.

او همچنین راه اندازی دو کارگاه فرشبافی غیرفعال در روستای پنجرلو و ولی کندی، ایجاد پنج مورد مشاغل خانگی خیاطی با دوره های آموزشی برگزار شده در روستاهای ولی کندی پنجرلو و علو حاجی، راه اندازی کارگاه بلوک زنی با اعطای وام صندوق توسعه روستایی، برگزاری چهار دوره خیاطی در روستاهای هدف از طریق سازمان فنی و حرفه­ای، دو دوره­ی اماکن دامی از طریق مرکز جهاد کشاورزی بازرگان و برگزاری دو کارگاه آموزشی برای مسئولان و کارشناسان خبره­ی برنامه­ریزی شهرستان با حضور مشاور ارشد طرح را از جمله فعالیت های انجام گرفته در منطقه عنوان می کند.

اردبیلی از کاشت نهال به صورت مشارکتی با جوامع محلی در جهت احیای مناطق بیابانی در منطقه نیز خبر می دهد و اظهار می دارد: از اقدامات اولیه آن می توان به آماده سازی و کاشت نهال های سازگار با محیط و خوش خوراک اشاره کرد که حدود 250 هکتار نهال های مثمر شامل انگور، پسته، بادام، زرشک، سنجد، زردآلو و غیرمثمر شامل اسکنبیل، قره داغ اشاره کرد.

او در ادامه سخنان خود آگاهی­رسانی، اعتمادسازی، ارزیابی نقاط قوت و ضعف در منطقه به صورت مطالعه مشارکتی با جوامع محلی در چهار روستای قوش، ولی کندی، بری، پنجرلو در سال 93 و آغاز به کار چهار روستای گریک، سوریک، علوحاجی و گل­عالی در سال 94 و همچنین شروع به کار در چهار روستای کلیک، ملحم، تاجدو و حاجو در سال 95 را از جمله عملکرد پروژه عنوان می کند.

اردبیلی با اشاره به تشکیل تعاونی توسعه روستایی اعتماد بورالان منطقه آزاد ماکو با جوامع محلی در جهت نیل به اهداف توسعه پایدار در منطقه، تصریح می کند: برای راه­اندازی تعاونی مبلغ 230 میلیون ریال اعتبار از طریق UNDP  در سال 93 و مبلغ 60 میلیون ریال در سال 94 واریز شده که از این مبلغ 140 میلیون ریال به صندوق­های خرد اعتباری به منظور پرداخت وام واریز شده و بقیه اعتبار نیز جهت راه­اندازی کارگاه خیاطی در حساب تعاونی است.

مجری پروژه تعمیم ترسیب کربن ادامه می دهد: 25 گروه­ توسعه روستایی در منطقه تشکیل شده است که از این تعداد چهار گروه بانوان، هفت گروه آقایان و 14 گروه مشترک است.

به گفته وی حدود 171 نفر آقا و 65 نفر از بانوان روستایی عضو صندوق­های خرد اعتباری هستند.

او یکی از فعالیت­های زیرساختی ایجاد شده توسط پروژه در منطقه بورالان را راه­ اندازی مجدد ایستگاه پمپاژ نیمه کاره عنوان می کند که از سال 89 هیچ اقدامی صورت نگرفته بود اما با پیگیری­های پروژه ترسیب از محل اعتبارات استانی سه دستگاه الکترو پمپ خرید، نصب و راه­اندازی، استخرهای پشت بند کلکتور احداث، لوله­های کلکتور، سوپاپ­های آب، مونوریل خرید و نصب شده و تاسیسات برقی پمپاژ و سه دستگاه الکتروپمپ راه اندازی شده است.

