پدیده قاچاق مرزهای اقتصادی و ملی کشور را تخریب می کند و مانع از بهره گیری مناسب از توانمندی ها و استعدادهای بالفعل و بالقوه ی اقتصادی می شود.

پدیده قاچاق یکی از موضوعات مهم و حساس از منظر اقتصادی، جرم شناسی، حقوق کیفری و امنیتی است، بنابراین در هر کشور قواعد و مقررات خاصی جهت مبادلات، معاملات، صادرات و واردات تدوین، اعمال و اجرا می شود که بر اساس آن قواعد و مقررات، حقوق دولت نیز ملحوظ و محفوظ خواهد بود اگر افرادی که بخواهند خارج از چارچوب این مقررات اقدام به صادرات یا واردات غیرقانونی کالا نمایند، موجبات ناامنی در ابعاد اقتصادی وسیاسی و اخلاقی اجتماعی را فراهم خواهند نمود که به تبع آن امنیت اجتماعی نیز خدشه دار خواهد شد.

 بررسي واقعيت‌هاي امنيتي ـ اجتماعي موجود، در صدد تقويت اين ديدگاه است که تنها با «توسعه پايدارِ» زيرساخت‌هاي اقتصادي، اجتماعي و امنيتي مي‌توان به امنيت دايمي مرزها در مقابل ورود و خروج غيرقانوني کالا دست يافت.

در معادله امنيت يك كشور مولفه ها و متغيرهاي زيادي تاثير مي گذارند كه برخي از آنها ناشي از عوامل محيط و جغرافيا و وضعيت طبيعي كشور است و برخي ديگر متاثر از عوامل ومتغيرهاي بيروني ودروني مي باشد(كاظمي،1374، 118)

درحوزه مرز می بینیم که مردمان مرز اکثراً در معرض این تهدیدات بیرونی بوده و امنیت مرز نشینان و به تبع آن امنیت اجتماعی جامعه در سراسر کشور به مخاطره می افتد(کلاه مال همدانی، 1388، 165)

امروزه قلمرو مفهومي امنيت ملي و به تبع آن دامنه تهديدهاي ملي و فرا ملي  گسترش يافته است، بنابراين تامين امنيت ملي، در گرو توجه به همه انواع تهديدها درعرصه هاي داخلي و خارجي است که يكي از موضوعات  امنيت زدا در اغلب كشورها از جمله ايران، قاچاق كالاست(وطن پور،1388،21)

قاچاق كالا اقتصاد كشور را از نظر توليد، سرمايه‌گذارى، صادرات و اشتغال تحت تأثير قرار داده و آثار مخربى بر آنها مى‌گذارد. از عمده‌ترين تأثيرات منفى قاچاق كالا، تأثيرات آن بر سرمايه‌گذارى است. در اين ميان، برخى محصولات به صورت سازماندهى و جهت‌دار با هدف تهاجم به ارزش‌ها و معيارهاى اخلاقى به داخل كشور قاچاق مى‌شوند و از لحاظ بعدفرهنگی  و اخلاقی باعث اختلال می شود و افزايش فاصله طبقاتى، هدر رفتن منابع ملى، تضعيف كارآمدى، كاهش اميد ملى و كاهش امنيت عمومى از پيامدهاى‌ نامطلوب‌ سياسى قاچاق مى‌باشد.

از اثرات مخرب پديده قاچاق كالا تعطيلي، ركود و ورشكستگي صنايع داخلي و كارخانجات توليدي، ازبين رفتن كشاورزي و دامداري، رشد نرخ بیکاری، کاهش حیطه اقتدار مدیریت، کاهش درآمدهای دولت، ایجاد اخلال در سیاست های اقتصادی دولت و از همه مهمتر ایجاد نا امنی در زمینه امنیت اجتماعی سیاسی کشور بوده است.

یکی دیگراز آثار مخرب و زیان بار قاچاق، تاثیرات اجتماعی آن می باشد که با آثار منفی خود باعث تغییر در ارزش های اخلاقی، مذهبی و ... در اجتماع می شود، زیرا نادیده گرفتن ارزشهای ذکر شده پیش فرض دست زدن به فعالیت های غیر رسمی است و این فعالیتها، ارزش های اجتماعی را بی اعتبار می کنند(شکیبائی و احمدی،174،1378)

نظر به اينکه مسئله «قاچاق» و آنچه که با آن ارتباط مي‌يابد، مهمترين چالش مرزهاي کشور محسوب می شود؛ پرداختن به عوامل، آثار و راهکارهاي پيشگيري يا کاهش آن، مي‌تواند در برنامه‌ريزي‌هاي آينده در اين خصوص مؤثر باشد. بنابراین هدف اصلی در این بررسی پاسخ دادن به این سوالات بوده است:

- پدیده قاچاق چه تاثیری بر امنیت اقتصادی جامعه دارد؟

- پدیده قاچاق چه تاثیری بر امنیت اجتماعی- فرهنگی جامعه دارد؟

- پدیده قاچاق چه تاثیری بر امنیت سیاسی جامعه دارد؟

*ضرورت و اهمیت مسئله قاچاق

پدیده‌ی قاچاق مرزهای اقتصادی و ملی کشور را تخریب می کند و مانع از بهره گیری مناسب از توانمندی ها و استعدادهای بالفعل و بالقوه اقتصادی می شود که یکی از عوامل بر هم زنندگی تعادلات امنیتی و اجتماعی و درآمدی است که نگرانی های عمده برای مردم و مسئولان و سیاست گذاران کشوری را در بر داشته است.

