قبل از شروع عید نوروز، آذربایجانی‌ها با برگزاری مراسم خاص به استقبال فصل بهار می‌روند که یکی از مهم‌ترین و مفصل‌ترین آن‌ها مراسم چهارشنبه سوری است. در گذشته نه چندان دور مراسم جالبی در این شب در استان آذربایجان غربی برگزار می‌شد که خیلی از آن‌ها با گذشت زمان و ورود تکنولوژی رنگ باخته و تغییر چهره داده‌اند.

به گزارش ناي قلم، یکی از این مراسم، هدیه فرستادن به خانه تازه عروس است. چهارشنبه شب آخر سال هدیه تازه عروس که شامل چهارشنبه یمیشی (آجیل چهارشنبه سوری)، غذاهای پخته تزئین شده، هدایایی برای داماد و فامیل نزدیک اوست را درون مجمع بزرگ می‌گذاشتند و به خانه دختر می‌فرستادند و کسی که مجمع را حمل می‌کرد از طرف خانواده داماد انعام می‌گرفت. البته این مراسم امروزه نیز در بعضی از شهرها و روستاهای استان برگزار می‌شود، منتهی با رنگ و بوی امروزی‌تر، حتی در گذشته، مردم سهم میراب محله، شبگرد، پلیس محله و بابای مدرسه را که شامل پیراهن، آجیل و... بود، کنار می‌گذاشتند.

آنچه بیشتر در گذشته میان آذربایجانی‌ها رسم بود، مراسم شال اندازی پسران جوان در شب چهارشنبه سوری بود. در این مراسم که اکنون نیز در بعضی از روستاهای این خطه به چشم می‌خورد، پسران جوان، شالی را برداشته و آن‌را از سوراخ بالای بام خانه پایین می‌انداختند و صاحب‌خانه متناسب با وسع مالی خود هدایایی چون آجیل، شیرینی، تخم مرغ و حتی جوراب را در گوشه شال می‌بست تا پسر آن را بالا بکشد. در اینجا اگر پسر خواستگار دختر خانواده بود، شال را بالا نمی‌کشید و اگر خانواده دختر با این وصلت موافق بودند یکی از لوازم دختر را به شال می‌بستند.

بهترین غذای شب چهارشنبه سوری در گذشته قورمه سبزی بود که در حیاط خانه‌ها و روی اجاق پخته می‌شد و عطر و بوی برنج و قورمه سبزی از همه خانه‌ها برمی خاست.

در قدیم در چنین روزی مغازه‌ها را آذین می‌بستند و مجمع‌های بزرگ را به صورت طبقه های متعدد درمی آوردند و با آجیل‌های چهارشنبه سوری پر می‌کردند و با انواع مجسمه‌ها، ساعت‌ها و... تزئین می‌کردند و در معرض فروش می‌گذاشتند و معمولا تا پایان شب این آجیل‌ها فروش می‌رفتند.

از آداب خاص آذربایجانی‌ها روز چهارشنبه آخر سال این بود که به سرچشمه می‌رفتند و زنان کوزه‌ها و کاسه بشقاب‌های سفالی کهنه را کنار چشمه می‌شکستند و کوزه نو را از آب چشمه پرمی کردند و آب آن را به چهار گوشه خانه می‌ریختند، دعا می‌خواندند و جلوی در را جارو می‌کردند و معتقد بودند با این کار تا یک سال با روحیه شاد زندگی می‌کند.

یکی دیگر از رسوم آذربایجانی‌ها در این شب آتش روشن کردن و پریدن از روی آتش بود که این رسم امروزه فقط در میان جوانان مرسوم است. در این مراسم مردم و بخصوص جوان‌ها روی پشت بام‌ها آتش روشن می‌کردند و از روی آن می‌پریدند. همچنین درون کوزه ای را از مواد آتش زا که خطر انفجار و آتش سوزی نداشت پر می‌کردند و زیر کوزه را سوراخ می‌کردند و توی آن فتیله می‌گذاشتند که بعد از آتش زدن فتیله، نور آن تا حدود ۳۰ متری در آسمان پیدا بود و این کار نوعی شادی و نشاط بین جوانان ایجاد می‌کرد.

یکی دیگر از مراسم آذربایجانی‌ها در این شب فال گوش ایستادن و شنیدن سخنان رهگذران بود. در این مراسم زنان و بخصوص دختران جوان پشت در ایستاده و سخنان اولین رهگذران را گوش داده و در زندگی آینده خود تعبیر می‌کردند. البته این روش به گونه دیگری نیز انجام می‌گیرد. به این صورت که دختران جوان بیرون خانه ایستاده و کلیدی زیر پای خود قرار می‌دادند و صحبت‌های اولین رهگذران را شنیده و تعبیر می‌کردند.

اما متأسفانه آنچه در شرايط حاضر شاهديم اين است كه در سال‌های اخیر چهارشنبه‌ سوری از حالت سنتی خارج شده و به سمت خشونت سوق داده شده است.

به طوري كه آتش بازی مراسم چهارشنبه سوری ساليانه تعداد زيادي از افراد را به دليل آسیب‌های جبران ناپذيري همچون سوختگی، قطع عضو و معلولیت‌های جسمي روانه بیمارستان‌ها می‌گرداند.

شاعر و نویسنده فولکلور آذربایجان نيز مي گويد: چرشنبه بایرامی یا همان چهارشنبه سوری رسم و سنتی کهن و میراثی ماندگار در آذربایجان است که از گذشته های دور به ما ارث رسیده است.

بهرام اسدی در گفت و گویی مي‌افزايد: متاسفانه این رسم کهن و اصیل امروزه به دست عده ای تحریف شده و چهره واقعی آن تغییر یافته و شکل کاریکاتوری به خود گرفته است.

وی بیان مي‌كند: استفاده از ترقه، مواد منفجره و خطرناک جای آتش را گرفته و آسیب های زیادی به جامعه می زند و نکته مهم اینکه هیچ کدام از این اقلام جایی در آئین چهارشنبه سوری نداشته و تنها ساخته برخی افراد است.

اسدی اظهار مي‌كند: رفتار خشونت آمیز و مغایر با عرف و منش جامعه نظیر آنچه که امروزه تحت عنوان چهارشنبه سوری شاهد آن هستیم، در هیچ کدام از آیین های ایرانی و آذربایجانی دیده نمی شود.

وی مي‌گويد: کسانی که با منفجر کردن ترقه و پراکندن آتش، سلامتی مردم را هدف قرار می دهند با تن دادن به رفتاری آمیخته به هرج و مرج روحی، آیین چهارشنبه سوری را تحریف می کنند.

این نویسنده ادامه مي‌دهد: چهارشنبه سوری از همان آغاز تنها آتش افروختن ساده بوده نه ترقه بازی و مجروح شدن مردم و این روز در واقع فرصتی برای تکرار سادگی ها، مهربانی ها و محبت ها بوده است.

اسدی مي‌افزايد: متاسفانه چهارشنبه آخر سال از شکل اصلی خود خارج شده و تبدیل به روزی شده که در آن خطرات خانواده ها را تهدید می کند و سلامت بسیاری از مردم اعم از کودک و بزرگ با خطر مواجه می شود.

انتهاي پيام/