لعيا نوراني زنوز
در عصر حاضر گردشگري و اقتصاد گردشگري به عنوان يكي از پوياترين فعاليت‌هاي اقتصادي محسوب مي‌شود چراكه با توجه به مشكلاتي چون بيكاري، ناپايدار بودن درآمدهاي نفتي، پايين بودن بهره‌وري در بخش كشاورزي و ... هيچ راه گريزي براي ناديده گرفتن اين صنعت وجود ندارد.
به گزارش ناي قلم، بسياري از برنامه‌ريزان و سياست‌گذاران توسعه نيز دريافتند كه براي رسيدن به توسعه پايدار بايد كانون توجه را به اين صنعت معطوف سازند.
توسعه گردشگري جهت فقرزدايي و كاهش مهاجرت، ايجاد رفاه اجتماعي، حفظ ويژگي‌هاي فرهنگ سنتي، حفظ بافت سنتي، ارتباطات فرهنگي، حفظ منابع طبيعي و فرهنگي، تقويت غرور ملي و ايجاد فرصت‌هاي شغلي عنصري اساسي و ضروري محسوب می‌شود(قادري، 16:1383) توسعه گردشگري هرچند موجب تحولات اجتماعي مشابه با تغيير و تحولات ناشي از صنعتي شدن جوامع بومي مي‌گردد ولي گردشگري برخلاف صنعت مي‌تواند هنرهاي مردم، سنت‌ها و عادات كهن را از نو زنده كرده و نسبت به حفظ ميراث فرهنگي و طبيعي نيز ايجاد انگيزه و علاقه نمايند.(طيب، 216:1379) دليل اصلي توجه به توسعه گردشگري غلبه بر پايين بودن سطح درآمد و ارائه فرصت‌هاي جديد شغلي و تحولات اجتماعي در جامعه است، در ابعاد اجتماعي نيز گردشگري مي‌تواند به عنوان ابزاري براي توليد، اشتغال و توسعه اقتصادي در سطح منطقه، اميدهايي را براي كاهش فقر و افزايش اشتغال به خصوص در نواحي كم‌سود فراهم آورد.(جواني و سقايي، 13:1383)
لذا اين صنعت از يك سو با فراهم آوردن فرصتي راهبردي موجب رشد اقتصادي و تنوع فعاليت‌ها مي‌شود و از سوي ديگر با ايجاد زمينه‌هاي مختلف اشتغال و ايجاد درآمد براي ساكنان منطقه "توسعه همه‌جانبه" را رقم مي‌زند.
هدف از اين نوشتار نگاهي است به پتانسيل‌هاي گردشگري شهر زنوز و اينكه راهكار توسعه گردشگري در اين شهر چيست؟
ظرفیت های گردشگری زنوز
شهر زنوز در 100 کیلومتری تبریز واقع است. در تقسیم‌بندی جغرافیایی، نوع توریسم این منطقه، ناحیه‌ای و محلی است که از جمله امتیازات آن امکان بهره‌گیری از این مکان‌ها در مدت زمان کم و با هزینه پایین می‌باشد.
جاذبه‌ها و قابلیت‌های گردشگری زنوز شامل انواع مختلف چشم‌اندازهای طبیعی و اشکال جاذب زمینی، توریسم روستایی و تاریخی است که مورد اول بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است.
به طور مثال می‌توان صخره هاي ممتد و زيباي سلدرم، پل قديمي و مشهور قيزيل كورپي (پل طلا)، كالاش (باغ اميني)، تفرجگاه ماهار، كوه سلطان سنجر، تفرجگاه آدنه، تفرجگاه دره چمن، تفرجگاه دامجي قيه، علف‌زارها و تفرجگاه‌های ییلاقی(میشه و آدنه)، باغات با درختان متنوع و متراکم (باغ معروف امیر)، زمین‌های هزار دره (بدلند) را نام برد.
علاوه بر منابع طبيعي در این منطقه انواع توریسم روستایی و تاریخی نیز وجود دارد كه از آثار قابل توجه تاریخی این ناحیه، قلعه مستحکم و تاریخی به نام قلعه دیزه و روستای باصفای زنوزق با معماری شبه ماسوله‌ای مي‌توان نام برد كه در ارتفاع 1900 متری از شمال شرق شهر زنوز واقع است.
زنوزق بى‌شک یکى از منحصربه‌فردترین روستاهاى تاریخى و طبیعى ایران است، در این روستا خانه‌هایى دیده مى‌شوند که مربوط به دوره‌هاى صفوى است.
گورستان قدیمی با سنگ نوشته‌های مربوط به قرن نهم هجری قمری، قلعه زنوزق و مسجد زنوزق از جالب‌ترین جاذبه‌های تاریخی این روستا به شمار می‌آیند.
زنوز از پیشگامان سرامیک سازی در آذربایجان
آنچه در اين بين نبايد از آن نيز غافل بود توجه به بحث صنايع دستي به ویژه سرامیک سازی زنوز است، موضوعي كه ارتباط تنگاتنگ با صنعت گردشگري و توريسم دارد و می‌تواند برای جلب و جذب گردشگران به منطقه سودمند باشد.