مجری پروژه تعمیم ترسیب کربن، سپس چالش های پیش روی پروژه را عنوان می کند و می گوید: عدم امکانات آموزشی و تحصیلی در منطقه و پایین بودن سطح تحصیلات اهالی، عدم امکان اجرای دوره های آموزشی فنی و حرفه ای به دلیل کم سواد بودن منطقه، ملی بودن تمام مراتع منطقه بورالان و عدم امکان کشت و زرع و تهیه علوفه دام از مراتع با توجه به دامدار بودن تمامی اهالی و عدم تخصیص به موقع اعتبارات و تحت تأثیر قرار گرفتن فرآیند پروژه از جمله چالش هایی است که در روند اجرای پروژه با آن مواجه هستیم.

وی ایجاد استخرهای پرورش ماهی در روستاهای مجاور رودخانه قره­سو، طراحی و حفر کانال آب از چشمه ثریا برای آبیاری ثقلی اراضی حاشیه قره­سو و چمن­زارهای موجود، تامین آب شرب بهداشتی برای روستائیان منطقه، ایجاد ایستگاه هواشناسی و نصب دستگاه­های اندازه­گیری سرعت و سمت باد و اندازه­گیری رسوبات بادی، پمپاژ آب و واگذاری اراضی مناسب جهت احداث باغات میوه و زراعت به دامداران منطقه در جهت تغییر الگوی معیشت، ایجاد دامداری­های نیمه صنعتی و بسته در محدوده هر روستا یا سامان عرفی، توسعه صنایع دستی از قبیل قالیبافی و غیره، برنامه­ریزی برای ترویج و توسعه صنایع تبدیلی، توسعه و ترویج زنبورداری در منطقه جهت تغییر الگوی معیشت دامداران، ایجاد ناحیه صنعتی جهت تجمیع کارگاه­های کوچک در منطقه، ایجاد سایت گردشکری و بهره­برداری از غارهای موجود در منطقه و سایر چشم­اندازهای طبیعی موجود، ایجاد مراکز جمع­آوری شیر و کارگاه­های فرآوری آن و احداث جایگاه پمپ بنزین در منطقه را در کاهش روند بیابانزایی موثر دانسته و تاکید می کند: مشارکت نهادها و ارگان­ها مهمتر و تعیین کننده­تر از مشارکت جوامع محلی است لذا بدون جلب همکاری سایر بخش­های دولتی و غیر دولتی، دستیابی به موفقیت امکانپذیر نیست.

او با بیان اینکه در مدیریت پایدار منابع طبیعی، سرمایه­های زیست محیطی، اجتماعی و نیروی انسانی بسیار مهمتر از سرمایه مادی می­باشند، این گونه سخنان خود را پایان می دهد که در مدیریت پایدار منابع طبیعی، مردم راه حل هستند نه مشکل.

هنگام برگشت به سمت بازرگان با صحنه زیبای زندگی عشایر روبه رو شدیم، زندگی عشایری اگر چه یک دنیای هیجان انگیز و درعین حال پرمشقت است، اما چادرهای عشایر و چرای گله ها در هر سوی دشت تصویر زیبایی را در مقابل چشم بیننده ترسیم و انسان را شیفته و مسحور خود می کند.

زندگی‌ عشایر آمیخته با طبیعت است و تعامل دوسویه انسان با اکوسیستم طبیعی را نشان می دهد و از آن‌ جا که زندگی عشایری جای خود را به زندگی شهری و روستایی داده است، بسیاری از گردشگران مشتاق دیدار و آشنایی با این گونه از زندگی هستند و این خود نیز می تواند یکی از قطب‌های گردشگری باشد که مورد غفلت واقع شده است.

به اميد روزي هر چه زودتر كه دلسوزاني مسئول با درايت و هوشياري كمر همت ببندند و روستاها را پويا و زنده سازند.

این سفر که به بهانه روز بیان زدایی انجام گرفت، سفر سختی بود اما دیدن بهشت بورالان سفر را پرمعنا و نگاه پر از امید مردمانش که در انتظار بازخورد مطلوب از اجرای پروژه ترسیب کربن بودند این سفر را هدفمند کرد.

 انتهای پیام/