ضرورت اصلاح برنامه های درسی و برنامه ریزی آموزشی ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﺎزﻧﮕﺮي؛ اﺻﻼح، ﺗﮑﻤﯿﻞ و ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﺳﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ارزشیابی‌ها، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﯿﺎزﻫﺎ و داده‌های ﻧﻮ، ﺗﻐﯿﯿﺮ روش‌ها، ﻣﺤﺘﻮا و اﻟﺰاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ، ﺿﺮورت زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن و ﻧﮕﺮش ﻧﻮ ﺑﻪ داﻧﺶ، ﻣﻬﺎرت و ﯾﺎدﮔﯿﺮي اﺳﺖ.

هر یک از جوامع با توجه‌ به شرایط فرهنگی و اجتماعی مختلف خود سیاست های خاصی را در آماده‌سازی معلمان برای ورود به عرصه تدریس و عمل اعمال می کنند. شیوۀ برنامه ریزی درسی و پیشینۀ تاریخی برنامه درسی در نظام آموزشی هر کشوری متأثر از رخدادها و نیروهای اجتماعی مؤثر در آن کشور است.

برنامه درسی، واسط میان مربیان و زمینه های اجتماعی است. بخش عمده چالش‌های مهم برنامه های درسی در پاسخ گویی به سیاست ها و گفتمان های جدید جهانی بروز می نماید. مطالعات در حوزه بازنگری برنامه های درسی بیانگر آن است که بازنگری برنامه درسی به‌عنوان بخش جدایی ناپذیر در برنامه ریزی نظام های آموزشی با هدف ارتقاء کیفیت و پاسخ گویی به نیازهای جامعه در حال تغییر انجام شده است که با توجه‌ به انتظارات اجتماعی و اقتصادی هر یک از جوامع به شیوه‌ای متفاوت دنبال شده است.

در عصر انفجار اطلاعات و ارتباطات و توسعه شتابان فن آوری آموزشی در جامعه کنونی، پدیده تغییر، امری غیرقابل‌انکار است. ماهیت در حال تغییر جهان امروز باعث شده است یکی از مسائل مهم در آموزش کشور در قرن حاضر همگام‌سازی با این تغییرات باشد. در راستای این همگام‌سازی وجهی از تغییرات معطوف به ایجاد تغییر در ساختار سازمانی و مدیریتی مراکز آموزشی کشور و افزایش تعاملات بین المللی و جهانی می باشد؛ در وجه دیگر اصلاح و بازنگری حوزه محتوایی و برنامه های درسی مطرح است.

در چند دهه گذشته همگام با تغییرات سیاسی در ایران نظام آموزشی نیز دچار تغییر و تحول شده است. با تأکید بر تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، برنامه های توسعه کشور و همچنین با تدوین و تصویب اسناد تحولی شامل «سند تحول بنیادین آموزش‌ و پرورش» و «مبانی نظری تحول در نظام تعلیم‌ و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران» و «برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران» انتظار آن است که برنامه های درسی مطابق با آنها بازنگری و اصلاح شوند. ازاین‌رو در شرایط کنونی جامعه و نظام آموزشی کشور و با توجه‌ به تغییراتی که در سال های گذشته در آموزش کشور در دوران بیماری کرونا و گسترش فن آوری های آموزشی و کاربرد اجباری آموزش های مجازی و غیرحضوری شاهد بودیم، بازنگری و تغییر در برنامه های درسی لازم و ضروری است.

در بازنگری برنامه های درسی اهداف و مقاصدی مدنظر است که در ادامه به برخی از مهم­ترین این موارد اشاره می شود:

1- روزآمدکردن برنامه های درسی با توجه‌ به تحولات دانش بشری برای گسترش مرزهای دانش و استفاده از تجربه آموزشی کشورهای دیگر.

2- غنی‌سازی برنامه های درسی، ارتقای کمی و کیفی مناسب نسبت به جایگاه فعلی علم و فن آوری در جهان و جبران عقب ماندگی برنامه ها.

3- ارزش مداری برنامه های درسی با توجه‌ به فرهنگ و معارف غنی اسلامی.

4-­ کمک به تنظیم رابطه متقابل تحصیل و اشتغال، متناسب سازی سطوح رشته های تحصیلی با نقشه جامع علمی کشور و نیازهای تولید و اشتغال.