با در نظر گرفتن اهميت مرزها و تاثير آنها بر تماميت ارضي و حاکميت ملي و استقلال اوضاع اقتصادي، امنيت داخلي، فرهنگ و ايدئولوژيک کشور لازم است مرزهاي کشور را به منظور اهداف و تحقق آنها به نحوي کنترل کرد که موجب گسترش روابط حسنه همجواري بين دو کشور همسايه باشد، چرا که تامين و برقراري امنيت مرز يکي از اساسي ترين ارکان برقراري امنيت ملي(اقتصادی، سیاسی،اخلاقی و فرهنگی) هر کشور است.

قاچاق كالا در همه كشورهاي جهان به عنوان يك معضل اقتصادي و اجتماعي شناخته شده كه علت آن نيز آسيب هاي متعدد و آثار سويي است كه بر جنبه هاي اقتصادي و اجتماعي كشور دارد.

 اولين و مهمترين تأثير قاچاق، اختلالي است كه در اقتصاد جامعه ايجاد مي كند ورشكستگي كارخانه ها و كارگاههاي توليدي، و صنايع نوپا، از بين رفتن تدريجي كشاورزي، كاهش فرصت هاي شغلي، توزيع نا عادلانه ثروت، ايجاد فرهنگ مصرف گرايي، و زمينه رانت خواري و... آثار سويي هستند كه همواره اقتصاد يك كشور را تهديد مي كنند(شجيعي گيسور،1386 : 2-1)

محرومیت مناطق مرزی، به همراه مسائل و مشکلات آن سوی مرزها، از جمله عوامل مهمی هستند که باعث نا امنی در مناطق مرزی کشور می شود که نیاز به ژرف عمیق نگری عمیق علمی دارد تا اینکه نا امنی­ها کنترل، تنظیم و مقابله شود(قلی زاده،1383، 17.)

بنابراین با توجه به اینکه پدیده شوم قاچاق کالا و ارز بسیاری از مسائل اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی را در بر داشته است و تحت الشعاع خود قرار داده است، بررسی عوامل موثر بر گرایش به مصرف کالاهای قاچاق و تاثیر آن بر روی امنیت اقتصادی و اجتماعی و اخلاقی از اهمیت بسیاری برای کشور برخوردار است.

*دلایل گرایش رفتار مصرفی جامعه به سوی مصرف کالا های قاچاق

1-عدم اشتغال و بیکاری سبب گرایش به سوی قاچاق کالای خارجی می شود.

2-عدم وجود مدیریت اجرایی قوی و مستقل برای رواج مصرف داخلی و پیشگیری رواج مصرف کالای خارجی و قاچاق کالا وارز.

3-عدم سرمايه گذاري لازم داخلي وخارجي.

4-منطقي كردن تعرفه هاو واردات كالاهاي خارجي.

5-حضور کشور آمریکا در کشور عراق و مستقر شدن نیروهای آمریکایی در مرزهای مشترک دولت عراق که موجبات ورود کالاهای ضد فرهنگی را دو چندان کرده است.

6- فرهنگ مصرف در جامعه.

7- زیبایی و نوآوری در طرح و رنگ تولیدات.

*آثار سوء اقتصادی قاچاق کالا

1-کاهش میزان اشتغال

2-روی نیاوردن به تجارت قانونمند

3-کاهش تولید داخلی

4-کاهش درآمدهای دولت

5-گسترش پول شویی و نابرابری

6- اخلال در نظام اقتصادی

*آثار سیاسی قاچاق کالا

به طورکلی، قاچاق کالا از جهات سیاسی برخی آثار مخرب به شرح زیر بوده است؛

گسترش روح قانون گریزی در کشور، سعی در ایجاد فساد مالی، آسیب پذیری امنیتی مرزها و ایجاد نا امنی در مناطق مرزی به سبب ترددهای غیر مجاز، تشدید مهاجرت به مناطق قاچاق خیزی یا مناطق مصرف کننده کالاهای باب قاچاق و به تبع آن افزایش نابهنجاری های اجتماعی با توجه به وضعیت اشتغال در سطح کشور.

