بی تردید آموزش و پرورش بااهمیت ترین، پیچیده‌ترین و ظریف‌ترین نهاد و سازمان اجتماعی است و در کشورهای توسعه‌ یافته، انتخاب مدیران آن با حساسیت و دشواری‌های بسیاری همراه است؛ چرا که نیک‌فرجامی و سقوط سایر سیستم‌ها و بخش‌های جوامع بی ارتباط با کارکرد و خروجی این نهاد مولد و نخبه پرور نیست.

اگر قرار باشد به صراحت ضعف‌های بزرگ نظام آموزشی‌مان را رتبه‌بندی نماییم، به ناچار باید ضعف مشهود "خطای انتخاب" یا ناآگاهی نسبت به تبعات غلط‌گزینی مدیران عالی سازمان آموزش و پرورش را با فوریت و وزن بیشتری در اولویت نخست لحاظ نماییم.

متخصصان آموزش و پرورش بر این باورند که اگر قرار باشد تحولی در سیستم تعلیم و تربیت کشوری صورت گیرد، این تحول باید از راس و مدیریت آموزش و پرورش شروع شود.

بی‌توجهی به ضوابط علمی و حرفه‌ای در انتخاب مدیران آموزش و پرورش و دهن‌کجی به اصول تخصص‌گرایی و شایسته‌گزینی یعنی عدم آگاهی از رسالت، آرمان‌ها و اهداف این اَبَرسازمانِ مادر و چشم‌پوشی آشکار از اصل تعهد حرفه‌ای سازمانی.

پس هر انتخاب نابه جایی عواقب و پیامدهای نامطلوب آنی و آتیِ بی‌شماری برای سازمان آموزش و پرورش به ارمغان می‌آورد که مهمترین این خسران‌ها عبارتند از:

هدر دادن منابع یا سرمایه‌های انسانی (مهمترین عامل یا مزیت رقابتی سازمان‌های عصر حاضر)، مادی، مالی و اطلاعاتی سازمان، کیفیت و راندمان پایین منابع بالقوه و مورد انتظار دیگر سازمان‌های جامعه و ذینفعان، نارضایتی مشتریان درونی و بیرونی این سیستم، ناکارآمدی یا بحران مشروعیت سازمان و القای حس عدم نیاز به وجود چنین سازمانی در شهروندان و جامعه.

شوربختانه باید اذعان نمود که در دو دهه اخیر سیاستگذاران، برنامه‌ریزان، مسئولان و متولیان امور از جمله دولت‌ها، با انتخاب‌های غیراصولیِ مدیران، ناهمسویی خود را با چشم‌انداز و غایت مطلوب این سیستم نمایان نموده‌اند یا بر اثر عدم آگاهی از فلسفه وجودی این سازمان، همچنان با اصرار بر رویکردهای ناصواب حزبی- جناحی، سیاسی‌کاری، باندسالاری و قوم‌گرایی، موجبات یاس روزافزون جامعه علمی و دلسوزان آموزش و پرورش را فراهم می‌نمایند.

در پایان این نوشتار، جهت تاکید بر اهمیت موضوع حساس و خطیر انتخاب مدیران در آموزش و پرورش و سایر سیستم‌های جامعه به فکت و گزاره کوتاهی از نظریه‌پرداز این عرصه مهم مینتزبرگ استناد می‌کنم که باور داشت: برای جامعه، امروزه هیچ کاری حیاتی‌تر از مدیریت نیست. زیرا مدیران تعیین می‌کنند که آیا سازمان‌های جامعه به خوبی خدمات‌رسانی می‌کنند یا منابع و استعدادهای جامعه را ضایع می کنند.

فرخی یزدی نیز اهمیت انتخاب مدیران را به استادی در دو بیت زیر هویدا نموده:

پیشِ عـاقل بی تخصص گر عمل معقول نیست

پس چرا در کشور ما این عمل معمول نیست

در برِ دنیـای قابل قابلیت هست شرط

قابلیت پیش ما ناقابلان مقـبول نیست

به امید اینکه ما هم بعد از عمری فرصت‌سوزی و خسران بیدار شویم و از تجربه‌های وزین، خردمندانه و شاذ ِ صاحب‌نظران، مفاخر و سرمایه‌های علمی، اندیشه‌وزان دلسوز و گنجینه‌های کم‌‌نظیر معرفتی، عملا بهره‌ گیریم.

داریوش توسلی/ دکترای مدیریت آموزشی

انتهای پیام/