آموزش شهروندی عبارت از رشد و پرورش دادن ظرفیت‌های افراد و گرو‌ه‌ها برای مشارکت و تصمیم‌گیری و عمل آگاهانه و مسئولانه در زندگی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است. این آموزش‌ها شامل حقوق انسانی، رشد مستمر و همه جانبه، اخلاق و ارزش‌ها، صلح و مسالمت جویی، برابری اجتماعی و حرمت نهادن به تفاوت‌هاست.

متأسفانه در سیستم آموزشی ما به آموزش حقوق شهروندی مردم کمتر پرداخته شده است. توجه محض به مسائل درسی و علمی راهگشای حل مشکلات در جامعه و محیط اجتماعی نیست و آموزش حقوق شهروندی و تربیت شهروندی آگاه و مشارکت‌جو و فعال می‌تواند در این زمینه کارگشا باشد. لذا توجه به آموزش حقوق شهروندی و تربیت شهروند مطلوب و آگاه ضروری به نظر می‌رسد.

انجام گسترده‌تر فعالیت‌های پرورشی در حوزه کار‌های فرهنگی و هنری نیز می‌تواند در تحقق این امر بسیار مهم و تاثیر‌گذار باشد. برای اینکه دانش آموزان بتواند از حقوق شهروندی برخوردار باشند و از آنها استفاده کنند نیاز است که مهارت‌هایی را آموزش ببینند.

از جمله این مهارت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

مسئولیت پذیری: با کمک شورای دانش آموزی و اعضای اصلی تشکل‌های دانش آموزی بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی – هنری و کارهای مربوط به حوزه پرورشی به خود دانش آموزان واگذار شود.

مشارکت در کارهای گروهی: کار گروهی باعث رشد اجتماعی دانش آموزان می‌شود و با جهت دهی گروه همسالان در مدرسه یا در گروه‌های فوق برنامه می‌توان دانش آموزان را با حقوق شهروندی آشنا کرد. تقسیم کارها در انجام مراسمات مختلف و حس همکاری در دانش آموزان ناشی از مشارکت فعال آنها بود.

هوشیاری در برابرسوءاستفاده: یکی از مؤلفه‌های مهم در حقوق شهروندی، دادن هوشیاری در جهت جلوگیری از سوءاستفاده دیگران است و آموزش این مسأله می‌تواند از بسیاری از معضلات جلوگیری به عمل آورد.

تعهد پذیری: دانش آموزانی که متعهد هستند و به وعده‌هایی که می‌دهند عمل می‌کنند و مسئولیتی را که به عهده‌شان گذاشته شده است انجام می‌دهند از رشد اجتماعی خوبی برخوردار خواهند شد.

برقراری ارتباط با دیگران: از دانش آموزان خواسته شود که برای حل مسائل و مشکلات و انجام مأموریت‌های محول شده، حتماً از ارتباط با دیگران استفاده نمایند تا بتوانند از این طریق بسیاری از مشکلات را حل کنند.

در نظر گرفتن دیگران: به دانش آموزان آموزش داده شود که برای انجام کارها فقط خود را نبینند و به دیگران هم توجه کافی داشته باشند. به آنها بیاموزیم حقوق شهروندی دیگران را رعایت کنند و آنچه را که انتظار دارند در مورد آنها رعایت شود برای دیگران هم در نظر داشته باشند.

حریم خصوصی: دانش آموزان هم نیاز به حریم خصوصی دارند و ورود به زوایای زندگی آنها در صورتی مجاز است که آنها خود تمایل داشته باشند و دلیل ورود به مسائل خصوصی توسط دیگران را درک کنند.

زندگی مطلوب: هر شهروندی حق دارد از حداقل امکانات انسانی برخوردار باشد و زمانی حقوق شهروندی رعایت می‌شود که از امکان خدمات بهداشتی و آموزشی تغذیه مناسب و سرپناهی برای زندگی برخوردار باشند.

ملاقات با دوستان و بازی کردن: برگزاری جشنواره‌های فرهنگی- ورزشی در راستای تحقق این امر انجام شود و دانش آموزان با همکاری یکدیگر و شرکت در مسابقات فرهنگی و ورزشی این مهارت را تمرین کنند.

زندگی در محیط سالم: استفاده از تغذیه سالم در مدرسه و رعایت موازین بهداشتی از جمله مواری است که در مدارس باید انجام شود که درشرایط کرونایی این موضوع بسیار مهم و ضروری است.

برخورداری از امکانات مشابه: استفاده از تمامی خدمات مدرسه بدون توجه به نژاد، مذهب و جنسیت از حقوق مسلم دانش آموزان محسوب می‌شود.لذا کلیه امکانات مدرسه به طور مساوی بین دانش آموزان توزیع شود.

 برخی از مهم‌ترین روش‌های ایجاد و تقویت مهارت شهروندی در مدارس عبارتند از: آشناکردن دانش‌آموزان و خانوادها با قوانین و مقررات جامعه. آشناکردن دانش‌آموزان و خانواده‌ها به حقوق شهروندیشان. آموزش اخلاق و ادب اجتماعی به دانش‌آموزان .آموزش رعایت انضباط اجتماعی و حفظ اموال عمومی.آموزش کمک به هم‌نوعان و شهروندان بدون توجه به مکان زندگی، رنگ، نژاد، مقام و ثروت. آموزش قائل شدن حق زندگی برای هم. اشاعه آزادانه‌ افکار، مردم‌سالاری و وحدت ملی در جامعه به دانش آموزان.گسترش ارزش‌های والای انسانی در جامعه و نهادینه کردن آنها.  از بین بردن تضاد و کشمکش بین مردم در جامعه. آموزش احترام به کرامت‌های انسانی به دانش آموزان. آموزش نظم، وجدان کاری و فرهنگ کار به دانش آموزان. اجرا و توجه جدی به طرح شهردار مدرسه. بهره‌گیری از الگوی مدارس دموکراتیک. آموزش عدالت‌جویی و حق‌جویی و پرهیز از ظلم به دانش آموزان. برگزاری سمینارها و دوره‌های آموزش حقوق شهروندی برای اولیاء به صورت حضوری و یا مجازی.

ارائه بروشورهایی در زمینه آموزش حقوق شهروندی به دانش‌آموزان و اولیاء بنابراین زمانی آموزش و پرورش در رسیدن به اهداف و آرمان‌هایش موفق خواهد بود که بتواند شهروندانی آگاه، مسئول و خلاق بپرورد و این امر میسر نیست مگر از طریق آموزش بهینه شهروندی و نیز ارتقاء فرهنگ شهروندی؛ لذا دانش آموزان و خانواده‌ها را باید در مدارس با مسائل حقوق شهروندی آشنا کنیم تا بتوانند در آینده زندگی بهتری داشته و خدمت بهتری به هم‌نوعان خود ارائه نمایند.

حسین معافی

انتهای پیام/