5- استانداردسازی برنامه های درسی با توجه‌ به معیارهای علمی و قوانین و مقررات مربوطه

6- نهادینه کردن بازنگری مستمر برنامه های درسی در آموزش‌ و پرورش.

7- بازنگری برنامه درسی به صورتی که برنامه های درسی پاسخ گوی دانش و مهارت‌های رشته باشد.

8- انطباق پذیری اجزی برنامه درسی مانند: نوع درس، شیوه اجرا و ارزشیابی با شیوه های نوین آموزشی

9- تمرکز برنامه های درسی بر افزایش نگرش بین‌رشته‌ای، نوآوری، کارآفرینی و کار گروهی متمرکز بر حل مسئله.

در سال‌های گذشته با توجه‌ به گسترش بیماری کووید -19 و ترس از شیوع آن در بیشتر کشورها ، آموزش ها در مدارس و حتی دانشگاه‌ها به‌صورت مجازی برگزار شد و کلاس‌های درس به‌صورت حضوری حذف شد و روزبه‌روز بر تعداد مدارس هوشمند برای استفاده از سامانه های آموزش آنلاین افزوده شد. از آنجا که انعطاف‌پذیری از اصول اولیه برنامه‌های درسی می‌باشد؛ لذا ضروری است که در حال حاضر یک بازنگری کلی و اصولی در برنامه‌های درسی و محتواهای ارائه شده صورت پذیرد.

یادگیرنده، دانش و جامعه سه منبع اصلی تعیین اهداف در برنامه‌های درسی هستند. برنامه درسی باید با توانایی‌های ذهنی و عقلانی یادگیرنده متناسب بوده و با علائق و نیازهای یادگیرنده نیز باید هماهنگ باشد. هماهنگی برنامه با توانایی ذهنی یادگیرنده در او شناخت به وجود می‌آورد و هماهنگی برنامه با علائق و نیازهای او گرایش ایجاد می‌کند. اهداف برنامه درسی باید با وضعیت و امکانات یادگیرنده نیز هماهنگ باشد و باتوجه‌به نیازهای آنی و آتی آنان تعیین گردد.

یکی از وظایف برنامه درسی، کمک به تأمین نیازهای جامعه است. در بررسی جامعه هم به نیازهای آنی و هم به تغییرات و تحولات مستمر، به‌ویژه تحولات ناشی از پیشرفت علوم و فن آوری باید توجه نمود و اهداف برنامه درسی را در ارتباط با تغییرات اساسی که در جامعه در حال وقوع است، انتخاب نمود و همواره آن را با نیازهای گوناگون زندگی اجتماعی انطباق داد؛ لذا اهداف برنامه درسی باید متناسب با شرایط و امکانات جامعه و باتوجه‌به نیازهای آن تعیین شود.

 با توجه با اینکه شرایط آموزش تغییر کرده و استفاده از آموزش‌های الکترونیکی گسترش‌یافته، نیازهای فراگیران و جامعه نیز دچار تغییر شده است. آموزش‌ و پرورش نیز باید در تنظیم محتوای کتاب‌های درسی تجدیدنظر کند و این محتواها با توجه‌ به شرایط آموزش‌های نوین و ترکیبی، تدوین گردد. تنظیم کتاب‌های درسی طوری باشد که حالت خودآموز داشته باشند و از ارائه محتواهای انتزاعی و سنگین پرهیز کنند و بیشتر به سمت دانش‌آموز محور بودن حرکت کند.

از آنجا که در آموزش‌های مجازی و ترکیبی (حضوری و غیرحضوری) کتاب درسی تنها منبع آموزشی نیست، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی می‌تواند در صورت ادامه و گسترش آموزش‌ها به‌صورت مجازی، در کنار چاپ کتب درسی، محتوی الکترونیکی نیز تولید کرده و در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد. با تولید محتوایی‌های آموزشی الکترونیکی می‌توان گام مهمی در تولید محتوی آموزشی محلی برداشت و برخی از محتوی دروس را باتوجه‌به شرایط محلی هر منطقه و استان تألیف کرد که این امر می‌تواند جذابیت‌های لازم را برای فراگیران به دنبال داشته باشد و شرایط را برای آموزش‌های زمینه محور فراهم کند.

حسین معافی

انتهای پیام/