صنایع دستی به دلیل بار فرهنگی قوی كه دارند، می‌تواند هم به عنوان سفیر فرهنگی عمل کند و هم اينكه به عنوان مكمل اماكن تاريخي و گردشگري عامل مهمي در جذب گردشگر و رونق و پایداری گردشگری در منطقه باشد.
پيشينه صنايع دستي در زنوز به ويژه سفال‌هاي خاك سفيد يا خاك چيني نشان مي‌دهد اين صنعت از ديرباز در اين منطقه رواج داشته به طوري كه زنوز از پيشگامان اين هنر بوده و اساتيد زيادي از اين ديار به پا خاسته‌اند.
ذكر نام زنده‌ياد«عباس قابچي» معروف‌ترين و بزرگ‌ترين استاد سفالگري معاصر آذربايجان نيز خالي از لطف نيست، اين استادكار پيشكسوت با حدود 80 سال فعاليت جدي در ساخت سفالينه‌هاي لعاب‌دار و تربيت شاگردان ارزشمند خدمات زيادي در جهت حفظ فرهنگ و هنر بومي و محلي انجام داده است، اما متاسفانه شواهد و قرائن نشان مي‌دهد اين هنر سنتي همچون ساير صنايع دستي نتوانسته است به دليل زندگی مدرن، تنوع‌طلبي مردم و عوامل عدیده اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و هنری همگام با زندگی مردم گام بردارد.
نقش ضعیف گردشگری در توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه
لذا وجود منابع جاذب طبيعي، آثار تاريخي و فرهنگي، مهمان‌نوازي سكنه، آداب و رسوم منطقه و ساير قابليت‌هاي زنوز از مهم‌ترين فرصت‌ها و ظرفيت‌هاي موجود در جذب گردشگر است و مي‌توان در اين منطقه براي توسعه گردشگري، ايجاد اشتغال و كسب درآمد براي ساكنان برنامه‌ريزي كرد، درحالی‌که وضعيت موجود بيانگر اين واقعيت است كه استفاده بهينه از توان‌هاي گردشگري به عمل نمي‌آيد و گردشگري نقش ضعيفي در توسعه اقتصادي و اجتماعي منطقه دارد، همچنين تخريب بافت سنتي، نبود خدمات زيربنايي براي جذب و اسكان گردشگران، عدم نگهداري بهينه از اماكن جذب گردشگري، عدم تناسب تسهيلات زيربنايي گردشگري با نيازهاي محلي و مهاجرت جوانان اين شهر به كلان‌شهرها به علت كمبود فرصت‌هاي شغلي و درآمد و متعاقب آن كاهش جمعيت از دغدغه‌هاي اصلي ساكنان زنوز به شمار مي‌آيد.
سخن آخر
آنچه به عنوان راهبرد توسعه گردشگري در شهر زنوز مي‌توان ذكر كرد، سرمايه‌گذاري بخش خصوصي براي ايجاد تسهيلات اقامتي – رفاهي مناسب در شهر زنوز براي اقامت گردشگران است، همچنين برقراري تورهاي گردشگري توسط دفاتر خدمات مسافرتي، معرفي منطقه از طريق رسانه‌ها به گردشگران، آگاه كردن ساكنان از درآمدهاي حاصل از ورود گردشگران، آشنا کردن و آگاه کردن مردم به ارزش صنایع دستی، لزوم توجه به بازاریابی صنایع دستی، ايجاد بازارچه‌هاي صنايع دستي در اماكن تاريخي و گردشگري، استاندارد نمودن فضای کارگاهی از ديگر پيشنهادهايي است كه مي‌توان به مدد آن‌ها صنعت گردشگري را رونق داد.
هنگامی که از کاهش جمعیت شهری به ویژه در کلانشهرها صحبت می‌شود مهم‌ترین راهکار برای این مشکل پیشگیری است یعنی باید بتوان از مهاجرت روستائیان به شهرها و از مهاجرت ساکنان شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و کلانشهرها جلوگیری کرد و همه برنامه ریزان می‌دانند که این هدف به سادگی قابل دستیابی نیست.
حال که شهر زنوز از پتانسیل خوبی برای گردشگری برخوردار است و با توجه به آن می‌توان به توسعه پایدار منطقه کمک کرد، تحقق این مهم با سیاست گذاری و برنامه‌ریزی درست و مناسب دور از ذهن نیست که پیش نیاز آن نیز همكاري و مسئولیت پذیری كليه اجزاي صنعت گردشگري (ساكنان، مسئولان و گردشگران) است. به امید آنروز
منابع: علي قاسمي؛ نقش گردشگري در توسعه اقتصادي، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستايي، سال سوم، شماره 22
محسن سقايي؛ بررسي چالش‌ها، فرصت‌ها و راهكارهاي توسعه گردشگري، فصلنامه تحقيقات جغرافيايي، سال 93، شماره 114
انتهای پیام/ |