*آثار اجتماعی و فرهنگی و اخلاقی قاچاق کالا

1-گسترش و توسعه قانون گریزی و قانون شکنی

2-شکل گیری رفتارهای اجتماعی غلط

3-افزایش آلودگی های مالی و اخلاقی

4-تضعیف فرهنگ کار

5-قاچاق کالا و تهاجم فرهنگی

6-طبقاتی شدن جامعه

*راهکارها و پیشنهادات

  -مسدود کردن راههای فرعی مرزی

ـ شفاف‌سازى قيمت كالاها و خدمات

-استفاده از تجهیزات الکترونیک و مرزبانی مستقل و کارکنان مجرب در امور مرزبانی

- ايجاد و گسترش نهادهاى تحقيقاتى و پژوهشى

ـ ايجاد امنيت اقتصادى و اعتمادسازى با هدف جلب مشاركت مردم در سرمايه‌گذارى داخلى

ـ ايجاد هماهنگى در مديريت عالى اقتصادى براى تدوين سياست‌هاى راهبردى

*راهكارهاى سياسى

در زمينه راه‌كارهاى سياسى و امنيتى توجه به موارد ذيل راهگشاست :

ـ ايجاد هماهنگى در مديريت عالى اقتصادى براى تدوين سياست‌هاى راهبردى

-حذف انحصارات در بخش‌هاى دولتى و خصوصى

-هماهنگ ساختن سياست‌هاى اقتصادى با تغييرات سياسى

-شفاف‌سازى قيمت كالاها و خدمات

-ايجاد امنيت اقتصادى و اعتمادسازى با هدف جلب مشاركت مردم در سرمايه‌گذارى داخلى

-تدوين سياست‌هاى راهبردى بلندمت در زمينه‌هاى صنعت و اقتصاد

-ايجاد ثبات در قوانين و لغو مقرّرات دست و پاگير و بازدارنده

*راهكارهاى فرهنگى ـ اجتماعى

 امروزه ثابت شده است كه فرهنگ كشور در الگوى صحيح مصرف مردم مؤثر است. بنابراين، ملاحظه زمينه‌هايى همچون اصلاح الگوى مصرف و معرفى الگوى صحيح در جامعه از اهميت بسزايى برخوردار است كه مى‌تواند بر تقاضاى كل جامعه تأثير قابل‌توجهى داشته باشد و آن را كاهش دهد. تأثيرگذارى بر الگوى مصرف در جامعه، تقاضا براى كالاهاى وارداتى را نيز كاهش مى‌دهد و مى‌تواند در كاهش هزينه واردات و صرفه‌جويى ارزى، تخصيص صحيح منابع اقتصادى به فعاليت‌هاى مولد، افزايش توليد ناخالص داخلى و دست‌يابى به رشد و توسعه پايدار اقتصادى، ايجاد فرصت‌هاى شغلى و... اثرات مثبتى بر جاى بگذارد. علاوه بر موارد مزبور، در خصوص راه‌كارهاى اجرايى كنترل پديده قاچاق كالا مى‌توان به زمينه‌هاى ذيل اشاره نمود :

-فراهم نمودن زمينه‌هاى لازم براى به روز شدن دانش فنى و انتقال فناورى روز دنيا به كشور

-فرهنگ‌سازى به عنوان اصلى‌ترين راه مبارزه با قاچاق

-ارتقاى ظرفيت همه‌جانبه مردم در توسعه اقتصاد كشور

ـ طراحى سامانه يكپارچه كنترل مالى به منظور ايجاد انضباط مالى و شفاف‌سازى

ـ دورى از تجملات براى تغيير الگوى مصرف و جايگزين نمودن فرهنگ مصرفى معقول

-افزایش آگاهی و آموزش عمومی در مورد نحوه محافظت از جان و مال و نحوه همکاری مردم با مأموران انتظامی

- تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی از طریق درونی سازی هنجارها و قوانین و ارائه آموزش های لازم جهت پرورش و رشد شخصیت ها و فرهنگ.

-آموزش مأموران حافظ نظم و امنیت و ارتقای دانش و بینش آنها

*منابع و ماخذ:

کلاه مال همدانی،احمد،1388،مجموعه مقالات اقتصاد پنهان،معاونت پژوهش ،ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز.

شجيعي گيسور، مجيد،1386،مبارزه با قاجاق كالا،معاونت آموزش ناجا.

قلی زاده،سیدابراهیم،1383،نقش بازارچه های مرزی در ایجاد امنیت مرزهای مشترک سیاسی کشور (مطالعه موردی:بازارچه های مرزی منطقه ی خراسان)،جغرافیای نظامی و امنیتی،سال دوم، شماره 1.

كاظمي ،علي اصغر،1374،روابط بين الملل در تئوري وعلل،تهران،قومس.

شکیبائی،علیرضا- احمدی،علی محمد،1378،مجموعه مقالات،پژوهشکده اقتصاد دانشکده تربیت مدرس- اداره کل مبارزه با قاچاق کالا ناجا.

تهیه و تنظیم: حمید محمدی- کارشناسی ارشد جامعه شناسی

انتهای پیام/